Imerzioni sindrom
Imerzioni sindrom ili reakcija na hladni šok spada u grupu teško objašnjivi slučajevi utopljenja iskusnih plivača i naprasne smrti nakon skoka u hladnu vodu.[1] Nastaje kao reakcija na hladni šok, odnosno na seriju neurogenih kardio-respiratornih odgovora izazvanih iznenadnim uranjanjem u hladnu vodu, koja provodi toplotu oko 25 puta bolje od vazduha. Dakle, kada se hladna voda kreće po čovekovoj koži, ona gubi toplotu brže u poređenju sa vazduhom jednostavno zbog njegovih drugojačijih fizičkih svojstava.[2]
Kod uranjanja u hladnu vodu, kao što je propadanje kroz tanak led, reakcija na hladni šok je možda najčešći uzrok smrti. Takođe, nagli kontakt sa veoma hladnom vodom može izazvati nehotično udisanje tečnosti, što, ako je glava žrtva pod vodom, može dovesti do fatalnog utapanja zbog utopljenja.[2]
Jedna od prvih stvari koje iskusimo kada se uronimo u hladnu vodu je nešto što se zove „ odgovor na hladni šok “. Ovo se karakteriše nekontrolisanim dahtanjem vazduha, praćeno produženim periodom hiperventilacije – brže disanje. U stvari, ovaj odgovor je jedan od najverovatnijih uzroka smrti u većini naglih uranjanja u hladnu vodu, kao što je kada neko ispadne iz čamca u ledenu vodu. Nije teško uočiti da ako je tajming tog „udaha“ malo pogrešan, žrtvi su dovoljna jedan ili dva snažna udaha dok je pod vodom da bi se udavila.
Etiopatogeneza uredi
Za imerzioni sindrom ranije se smatralo da je posebno stanje kod timikolimfatičke konstiticije, izazvano šokom usled dejstva hladnoće na telo i zastoja srčane funkcije zbog navale krvi u splanhičnu regiju.[1]
Zbog svog značaja ova stanja, izdvajaju se kao poseban entitet koji se označava kao imerzioni sindrom, ili reflektorna smrt, kod koje se na obdukciji ne nalazi karakterističan nalaz za klasično utopljenje:
- spumozni emfizem,
- penast sadržaj u disajnim putevima,
- utopljenička pena u vidu pečurke na spoljašnjim disajnim otvorima,
- znaci gutanja imerzione tečnosti,
- prisutvo dijatomeja u parenhimnim organima.
Smrtni slučajevi kod imerzionog sindroma (poznati i kao „bledi utopljenici“) objašnjavaju se potpuno drugačijim mehanizmima umiranja. Kao moguća objašnjenja za patofiziološke mehanizme, koji dovode do naprasnih smrti plivača u vodi, pored nekih morboznih stanja (npr perakutni infarkt miokarda), mogu se navesti vegetativno regulatorni i mehanički procesi.
Vegetativno regulatorni patofiziološki procesi zasnovani su na inhibitornim i stimulativnim mehanizmima unutar vegetativnog nervnog sistema. Glavni put koji dovodi do inhibicije parasimpatičkog nervnog sistema je uticaj povišenog arterijskog krvnog pritiska koji nastaje kao posledica vazokonstrikcije, stimulacije baroreceptora u luku aorte i karotidnom sinusu sa poremećajem funkcije kardiovaskularnog sistema. Pored toga, postoji uticaj ćelija preganglijskih neurona koje deluju kardioinhibitorno. Kombinovanim dejstvom efekata stimulacije parasimpatičkog i inhibicije simpatičkog sistema dolazi do bradikardije i slabljenja kontrakcije srčanog mišića, sniženja perifernog otpora u krvnim sudovima i posledičnog pada krvnog pritiska.[1]
Pored navedenih postoje i drugi mehanizmi kao što je stimulacija nazo-kardio-pulmonalnog refleksa i nekih lokalnih refleksa (nosa, ždrela, grkljana – po Patzeltu „bolus hladne vode“), mogu, posredstvom odgovarajućih eferentnih vlakana, dovesti do bradikardije, gubitka svesti ili trenutnog srčanog zastoja.
Mehanički patofiziološki procesi koji dovode do imerzionog sindroma uglavnom se odnose na patološke promene, koje svojim prisustvom mogu da izvrše kompresiju na strukture centralnog nervnog sistema i dovedu do zastoj u oticanju cerebrospinalne tečnosti. Naime, u toku razvoja koštanog tkiva lobanjskih kostiju može doći do genetskih poremećaja (egzostoze, heterotopične osifikacije, varijacije koštanih struktura, uključujući i suženja koštanih otvora), koji, pod određenim preduslovima (banalna trauma, preterana izloženost sunčevim zracima), mogu kod kupača dovesti do poremećaja intrakranijalne homeostaze sa smrtnim ishodom.[1]
| Faza | Vreme | Fiziološke promene |
|---|---|---|
| Početni (hladni šok) | Nakon 2 – 3 min. | Hlađenje kože, hiperventilacija, tahikardija, refleks dahtanja |
| Kratkotrajno | Nakon 3 min. | Površno neuromišićno hlađenje |
| Dugotrajno | Nakon 30 min. | Hipotermija, potom kolaps |
| Kolaps posle spasavanja (posle pada) | Neposredno pre, za vreme ili posle spasavanja | Srčana aritmija, hemostaza, nesvestica |
Obdukcioni nalaz uredi
Smrt koja se javlja kod imerzionog sindroma je složena za veštačenje jer postoji nekoliko mogućih uzroka i fenomena koji mogu učestvovati. Hladna voda može da izazove srčani udar zbog teške vazokonstrikcije,[4] jer srce mora da radi jače da bi pumplo istu količinu krvi kroz arterije. Za osobe sa već postojećim kardiovaskularnim oboljenjima, dodatno opterećenje može dovesti do infarkta miokarda i/ili akutne srčane insuficijencije, što na kraju može dovesti do srčanog zastoja.
Vagalni odgovor na ekstremni stimulus kao što je ovaj može, u veoma retkim slučajevima, sam po sebi dovesti do srčanog zastoja. Hipotermija i ekstremni stres mogu izazvati fatalne tahiaritmije. Moderniji pogled sugeriše da sukob dva sistema - simpatičkog (zbog stresa) i parasimpatička (zbog refleksa ronjenja) može biti odgovoran za neke smrti u ronjenjem u hladnu vodu. Refleks dahtanja i nekontrolisana tahipneja mogu ozbiljno da povećaju rizik od udisanja vode i utapanja.[5]
Karakteristika nalaza u smrtnim slučajevima kod imerzionog sindroma je nedostatak tečnosti u plućima, što se dešava na dubinama manjim od 3 metra. Na većim dubinama, dužim boravkom leša u vodi, pod pritiskom koji vlada iznad tela žrtve, voda prodire u disajne puteve dajući sliku „hidrostatskih plća“, ali bez elemenata penastog emfizema.[1]
Izvori uredi
- ^ a b v g d Branislav Budakov Asfiktične povrede, Imerzioni sindrom U: Miloš Tasić, Sudska medicina, Zmaj Novi Sad, str.90-91
- ^ a b „Exercise in the Cold: Part II”. The Science of Sport (na jeziku: engleski). 2008-01-29. Pristupljeno 2023-07-27.
- ^ Knechtle, B.; Waśkiewicz, Z.; Sousa, C. V.; Hill, L.; Nikolaidis, P. T. (2020). „Cold Water Swimming-Benefits and Risks: A Narrative Review”. International Journal of Environmental Research and Public Health. 17 (23): 8984. PMC 7730683
. PMID 33276648. doi:10.3390/ijerph17238984 ..
- ^ „4 PHASES OF COLD WATER IMMERSION”. 2013-12-03. Arhivirano iz originala 03. 12. 2013. g. Pristupljeno 2023-07-27.
- ^ Farstad, D. J.; Dunn, J. A. (2019). „Cold Water Immersion Syndrome and Whitewater Recreation Fatalities”. Wilderness & Environmental Medicine. 30 (3): 321—327. PMID 31178366. S2CID 182948780. doi:10.1016/j.wem.2019.03.005..
Spoljašnje veze uredi
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
