Википедија

Istorija Kariba

Istorija Kariba počinje u petnaestom vijeku kada su narod Karibi protjerali narod Aravaka sa istočnih karpiskih ostrva. Karipska ostrva su vijekovima bila dom Kariba i Aravaka. Dolazak Evropljana u poslednjoj deceniji petnaestog vijeka je promijenio njihov način života. Za samo sto godina Evropljani su istrijebili većinu starosjedilaca i doveli hiljade Afrikanaca da rade na plantažama šećera. Privreda zasnovana na uzgajanju šećera sve do smanjenja proizvodnje krajem devetnaestog vijeka. Od sredine 60ih godina dvadesetog vijeka ostrva su potpuno sticala nezavisnost od strane Evropljana.

Politička evolucija Centralne Amerike i Kariba od 1700. do danas
Savremena politička karta Kariba
Karta Kariba iz 19. veka

Pre evropskog kontakta uredi

 
Aravački rezbareni kamen otkriven u Gvadalupu.

Početkom holocena severni deo Južne Amerike naseljavale su grupe lovaca na sitnu divljač, ribara i stočara. Ove grupe su povremeno boravile u polutrajnim kampovima, dok su uglavnom bile mobilne kako bi iskoristile širok spektar biljnih i životinjskih resursa na različitim staništima.[1]

Arheološki dokazi ukazuju na to da je Trinidad bio prvo karipsko ostrvo naseljeno već 9000/8000 godine pre nove ere. Međutim, prvi doseljenici su najverovatnije stigli na Trinidad kada je još bio spojen kopnenim mostovima za Južnu Ameriku.[2] Tek oko 7000/6000 godine pne, tokom ranog holocena, Trinidad je postao ostrvo zbog značajnog skoka nivoa mora za oko 60 m. Klimatske promene su možda bile uzrok ovog porasta nivoa mora. Otuda je Trinidad bilo jedino ostrvo na Karibima koje su domoroci sa južnoameričkog kopna mogli kolonizovati ne prelazeći stotine ili hiljade kilometara otvorenog mora.[3] Najstarija velika staništa otkrivena na Trinidadu su naslage bunjišta školjki Banvari Trejs i St. Džon, koje datiraju između 6000. i 5100. p. n. e. Oba buništa školjki predstavljaju proširena ležišta odbačenih školjki koje su izvorno bile izvor hrane, i kameni i koštani alati.[4] Smatra se da pripadaju ortoiroidnoj arheološkoj tradiciji, nazvanoj po sličnom, ali mnogo novijem lokalitetu Ortoire u Majaru, Trinidad.

Klasifikacija praistorije Kariba u različita „doba“ pokazala se kao težak i kontroverzan zadatak.[5] Sedamdesetih godina prošlog veka arheolog Erving Rauz je definisao tri „doba“ za klasifikaciju karipske praistorije: litičko, arhaično i keramičko doba, na osnovu arheoloških dokaza.[6] Trenutna literatura o praistoriji Kariba i dalje koristi tri gore pomenuta izraza, međutim, postoji mnogo sporova u pogledu njihove korisnosti i definicije. Uopšteno, litičko doba se smatra prvom erom ljudskog razvoja u Americi i periodom kada se prvi put praktikovalo klesanje kamena.[7] Arhaično doba koje je usledilo često se definiše specijalizovanim adaptacijama radi preživljavanja, kombinujući lov, ribolov, sakupljanje i menadžment divlje biljne hrane.[8] Zajednice keramičkog doba proizvodile su keramiku i koristile poljoprivredu manjeg obima.[9]

Sa izuzetkom Trinidada, prva karipska ostrva naseljena su između 3500. i 3000. godine p. n. e., tokom arhaičnog doba. Arheološka nalazišta ovog perioda locirana su na Barbadosu, Kubi, Kurasau i Svetom Martinu, a zatim su ih pratili Hispaniola i Portoriko.[10] Ova faza naseljavanja često se pripisuje kulturi ortoiroida.

Između 800. i 200. godine p. n. e., nova migratorna grupa proširila se kroz karipska ostrva: Saladoid.[11] Ova grupa je dobila ime po lokalitetu Saladero u Venecueli, gde je njihova prepoznatljiva keramika (koja se tipično razlikuje po belo-crvenom obojenom dizajnu) prvi put identifikovana.[12] Uvođenje keramike i pripitomljavanja biljaka na Karibima često se pripisuje saladoidnim grupama i predstavlja početak keramičkog doba. Međutim, nedavne studije otkrile su da su usevi i grnčarija već bili prisutni u nekim arhaičnim karipskim populacijama pre prispeća Saladoida.[13] Iako je veliki deo Karipskih ostrva naseljen tokom arhajskog i keramičkog doba, neka ostrva su verovatno posećena mnogo kasnije. Na primer, Jamajka nema poznatih naselja sve do oko 600. godine nove ere, dok Kajmanska ostrva ne pokazuju dokaze o naseljavanju pre dolaska Evropljana.[14]

Nakon kolonizacije Trinidada, prvobitno je predloženo da su saladoidske grupe kretale sa ostrva na ostrvo do Portorika. Međutim, sadašnja istraživanja imaju tendenciju distanciranja od ovog stepeničastog modela [15] u korist hipoteze o ruti prema jugu. Hipoteza o ruti prema jugu sugeriše da su severni Antili naseljeni direktno iz Južne Amerike, nakon čega su usledila postepena pomeranja prema jugu u Male Antile. Ova hipoteza je podržana radiougljeničnim datumima i pomorskim simulacijama.[16] Jedan inicijalni podsticaj kretanja sa kopna na severne Antile možda je bila potraga za visokokvalitetnim materijalima poput kremena. Flinti Bej na Antigvi, jedan je od najpoznatijih izvora visokokvalitetnog kremena na Malim Antilima. Prisustvo kremena iz Antigve na mnogim drugim karipskim ostrvima naglašava važnost ovog materijala tokom predkolumbijskog perioda.[17]

Doseljavanje Evropljana uredi

Uz nezvaničnu podršku svojih vlasti, engleski, francuski i holandski gusari napadali su španske brodove s blagom, ali i zauzimali manja ostrva. Doseljenici iz Evrope su stigli i do 1750. godine, kada je većina ostrva bila pod britanskom, francuskom ili holandskom vlašću.[18][19]

Plantaže uredi

Evropljani su zasijali plantaže da bi zadovoljili potražnju za šećerom i duvanom u Evropi. Na plantažama su radili afrički robovi. Do 1750. godine na Karibima je proizvođena najveća količina šećera u svijetu.

Trgovina robljem uredi

Većina karipske trgovine robljem počinjala je u engleskim lukama. Brodovi su isplovljavali u zapadnu Afriku, pune robe namjenjene za trampu za robove. Robovi su potom otpremani preko Antlantika. Šećer, duvan i ostale biljne kulture su prenošene kasnije u Englesku radi prodaje.

Reference uredi

  1. ^ Boomert, Arie (2019). Early settlers of the insular Caribbean : dearchaizing the Archaic. Hofman, Corinne L., 1959-, Antczak, Andrzej T. Leiden. str. 123. ISBN 978-90-8890-780-7. OCLC 1096240376. 
  2. ^ Boomert, Arie (2016). The indigenous peoples of Trinidad and Tobago : from the first settlers until today. Leiden. str. 15. ISBN 978-90-8890-354-0. OCLC 944910446. 
  3. ^ Napolitano, Matthew F.; DiNapoli, Robert J.; Stone, Jessica H.; Levin, Maureece J.; Jew, Nicholas P.; Lane, Brian G.; O’Connor, John T.; Fitzpatrick, Scott M. (2019). „Reevaluating human colonization of the Caribbean using chronometric hygiene and Bayesian modeling”. Science Advances. 5 (12): eaar7806. ISSN 2375-2548. PMC 6957329  . PMID 31976370. doi:10.1126/sciadv.aar7806  . 
  4. ^ Boomert, Arie (2019). Early settlers of the insular Caribbean : dearchaizing the Archaic. Hofman, Corinne L., 1959-, Antczak, Andrzej T. Leiden. str. 127. ISBN 978-90-8890-780-7. OCLC 1096240376. 
  5. ^ Early settlers of the insular Caribbean : dearchaizing the Archaic. Hofman, Corinne L., 1959-, Antczak, Andrzej T. Leiden. 2019. str. 30. ISBN 978-90-8890-780-7. OCLC 1096240376. 
  6. ^ Rouse, Irving (1972). Introduction to prehistory : a systematic approach. New York: McGraw-Hill. ISBN 0-07-054102-7. OCLC 923845652. 
  7. ^ Boomert, Arie (2016). The indigenous peoples of Trinidad and Tobago : from the first settlers until today. Leiden. ISBN 978-90-8890-354-0. OCLC 944910446. 
  8. ^ Arie, Boomert (2019). Early settlers of the insular Caribbean : dearchaizing the Archaic. Hofman, Corinne L., 1959-, Antczak, Andrzej T. Leiden. str. 124. ISBN 978-90-8890-780-7. OCLC 1096240376. 
  9. ^ Early settlers of the insular Caribbean : dearchaizing the Archaic. Hofman, Corinne L., 1959-, Antczak, Andrzej T. Leiden. 2019. str. 59. ISBN 978-90-8890-780-7. OCLC 1096240376. 
  10. ^ Nägele, Kathrin; Posth, Cosimo; Iraeta Orbegozo, Miren; Chinique de Armas, Yadira; Hernández Godoy, Silvia Teresita; González Herrera, Ulises M.; Nieves-Colón, Maria A.; Sandoval-Velasco, Marcela; Mylopotamitaki, Dorothea; Radzeviciute, Rita; Laffoon, Jason (2020). „Genomic insights into the early peopling of the Caribbean”. Science (na jeziku: engleski). 369 (6502): 456—460. ISSN 0036-8075. PMID 32499399. S2CID 219329251. doi:10.1126/science.aba8697. hdl:1887/3203890  . 
  11. ^ Keegan, William F. (2017). The Caribbean before Columbus. Hofman, Corinne L., 1959-. New York, NY. str. 51. ISBN 978-0-19-060524-7. OCLC 949669477. 
  12. ^ Napolitano, Matthew F.; DiNapoli, Robert J.; Stone, Jessica H.; Levin, Maureece J.; Jew, Nicholas P.; Lane, Brian G.; O’Connor, John T.; Fitzpatrick, Scott M. (2019). „Reevaluating human colonization of the Caribbean using chronometric hygiene and Bayesian modeling”. Science Advances. 5 (12): 2. ISSN 2375-2548. PMID 31976370. doi:10.1126/sciadv.aar7806  . 
  13. ^ Early settlers of the insular Caribbean : dearchaizing the Archaic. Hofman, Corinne L., 1959-, Antczak, Andrzej T. Leiden. 2019. str. 34. ISBN 978-90-8890-780-7. OCLC 1096240376. 
  14. ^ Napolitano, Matthew F.; DiNapoli, Robert J.; Stone, Jessica H.; Levin, Maureece J.; Jew, Nicholas P.; Lane, Brian G.; O’Connor, John T.; Fitzpatrick, Scott M. (2019). „Reevaluating human colonization of the Caribbean using chronometric hygiene and Bayesian modeling”. Science Advances. 5 (12): 7. ISSN 2375-2548. PMC 6957329  . PMID 31976370. doi:10.1126/sciadv.aar7806. 
  15. ^ Fitzpatrick, Scott M. (2013-03-07). „The Southward Route Hypothesis”. Oxford Handbooks Online: 201. doi:10.1093/oxfordhb/9780195392302.013.0068. 
  16. ^ Fitzpatrick, Scott M. (2013-03-07). „The Southward Route Hypothesis”. Oxford Handbooks Online: 202. doi:10.1093/oxfordhb/9780195392302.013.0068. 
  17. ^ Hofman, Corinne L.; Antczak, Andrzej (2019). Early settlers of the Insular Caribbean : dearchaizing the Archaic. Sidestone Press. ISBN 978-90-8890-781-4. OCLC 1103923296. 
  18. ^ Indijanci sa Kariba, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  19. ^ Afrička dijaspora Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. februar 2012), Pristupljeno 8. 4. 2013.

Literatura uredi

  • Altman, Ida. "The Revolt of Enriquillo and the Historiography of Early Spanish America," The Americas vol. 63(4)2007, 587–614.
  • Altman, Ida. "Marriage, Family, and Ethnicity in the Early Spanish Caribbean," William and Mary Quarterly, 3rd ser. 70:2(2013):226-250.
  • Altman, Ida."Key to the Indies: Port Cities in the Spanish Caribbean: 1493-1550." The Americas 74:1(Jan. 2017):5-26.
  • Anderson-Córdova, Karen F. Surviving Spanish Conquest: Indian Fight, Flight, and Cultural Transformation in Hispaniola and Puerto Rico. Tuscaloosa: University of Alabama Press 2017.
  • Andrews, Kenneth R. The Spanish Caribbean: Trade and Plunder, 1530-1630. New Haven: Yale University Press 1978.
  • Baptiste, Fitzroy. War, Cooperation, and Conflict: The European Possessions in the Caribbean, 1939-1945 (1988). online Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. maj 2019)
  • Bousquet, Ben and Colin Douglas. West Indian Women at War: British Racism in World War II (1991) online Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. mart 2020)
  • Bush, Barbara. Slave Women in Caribbean Society: 1650–1838 (1990)
  • Cromwell, Jesse. "More than Slaves and Sugar: Recent Historiography of the Trans-imperial Caribbean and Its Sinew Populations." History Compass (2014) 12#10 pp 770–783.
  • Cox, Edward Godfrey (1938). „West Indies”. Reference Guide to the Literature of Travel. 2: New World. Seattle: University of Washington. hdl:2027/mdp.39015049531455?urlappend=%3Bseq=210 — preko Hathi Trust. 
  • de Kadt, Emanuel (editor), 1972. Patterns of foreign influence in the Caribbean, London, New York, published for the Royal Institute of International Affairs by Oxford University Press.
  • * Dooley Jr, Edwin L. "Wartime San Juan, Puerto Rico: The Forgotten American Home Front, 1941-1945." Journal of Military History 63.4 (1999): 921.
  • Dunn, Richard. Sugar and Slaves: The Rise of the Planter Class in the English West Indies, 1624–1713 1972.
  • Eccles, Karen E. and Debbie McCollin, eds. World War II and the Caribbean (2017) excerpt; historiography covered in the introduction.
  • Emmer, Pieter C., ed. General History of the Caribbean. London: UNESCO Publishing 1999.
  • Floyd, Troy S. The Columbus Dynasty in the Caribbean, 1492-1526. Albuquerque: University of New Mexico Press 1973.
  • Healy, David. Drive to hegemony: the United States in the Caribbean, 1898-1917 (1988).
  • Higman, Barry W. A Concise History of the Caribbean. (2011)
  • Hoffman, Paul E. The Spanish Crown and the Defense of the Caribbean, 1535-1585: Precedent, Patrimonialism, and Royal Parsimony. Baton Rouge: LSU Press 1980.
  • Jackson, Ashley. The British Empire and the Second World War (Continuum, 2006). pp 77–95 on Caribbean colonies
  • Keegan, William F. Taíno Myth and Practice: the Arrival of the Stranger King. Gainesville: University of Florida Press 2007.
  • Klein, Herbert S. and Ben Vinson, African slavery in Latin America and the Caribbean Oxford University Press, 2007
  • Klooster, Wim, 1998. Illicit riches. Dutch trade in the Caribbean, 1648-1795, KITLV.
  • Kurlansky, Mark. 1992. A Continent of Islands: Searching for the Caribbean Destiny. Addison-Wesley Publishing.
  • Martin, Tony, Caribbean History: From Pre-colonial Origins to the Present (2011)
  • Morse, J. (1797). „West Indies”. The American Gazetteer. Boston, Massachusetts: S. Hall, and Thomas & Andrews. 
  • Moya Pons, F. History of the Caribbean: Plantations, Trade, and War in the Atlantic World (2007)
  • Palmié, Stephan and Francisco Scarano, eds. The Caribbean: A History of the Region and Its Peoples (U of Chicago Press, 2011) 660 pp
  • Ratekin, Mervyn. "The Early Sugar Industry in Española," Hispanic American Historical Review 34:2(1954):1-19.
  • Rogozinski, Jan. A Brief History of the Caribbean (2000).
  • Sauer, Carl O.. The Early Spanish Main. Berkeley and Los Angeles: University of California Press 1969.
  • Sheridan, Richard. Sugar and Slavery: An Economic History of the British West Indies, 1623–1775 (1974)
  • Stinchcombe, Arthur. Sugar Island Slavery in the Age of Enlightenment: The Political Economy of the Caribbean World (1995)
  • Tibesar, Antonine S. "The Franciscan Province of the Holy Cross of Española," The Americas 13:4(1957):377-389.
  • Wilson, Samuel M. The Indigenous People of the Caribbean. Gainesville: University of Florida Press 1997.

Spoljašnje veze uredi

 
Istorija Kariba na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Историја_Кариба&oldid=27560293”