Incident u Fašodi
Incident u Fašodi naziv je za spor između Francuske i Engleske oko strateški značajne oblasti u basenu Nila, sela Fašoda (današnji Kodok u Južnom Sudanu), 1898. godine. Incident se dogodio zbog težnje obe kolonijalne sile da povežu svoje kolonijalne posede u Africi. Fašoda se nalazila na raskrsnici britanske Kairo-Kejp rute i francuske Dakar-Somalilend rute. Incident je završen povlačenjem francuskog odreda vojske i engleskim zauzećem Sudana.
Istorija uredi
Poslednje dve decenije 19. veka u Africi obeležila je raspodela afričkih teritorija između velikih kolonijalnih sila. Borba evropskih sila za kolonije u Africi koja je vođena u drugoj polovini veka poznata je pod nazivom „Trka za Afriku“. Dve glavne zainteresovane sile bile su Britanija i Francuska, a u trci su učestvovale i Nemačka, Belgija, Italija, Portugal i Španija. Francuzi su okupirali uglavnom oblasti na atlantskoj obali i u oblasti Sahela . Krajnji cilj Francuza bilo je povezivanje reka Niger i Nil čime bi kontrolisali svu trgovinu u oblasti Sahel, a tako i karavanske puteve kroz Saharu. Na istoku, Francuzi su držali oblast na Crvenom moru, današnji Džibuti, a tada francuski Somalilend. Britanci su želeli da povežu svoje oblasti na jugu i severu Afrike. Na jugu su držali oblasti današnje Južnoafričke republike, Bocvane, Malavija, Lesota, Zimbabvea i Zambije, a dalje ka severu Keniju i sve oblasti u basenu Nila. Ključna oblast bio je Sudan. On je obuvhatao teritorije današnjeg Južnog Sudana i Ugandu. Današnje države Sudan i Egipat Britanci su već držali. Konačni cilj Engleza bila je izgradnja železnice Kairo-Kejp koja bi povezivala sve engleske afričke posede.
Fašoda (današnji grad Kodok u Južnom Sudanu) bila je oblast na kojoj su se sekle linije pretenzija Francuske (Dakar-Somalilend) i Engleske (Kairo-Kejp). To objašnjava njen izuzetan strateški značaj. Dogovor nije bio moguć. Jedna strana morala je odustati od svojih planova. Incident oko Fašode bio je povezan i sa dugom anglo-francuskom sporu o opravdanosti engleske okupacije Egipta od strane Engleza. Englezi ispoljavaju izuzetno interesovanje za Egipat nakon prokopavanja Sueckog kanala 1869. godine i bombardovanja Aleksandrije 1882. godine.
Engleska vlada je 1896. godine pristupila osvajanju Sudana. Dve godine kasnije zauzet je Kartum nakon čega se kod sela Fašoda general Kičener susreo sa francuskim odredom pod komandom kapetana Maršana. Francuska sila od svega 120 senegalskih pešadinaca i 12 francuskih oficira krenula je ka Fašodi u pozajmljenom belgijskom parobrodu sa ciljem da Englezima preseče put. U Sudanu je trebalo da se sretnu sa ekspedicijom koja je dolazila sa istoka, iz Etiopije. Kičener je predložio Maršanu da se povuče. Engleska vlada zapretila je Francuskoj ratom. U to vreme, Francusku je potresala afera Drajfus koja je zaokupirala javnost i odvratila pažnju od incidenta u Fašodi. Francuzi su popustili i Maršan je dobio naređenje da se povuče iz doline Nila. Engleska je završila osvajanje Sudana i zavladala celim tokom Nila. Nakon završetka rata sa burskim republikama, Engleska je držala čitavu južnu Afriku (sem tzv. Nemačke Jugozapadne Afrike). U južnoafričkim portugalskim kolonijama (Mozambik i Angola) faktički su gospodarili Englezi.
Izvori uredi
- J. V. Tarle, Istorija novog veka, Naučna KMD, Beograd (2008)