Википедија

Istorija Nepala

Istorija Nepala je isprepletena sa istorijom šireg indijskog potkontinenta i okolnih regiona koji obuhvataju oblasti južne i istočne Azije.

Nepal je multietnička, multirasična, multikulturna, multireligiozna i višejezična zemlja. Jezik sa kojim se najviše govori je nepalski, a sledi ga nekoliko drugih etničkih jezika.

Kraljevina Nepal osnovana je 1768. godine i započela je kampanju objedinjavanja celog Nepala koja bi formirala moderne teritorije Nepala. Neke bivše teritorije su izgubljene zbog učestovanja kraljevine u kinesko-nepalskom ratu koji se završio i pobedom i gubitkom, što je na kraju prihvatilo državu kao danak Kine dinastije King od 1792. do 1865. godine.[1] Anglo-nepalski rat je završio pobedom Britanaca i ustupio neku teritoriju Nepala. U istorijskom glasanju za izbor konstitutivne skupštine, nepalski parlament izglasao je ukidanje monarhije u junu 2006. Nepal je 28. maja 2008. postao savezna republika i zvanično je preimenovan u "Savezna demokratska republika Nepal" kojom je okončana 200-godišnja vladavina šahovih monarha.

Drevna istorija uredi

Praistorija uredi

Praistorijska nalazišta paleolitskog, mezolitskog i neolitskog porekla otkrivena su u brdima Sivalik u okrugu Dang.[2] Smatra se da su najraniji stanovnici modernog Nepala i susednih oblasti ljudi iz civilizacije doline Inda. Moguće je da je dravidski narod čija istorija prethodi početku bronzanog doba na Indijskom potkontinentu (oko 3300. godine pre nove ere) nastanjivao ovu oblast pre dolaska drugih etničkih grupa kao što su Tibeto-Burmani i Indoarijevci sa druge strane granice.[3] Tarus, Tibeto-Burmani koji su se u velikoj meri mešali sa Indijcima u južnim regionima, starosedeoci su iz centralnog regiona Teraj u Nepalu.[4] Prva dokumentovana plemena u Nepalu su narod Kirat, za koje postoji zapis kraljeva Kraljevstva Kirata iz 800. godine pre nove ere, koji pokazuje da su Kirati prisutni u Nepalu u poslednjih 2000 do 2500 godina, sa velikom dominacijom, koja je verovatno dosezala u jednom trenutku do delte Ganga.[5] Druge etničke grupe indoarijevskog porekla su kasnije migrirale u južni deo Nepala iz Indo-Gangske ravnice u severnoj Indiji.[6][7]

Stela Kramriš[8][9] (1964) pominje supstrat rase predravida i Dravida. Oni su bili u Nepalu i pre Nevara,[10] koji su činili većinu drevnih stanovnika doline Katmandua.[11]

Legende i davna vremena uredi

Iako se vrlo malo zna o ranoj istoriji Nepala, legende i dokumentovane reference sežu daleko do 30. veka pre nove ere.[12] Takođe, prisustvo istorijskih lokaliteta kao što je Valmiki ašram, ukazuje na prisustvo Sanatana (drevne) hinduističke kulture u delovima Nepala u tom periodu.

Prema legendskim izveštajima, rani vladari Nepala bili su Gopalavamsi (Gopal Bansa) ili „dinastija pastira“, koja je verovatno vladala oko pet vekova. Za njih se kaže da ih je pratila Mahisapalavamsa ili „dinastija stočara bivola“, koju je osnovao Jadav po imenu Bul Sing.[13]

Klan Šakja je formirao nezavisnu oligarhijsku republikansku državu poznatu kao Sakja Ganaradžja tokom kasnog vedskog perioda (oko 1000 – oko 500. p. n. e.) i kasnijeg takozvanog drugog perioda urbanizacije (oko 600 – oko 200. p. n. e.).[14] Njegov glavni grad je bio Kapilavastu, koji se nalazio ili u današnjem Tilaurakotu u Nepalu.[15][16][17] Gautama Buda (oko 6. do 4. veka pre nove ere), čija su učenja postala temelj budizma, bio je najpoznatiji Šakja. Za života je bio poznat kao „Sidarta Gautama“ i „Šakjamuni“ (mudrac iz Šakje). Bio je sin Sudodane, izabranog vođe Sakja Ganaradžje.

Dinastija Kirat uredi

Glavni članak: Kirata kraljevstvo

Kontekst vladavine dinastije Kirat u Nepalu pre dinastije Ličavi i posle dinastije Mahispal (Ahir) prikazan je u različitim rukopisima. Ograničavajući oblast između reka Sun Koši i Tama Koši kao njihovu matičnu zemlju, spisak kiratskih kraljeva je takođe dat u Gopalskoj genealogiji. Dinastija Mahisapala je bila dinastija koju je osnovao Abhira koja je vladala dolinom Katmandua.[18][19][20] Oni su preuzeli kontrolu nad Nepalom nakon što su zamenili dinastiju Gopala.[21] Tri kralja iz dinastije Mahisapala vladala su dolinom pre nego što ih je zbacila dinastija Kirata.[22][23] Takođe su bili poznati kao Mahispalbanši.[24] Porazivši poslednjeg kralja iz dinastije Avir Buvansingha u bici, kralj Kirati Jalung ili Jalamber preuzeo je režim doline pod svoju kontrolu. U hinduističkoj mitološkoj perspektivi, veruje se da se ovaj događaj dogodio u završnoj fazi Dvapara Juge ili početnoj fazi Kali Juge ili oko 6. veka pre nove ere. Opisi 32, 28 i 29 kraljeva Kirati nalaze se prema Gopal genealogiji, jezičkoj genealogiji i Rajtovom rodoslovu.[25] Sudeći po napomenama sadržanim u klasicima Istoka i Zapada, narod Kiranti je živeo na svom sadašnjem mestu u poslednjih 2000 do 2500 godina, sa širokom dominacijom, verovatno sežući u jednom trenutku do delte Ganga.[5]

Pod Guptama uredi

 
„Nepala“ u kasnom brahmanskom pismu, na natpisu Samudragupte na stubu Alahabada (350-375).[26]

Za vreme Gupta carstva, indijski car Samudragupta je zabeležio Nepal kao „granično kraljevstvo“ koje je plaćalo godišnji danak. Ovo je zabeleženo Samudraguptinim natpisom na Alahabadskom stubu, koji u redovima 22–23 kaže sledeće.

„Samudragupta, čija je strašna vladavina bila umilostivljena plaćanjem svih tributa, izvršavanjem naređenja i posetama (njegovom dvoru) u znak poštovanja od strane graničnih vladara kao što su vladari Samatati, Davake, Kamarupa, Nepala i Kartripura i, od strane Malavasa, Arjunavanasa, Jaudejasa, Madrakasa, Abirasa, Prarjunasa, Sanakanikasa, Kakasa, Karaparikasa i drugih naroda.”

— Redovi 22–23 natpisa Samudragupte na Alahabadskom stubu (oko 350-375).[26]

Izvori uredi

  1. ^ chapter=Nepal (1884). The National Review. str. 609—610. 
  2. ^ „The Prehistory of Nepal” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 2022-06-03. g. 
  3. ^ Krishna P. Bhattarai (2009). Nepal. Infobase publishing. ISBN 9781438105239. 
  4. ^ Brega, A; Gardella, R; Semino, O; Morpurgo, G; Astaldi Ricotti, G B; Wallace, D C; Santachiara Benerecetti, A S (oktobar 1986). „Genetic studies on the Tharu population of Nepal: restriction endonuclease polymorphisms of mitochondrial DNA.”. American Journal of Human Genetics. 39 (4): 502—512. ISSN 0002-9297. PMC 1683983  . PMID 2876631. 
  5. ^ a b Hodgson, B. H. (Brian Houghton) (1880). Miscellaneous essays relating to Indian subjects. Robarts - University of Toronto. London, Trübner. 
  6. ^ Social Inclusion of Ethnic Communities in Contemporary Nepal. KW Publishers Pvt Ltd. 15. 8. 2013. str. 199—. ISBN 978-93-85714-70-2. 
  7. ^ Sarkar, Jayanta; Ghosh, G. C. (2003). Populations of the SAARC Countries: Bio-cultural Perspectives (na jeziku: engleski). Sterling Publishers Pvt. Ltd. ISBN 9788120725621. 
  8. ^ Stoller Miller, Barbara (1983). Exploring India's Sacred Art. Selected Writings of Stella Kramrisch. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. str. 3—33. ISBN 0812211340. 
  9. ^ Kramrisch, Stella (1924). Grundzüge der Indischen Kunst. Hellerau, Dresden: Avalun Verlag. 
  10. ^ Basnet, Rajdip; Rai, Niraj; Tamang, Rakesh; Awasthi, Nagendra Prasad; Pradhan, Isha; Parajuli, Pawan; Kashyap, Deepak; Reddy, Alla Govardhan; Chaubey, Gyaneshwer; Das Manandhar, Krishna; Shrestha, Tilak Ram; Thangaraj, Kumarasamy (2022-10-15). „The matrilineal ancestry of Nepali populations”. Human Genetics (na jeziku: engleski). 142 (2): 167—180. ISSN 0340-6717. PMID 36242641. S2CID 252904281. doi:10.1007/s00439-022-02488-z. 
  11. ^ Susi Dunsmore British Museum Press, 1993 - Crafts & Hobbies - 204 pages
  12. ^ „Kirates in Ancient India by G.P. Singh/ G.P. Singh: South Asia Books 9788121202817 Hardcover - Revaluation Books”. abebooks.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2017-12-09. 
  13. ^ Shaha, Rishikesh. Ancient and Medieval Nepal (1992), p. 7. Manohar Publications, New Delhi. ISBN 81-85425-69-8.
  14. ^ Groeger, Herbert; Trenkler, Luigi (2005). „Zen and systemic therapy: Similarities, distinctions, possible contributions of Zen theory and Zen practice to systemic therapy” (PDF). Brief Strategic and Systematic Therapy European Review. 2: 2. 
  15. ^ Srivastava, K.M. (1980), „Archaeological Excavations at Priprahwa and Ganwaria and the Identification of Kapilavastu”, Journal of the International Association of Buddhist Studies, 3 (1): 108 
  16. ^ Tuladhar, Swoyambhu D. (novembar 2002), „The Ancient City of Kapilvastu - Revisited” (PDF), Ancient Nepal (151): 1—7 
  17. ^ Huntington, John C (1986), „Sowing the Seeds of the Lotus” (PDF), Orientations, September 1986: 54—56, Arhivirano iz originala (PDF) 28. 11. 2014. g. 
  18. ^ Vaidya, Tulasī Rāma (1985). Crime and Punishment in Nepal: A Historical Perspective (na jeziku: engleski). Bini Vaidya and Purna Devi Manandhar. 
  19. ^ Regmi, D. R.; Studies, Nepal Institute of Asian (1969). Ancient Nepal (na jeziku: engleski). Firma K. L. Mukhopadhyay. 
  20. ^ Shaha, Rishikesh (2001). An Introduction to Nepal (na jeziku: engleski). Ratna Pustak Bhandar. str. 39. 
  21. ^ Singh, G. P. (2008). Researches Into the History and Civilization of the Kirātas (na jeziku: engleski). Gyan Publishing House. ISBN 978-81-212-0281-7. 
  22. ^ Khatri, Tek Bahadur (1973). The Postage Stamps of Nepal (na jeziku: engleski). Sharada Kumari K.C. 
  23. ^ Khatri, Shiva Ram (1999). Nepal Army Chiefs: Short Biographical Sketches (na jeziku: engleski). Sira Khatri. 
  24. ^ Ḍhakāla, Bāburāma (2005). Empire of Corruption (na jeziku: engleski). Babu Ram Dhakal. ISBN 978-99946-33-91-3. 
  25. ^ „The Lichhavi and Kirat kings of Nepal”. telegraphnepal.com. Arhivirano iz originala 2017-12-10. g. Pristupljeno 2017-12-09. 
  26. ^ a b Fleet, John Faithfull (1888). Corpus Inscriptionum Indicarum Vol. 3. str. 6—10. 

Literatura uredi

  • Michaels, Axel, et al. "Nepalese History in a European Experience: A Case Study in Transcultural Historiography." History and Theory 55.2 (2016): 210–232.
  • Garzilli, Enrica, "A Sanskrit Letter Written by Sylvain Lévi in 1923 to Hemarāja Śarmā Along With Some Hitherto Unknown Biographical Notes (Cultural Nationalism and Internationalism in the First Half of the 21st Cent.: Famous Indologists Write to the Raj Guru of Nepal – no. 1), in Commemorative Volume for about 30 Years of the Nepal-German Manuscript Preservation Project. Journal of the Nepal Research Centre, XII (2001), Kathmandu, ed. by A. Wezler in collaboration with H. Haffner, A. Michaels, B. Kölver, M. R. Pant and D. Jackson, pp. 115–149.
  • Garzilli, Enrica, "Strage a palazzo, movimento dei Maoisti e crisi di governabilità in Nepal", in Asia Major 2002, pp. 143–160.
  • Garzilli, Enrica, "Il nuovo Stato del Nepal: il difficile cammino dalla monarchia assoluta alla democrazia", in Asia Major 2005-2006, pp. 229–251.
  • Garzilli, Enrica, "Il Nepal da monarchia a stato federale", in Asia Major 2008, pp. 163–181.
  • Garzilli, Enrica, "La fine dell'isolamento del Nepal, la costruzione della sua identità politica e delle sue alleanze regionali" in ISPI: Istituto per gli Studi di Politica Internazionali, CVII (Nov. 2008), pp. 1–7;
  • Garzilli, Enrica, "Le elezioni dell'Assemblea Costituente e i primi mesi di governo della Repubblica Democratica Federale del Nepal", in Asia Maior 2010, pp. 115–126.
  • Garzilli, Enrica, "Nepal, la difficile costruzione della nazione: un paese senza Costituzione e un parlamento senza primo ministro", in Asia Maior 2011, pp. 161–171.
  • Garzilli, Enrica, "The Interplay between Gender, Religion and Politics, and the New Violence against Women in Nepal", in J. Dragsbæk Schmidt and T. Roedel Berg (eds.), Gender, Social Change and the Media: Perspective from Nepal, University of Aalborg and Rawat Publications, Aalborg-Jaipur: 2012, pp. 27–91.
  • Garzilli, Enrica, "Nepal, stallo politico e lentezze nella realizzazione del processo di pace e di riconciliazione", in Asia Maior 2012, pp. 213–222.
  • Garzilli, Enrica, "A Sanskrit Letter Written by Sylvain Lévy in 1925 to Hemarāja Śarmā along with Some Hitherto Unknown Biographical Notes (Cultural Nationalism and Internationalism in the First Half of the 20th Century – Famous Indologists write to the Raj Guru of Nepal – No. 2)", in History of Indological Studies. Papers of the 12th World Sanskrit Conference Vol. 11.2, ed. by K. Karttunen, P. Koskikallio and A. Parpola, Motilal Banarsidass and University of Helsinki, Delhi 2015, pp. 17–53.
  • Garzilli, Enrica, "Nepal 2013-2014: Breaking the Political Impasse", in Asia Maior 2014, pp. 87–98.
  • Tiwari, Sudarshan Raj (2002). The Brick and the Bull: An account of Handigaun, the Ancient Capital of Nepal. Himal Books. ISBN 99933-43-52-8.
  • Kayastha, Chhatra Bahadur (2003).Nepal Sanskriti: Samanyajnan. Nepal Sanskriti. ISBN 99933-34-84-7.
  • Stiller, Ludwig (1993): Nepal: growth of a nation, HRDRC, Kathmandu, 1993, 215pp.
  • Davis, Carol C. (23. 5. 2019). The Theatre of Nepal and the People Who Make It: Urban History, Rural Forms (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-49761-9. 
  • Pal, Pratapaditya (1. 1. 1985). Art of Nepal: A Catalogue of the Los Angeles County Museum of Art Collection (na jeziku: engleski). University of California Press. ISBN 978-0-520-05407-3. 

Spoljašnje veze uredi

 
Istorija Nepala na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Историја_Непала&oldid=27734381”