Izrada božićnih perli u Češkoj
Izrada božićnih perli je jedinstvena tehnologija ručne izrade staklenih ukrasa kojima se tradicionalno ukrašava božićno drvo u Češkoj. Ukrasi se prave duvanjem zagrejane staklene cevi umetnute u mesingani kalup oblikovan u niz perli koje su posrebrene, obojene i ručno ukrašene. Proizvode se od kraja osamnaestog veka u malim porodičnim radionicama ali samo je jedna, u selu Ponjikli, u severnoj Češkoj, preživela doba kada je socijalistička ekonomija prolazila kroz transformaciju.[1]
| Ručna izrada staklenih božićnih perli u Češkoj | |
|---|---|
 | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Češka |
| Svetska baština Uneska | |
| Unesko oznaka | 01559 |
| Datum upisa | 2020 |
| Veb sajt | Izrada božićnih perli u Češkoj |
Istorija uredi
Češka proizvodnja stakla i proizvodnja kristala imaju tradiciju dugu više vekova na teritoriji Češke Republike. Ponjikla, selo koje je dobilo ime po vrsti ptice pevačice koja je nekada naseljavala šumovite padine, datira iz 14. veka. Stotinama godina bilo je centar tkanja. To se počelo menjati krajem 19. veka, kada je jedinstvena tehnologija izrade stakla - duvanje šupljih perli kroz staklene cevi - zahvaljujući ljubavi (tako se priča) probila put do sela. Duvač stakla Hejna iz grada Jablonec na Nisi zaljubio se u lokalnu devojku, nastanio se u Ponjikli i regrutovao neke tkalje da pomognu u duvanju staklenih perli, ukrašenih tragovima srebra i zlata. Vremenom je zanat postao sve rasprostranjeniji u selu i mnoge porodice su zarađivale za život od toga. Početkom 20. veka bilo je oko 400 proizvođača staklenih perli. Staklene perle su se naširoko koristile u bižuteriji i ukrašavanju odeće, za proizvodnju ogrlica, broševa i igala za kape, kao i naušnica i za ukrašavanje narodnih i pozorišnih nošnji, a od 1912. počele su da se koriste i za proizvodnju ukrasa za božićno drvce. Do 1930-ih proizvodnja je doživela procvat i ukrasi su izvoženi u mnoge zemlje sveta.
Preduzetnik po imenu Stanislav Horna osnovao je 1902. godine prvo preduzeće za duvanje staklenih perli u Ponjikli, koje je radilo po principu internog podugovaranja: vlasnik je snabdevao zanatlije sirovinama, koje su vraćale poluproizvode na dalju preradu, nezavisnim rezačima i uvijačima. Gotove perle su se vraćale u Horninu kompaniju da se zapakuju i otpreme.
Marek Kulhavi je na čelu kompanije Rautis, koja nastavlja jedinstvenu tradiciju preuzetu od porodice Horna i koja na isti način izrađuje perle i ukrase.
Danas je porodična kompanija Rautis jedino mesto na svetu gde je očuvan tradicionalni zanat duvanja staklenih perli i božićnih ukrasa. Sledi prvu fabriku u Ponjikli koju je osnovao Stanislav Horna 1902. Rautis čuva tradicionalnu tehnologiju i proizvodni proces onako kako se prenosi sa kolena na koleno više od sto godina. Danas nudi oko 20 000 dizajna, od kojih su neki još od početka 20. veka.[2][3][4]
Tradicija danas uredi
U porodičnoj kompaniji Rautis obavlja se jedinstven zanat duvanja staklenih perli i ručna proizvodnja božićnih ukrasa od perli, čiji koreni u Ponjikli datiraju iz 1902. To je poslednja kompanija na svetu koja još uvek čuva ovu tradicionalnu tehnologiju i čuva proizvodni proces koji je danas aktuelan.[5] Pri poseti kompaniji organizovani su obilasci pri kojima turisti mogu da posmatraju ceo proces izrade. Ukupno je u ponudi oko 1000 vrsta proizvoda, kao i kreativni hobi setovi koji entuzijastima omogućuju da se okušaju u zanatu kod kuće. Moguće je i naručiti staklene perle i druge materijale za izradu ukrasa po sopstvenom dizajnu.[6]
UNESKO-v registar uredi
Tradicionalna češka božićna dekoracija od duvanog stakla i proizvodnja perli dodata je na UNESKO-vu listu svetske nematerijalne kulturne baštine 2020. godine.[7]
Galerija uredi
-
Izrada perli u Ponjikli -
Staklarski radnik usisava rastvor, koristeći nožnu pumpu, u unutrašnjost tubula i ispira i unutrašnju površinu. -
Posle tretmana srebro-nitratom radnik boji staklo u pripremljenim rastvorima. -
Ukras od staklenih perli -
Ukras od staklenih perli
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Handmade production of Christmas tree decorations from blown glass beads”. ich.unesco.org. Pristupljeno 12. 10. 2021.
- ^ „Handmade production of Christmas tree decorations from blown glass beads has been inscribed on the Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity”. seoul.czechcentres.cz. Pristupljeno 12. 10. 2021.
- ^ Kenety, Brian. „UNESCO adds Czech glass-blown Christmas beads to ‘Intangible Cultural Heritage’ list”. english.radio.cz. Pristupljeno 12. 10. 2021.
- ^ „Czech glass bead ornaments”. visitczechrepublic.com. Pristupljeno 12. 10. 2021.
- ^ „Rautis – Glass Bead Ornaments From Poniklá”. rautis.cz. Pristupljeno 12. 10. 2021.
- ^ „VISIT THE HOME OF BEADED CHRISTMAS ORNAMENTS IN PONIKLÁ CZECH REPUBLIC”. albiongould.com. Pristupljeno 12. 10. 2021.
- ^ Lane, Tom. „Czech blown-glass and beaded Christmas decorations awarded UNESCO status”. expats.cz. Pristupljeno 12. 10. 2021.
