Znaci smrti
Znaci ili znakovi smrti su medicinski pokazatelji na osnovu kojih lekar, patolog, sudskomedicinski veštak ili mrtvozornik utvrđuje smrt neke osobe.
 Mrtvačko bledilo u gornjim i mrtvačke mrlje u donjim, nepodržanim delovima tela su verovatni znaci smrti |
Dva specifična razloga zbog kojih lekar mora da nauči da pravilno prepozna znakove smrti, odnosno napredak postmortalnih promena su:[1]
- prepoznavanje normalnih promena koje se dešavaju nakon smrti kao različite od traumatskih povreda, čime se izbegava pogrešno tumačenje postmortalnih promena za znake nasilja (na primer, livor mortis (postmortem promena) koja se generalno dešava u ranom postmortem periodu ne bi trebalo da bude predmet pogrešnog tumačenja kontuzija (trauma od tupe sile)
- procena vremena od smrti na osnovu postmortalnih promena
Vrste znakova smrti
urediNa osnvu svojih dokaznih vrednosti znaci smrti se dele na tri grupe: nesigurni, verovatni i sigurni znaci smrti.
Nesigurni znaci smrti
urediU nesigurni znake smrti spadaju sledeće rane promene (ili znaci somatske smrti) koje nastaju u trenutku umiranja ili tokom nekoliko narednih minuta
| Nesigurni znaci smrti | Karakteristike |
|---|---|
| Besvesno stanje | U besvesnom stanju prestaje funkcija mozga samo nekoliko sekundi posle prestanka cirkulacije i respiracije, zbog ishemije moždane kore. |
| Prestanak disanja | U toku agonije disanje je nepravilno, sa periodima apneje, a u agoniji jako je retko i traje duže od 30 sekundi. Disanje potpuno prestaje nakon smrti, što dovodi do gubitka respiratornih pokreta i zvukova disanja. Test perjem i test ogledalom su nekoliko tradicionalnih testova koji se koriste da se ovo potvrdi. Međutim, ovi testovi su prilično nepouzdani. Odsustvo respiratornih zvukova pri auskultaciji u trajanju od 5 minuta ukazuje na znak smrti. |
| Gubitak motiliteta, senzibiliteta i refleksne aktivnosti | Reakcije umiruće osobe na bolne nadražaje se gube, kao i refleks zenica na svetlost i kornealni refleks |
| Prestanak srčanog rada i cirkulacije | Cirkulacija krvi i rad srca prestaje nakon prestanka disanja, dok otkucaji srca mogu trajati još nekoliko minuta do potpunog prestanku srčanog rada. Zastoj cirkulacije dovodi do gubitka pulsa, što se takođe može potvrditi ravnim elektrokardiogramom (EKG) u bolničkom okruženju. Odsustvo srčanih zvukova pri auskultaciji u trajanju od 5 minuta ukazuje na znak smrti. |
| Promene na očima | Zenice zauzimaju središnji položaj, koji nastaje kao posledica neutralnog položaja opuštenosti mišića dužice, mada se širina zenica kasnije može promeniti zbog mrtvačke ukočenosti. Pri otvorenim očnim kapcima nakon 10 minuta posle smrti može nastati početno zamućenje rožnjača, zbog isparavanja tečnosti iz nje. Kod otvorenih očnih kapaka delovi beonjače su izloženi vazduhu i brzo isparavaju i sasušuju se, tako da se providi pigment mrežnjače, što uslovljava stvaranje trouglastih sasušina beonjača neposredno uz rožnjaču. Ove sasušine su prvo žućkaste, potom smeđe i nakon nekoliko časova crne. |
| Mlitavost mišića (primarna mrtvačka mlitavost) | Zbog gubitka normalnog tonusa (do pojave mrtvačke ukočenosti) javlja se primarna mrtvačka mlitavost, praćena i relaksacijom sfinktera. Ovaj proces odvija se u nekoloko faza:
|
Verovatni znaci
urediVerovatni znaci ili lešne osobine javljuju se tokom prvih časova nakon umiranja i nose ovaj naziv jer nisu uvek sigurni znaci smrti – neki od njih (npr. mrtvačke mrlje) mogu se pojaviti još u završnoj fazi agonije (nesigurni znak), naročito ako ona dugo traje.
| Verovatni znaci smrti ili lešne osobine | Karakteristike |
|---|---|
| Mrtvačka ukočenost | Razvija nakon što se u tkivima utroše sve zalihe glikogena što onemogućava relaksaciju mišića. Mrtvačka ukočenost u skeletnim mišićima pojavljuje se posle 2 do 3 časa (prethodi joj primarna mrtvačka mlitavost) i zahvata sve mišiće posle 6 do 12 časova. Iščezava posle 36 časova (nastupa sekundarna mrtvačka mlitavost usled truležnih promena). Ako se nasilno uništi, ukočenost će se ponovo stvoriti ako je bila u fazi formiranja |
| Mrtvačko bledilo | Javlja se u gornjim delovima tela. |
| Mrtvačke mrlje | Javljaju se u donjim nenaslonjenim predelima tela. One se naziru posle 20 do 30 minuta jasno su izražene posle 60 minuta,počinju se međusobno slivati posle 120 minuta i napokon nakon 12 do 24 sata potpuno su izražene. Mrtvačke mrlje gube se na pritisak prstom do 20 časova a na pritisak nožem do 36 časova od smrti. |
| Mrtvačka hladnoća | Nastaje kao posledica hlađenja tela zbog prestanka metaboličkih procesa i produkcije toplo u njemu. Telo se hladi u proseku 1 °C/1 sat u idealnim uslovima (npr na temperaturi okoline od 20 °C ), površina tela hladi se u proseku za 12 sati, a celo za 20-30 sati). Prvi znaci hlađenja javljuju se 1 do 2 časa posle smrti dok se površina tela ohladi za oko 8 do 12 časova. Telo umrle osobe se hladi do temperature okolne sredine. Brzina hlađenja zavisi od temperature okoline, vlažnosti i strujanja vazduha, kao i temperature koju je telo imalo u vreme umiranja (povišena ili snižena temperatura). Odevenosti leša usporava hlađenje. Takođe brže se hlade leševi dece i mršavih odraslih osoba, a sporije leševi gojaznih osoba. |
| Isparavanje (isušivanje) | Nastaje zbog isparavanja tečnosti iz leša i sledstvenog isušivanja, što se uopšte manifestuje progresivnim gubljenjem težine leša, a lokalno sasušivanjem kože i sluzokoža. Pri otvorenim očnim kapcima nakon 10 minuta posle smrti može nastati početno zamućenje rožnjače, zbog isparavanja tečnosti (isušenja). |
| Samovarenje (autodigestija) | Nastaje usled dejstva hlorovodonične kiseline iz želudačnog soka, koja može posle smrti dovesti do samovarenja i posledične rupture zida želuca sa izlivanjem želudačnog sadržaja u trbušnu duplju i dejstvo kiseline na okolne strukture kao što su jetra, prečaga, pluća i dr. Strukture zahvaćene samovarenjem postaju mekane, ljigave, prljavomrke, tako da ove promene mogu biti pogrešno protumačene kao znaci zaživotnog trovanja jetkim otrovom. |
Tri rane postmortalne promene se dešavaju dok je telo još u svežem stadijumu pre razgradnje mekih tkiva, a to su mrrvačka hladnoća, mrtvačke mrlje i mrtvačka ukočenost, koje su od forenzičkog značaja.[1]
Sigurni znaci smrti
urediSigurni znaci smrti ili lešne promene prikazani su na donjoj tabeli:
| Sigurni znaci smrti ili lešne promene | Karakteristike |
|---|---|
| Truljenje | |
| Raspadanje | |
| Saponifikacija | |
| Mumifikacija | Rezultat je isušivanja tkiva i fenomen je koji se javlja kada se leš nalazi u toplom i suvom okruženju. Koža leša postaje tamna, suva i izgleda kožasta.[2] Sveukupno telo izgleda isušeno; ovo u ovim uslovima čuva leš na duži period. Može se javiti na lešu u celini ili na lokalizovanim delovima kao što su ekstremiteti ili jezik. |
| Maceracija |
Klinički značaj
urediIako se rane i kasne postmortalne promene u tradicionalnim udžbenicima najavljuju kao definitivni znaci smrti, u praktičnoj stvarnosti, one nisu kriterijumi u razmatranju dijagnoze smrti. Ipak, neposredne postmortalne promene su klinički značajne u dijagnostici smrti. U kontekstu utvrđivanja smrti, stanje poznato kao prividna smrt zaslužuje posebno razmatranje. Prividna smrt je stanje u kojem se čini da je osoba mrtva jer su vitalni uslovi na tako niskom nivou da su minimalno kompatibilni sa životom. Ovo stanje se može javiti kod osobe koja je izvažena iz vode ili kod hipotermije. U takvim situacijama, ogromna je sramota ako lekari pogrešno proglase pacijenta mrtvim. Bez obzira na to, literatura sadrži izveštaje o slučajevima pogrešnog proglašenja smrti.[3]
Rane i kasne postmortalne promene su značajne iz forenzičke perspektive prvenstveno u proceni vremena od smrti ili postmortem interval (PMI).
Forenzički značaj
Postmortem interval (PMI) je vreme koje je proteklo od smrti osobe do pronalaska, ključno je sredstvo u forenzičkim istragama jer pruža procenjeno vreme od smrti, ključno je u sudskim slučajevima i može čak da inkriminiše ili oslobodi osumnjičenog.[1]
Razumevanje izgleda i progresije postmortalnih promena je od suštinskog značaja za procenu PMI.[4][5] Što se ranije nađe leš, to će verovatno biti tačnija procena PMI. Jednom kada se leš podvrgne truljenju, PMI se može dati samo kao grubi opseg jer mnoge varijable utiču na brzinu ovih promena.[6] Procena PMI ne bi trebalo da se zasniva samo na jednoj postmortem promeni. Umesto toga, sve postmortem promene treba uzeti u obzir zajedno u formiranju mišljenja o vremenu od smrti. Razuman forenzički patolog nikada neće dati procenu konkretnog „vremena smrti“, već će ponuditi samo niz procena „vremena od smrti“.
Drugo, lekar takođe treba da bude svestan postmortalnih promena kako bi se izbeglo pogrešno tumačenje ovih nalaza kao znakova fizičkog nasilja ili neprirodne smrti. Nije neuobičajeno da emocionalno nabijeni zakonski naslednici pokojnika ili pripadnici laičke javnosti pogrešno tumače postmortalnu lividnost kao kontuziju, posebno u slučajevima kada oni ne vide smrt, uprkos tvrdnjama forenzičkog patologa.
Netačna mišljenja iz pogrešne interpretacije obdukcionih promena za traumatske povrede tokom obdukcije mogu dovesti u zabludu istragu u pogrešnom pravcu i dovesti do nepotrebnih ispitivanja koja mogu čak završiti i neostvarivanjem pravde.
Izvori
uredi- ^ a b v Almulhim, Abdulaziz M.; Menezes, Ritesh G. (2024), Evaluation of Postmortem Changes, StatPearls Publishing, PMID 32119351, Pristupljeno 2024-07-11
- ^ Schotsmans EM, Van de Voorde W, De Winne J, Wilson AS. The impact of shallow burial on differential decomposition to the body: a temperate case study. Forensic Sci Int. 2011 Mar 20;206(1-3):e43-8.
- ^ Verdú, Fernando; Francès, Francesc; Castelló, Ana (2013). „Sure he's dead? Be wise”. Journal of Forensic and Legal Medicine. 20 (7): 821—822. ISSN 1752-928X. doi:10.1016/j.jflm.2013.06.028.
- ^ Poloz, Yekaterina O.; O’Day, Danton H. (2009-03-27). „Determining time of death: temperature-dependent postmortem changes in calcineurin A, MARCKS, CaMKII, and protein phosphatase 2A in mouse”. International Journal of Legal Medicine. 123 (4): 305—314. ISSN 0937-9827. doi:10.1007/s00414-009-0343-x.
- ^ Kaliszan, Michał; Hauser, Roman; Kernbach-Wighton, Gerhard (2009). „Estimation of the time of death based on the assessment of post mortem processes with emphasis on body cooling”. Legal Medicine. 11 (3): 111—117. ISSN 1344-6223. doi:10.1016/j.legalmed.2008.12.002.
- ^ Myburgh, Jolandie; L’Abbé, Ericka N.; Steyn, Maryna; Becker, Piet J. (2013). „Estimating the postmortem interval (PMI) using accumulated degree-days (ADD) in a temperate region of South Africa”. Forensic Science International. 229 (1-3): 165.e1—165.e6. ISSN 0379-0738. doi:10.1016/j.forsciint.2013.03.037.
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
