Википедија

Istorija Saudijske Arabije

Istorija Saudijske Arabije kao nacionalne države počela je pojavom dinastije Al Saud u centralnoj Arabiji 1727. godine[1][2] i kasnijim uspostavljanjem Emirata Dirija. Predislamska Arabija, teritorija koja čini modernu Saudijsku Arabiju, bila je mesto nekoliko drevnih kultura i civilizacija; praistorija Saudijske Arabije pokazuje neke od najranijih tragova ljudske aktivnosti na svetu.[3]

Prva saudijska država Emirat Dirija od 1744. do 1818. godine.
Delovi Saudijske Arabije i susedne zemlje činili su deo Rimskog carstva

Druga po veličini religija na svetu,[4] islam, pojavila se u savremenoj Saudijskoj Arabiji. Početkom 7. veka, islamski prorok Muhamed je ujedinio stanovništvo Arabije i stvorio jedinstvenu islamsku versku državu.[5] Nakon njegove smrti 632. godine, njegovi sledbenici su brzo proširili teritoriju pod muslimanskom vlašću izvan Arabije, osvojivši ogromne i neviđene delove teritorije (od Iberijskog poluostrva na zapadu do današnjeg Pakistana na istoku) za nekoliko decenija. Arapske dinastije koje potiču iz današnje Saudijske Arabije osnovale su kalifate Rašidun (632–661), Omajad (661–750), Abasid (750–1517) i Fatimid (909–1171), kao i brojne druge dinastije u Aziji, Africi i Evropi.[6][7][8][9][10]

Područje današnje Saudijske Arabije se ranije sastojalo od uglavnom četiri različita istorijska regiona: Hidžaz, Nedžd i delovi istočne Arabije (Al-Ahsa) i južne Arabije (Asir).[11] Modernu Kraljevinu Saudijsku Arabiju osnovao je 1932. Abdulaziz bin Abdul Rahman, poznat na Zapadu kao Ibn Saud. Abdulaziz je ujedinio četiri regiona u jednu državu kroz seriju osvajanja počevši od 1902. godine zauzimanjem Rijada, pradomovine njegove porodice. Saudijska Arabija je od tada bila apsolutna monarhija kojom se upravlja po islamističkim načelima. Saudijsku Arabiju ponekad nazivaju „Zemljom dve svete džamije“, u smislu Al-Masdžid al-Haram (u Meki) i Al-Mesdžid an-Nabavi (u Medini), dva najsvetija mesta u islamu.

Nafta je otkrivena 3. marta 1938, a to je praćeno sa još nekoliko nalaza u Istočnoj provinciji.[12][13] Saudijska Arabija je od tada postala drugi najveći svetski proizvođač nafte (iza SAD) i najveći svetski izvoznik nafte, kontrolišući druge najveće svetske rezerve nafte i šeste po veličini rezerve gasa.[14]

Od 1932. do smrti 1953., Abdulaziz je Saudijskom Arabijom vladao apsolutnom monarhijom. Nakon toga, šest njegovih sinova zaredom vladala kraljevstvom:

  1. Saud, neposredni naslednik Abdulaziza, suočio se sa većinom u kraljevskoj porodici i bio je na kraju svrgnut.
  2. Fejsal je 1964. zamenio Sauda. Sve do ubistva od strane nećaka 1975. godine, Fajsal je predsedavao periodom rasta i modernizacije podstaknute naftnim bogatstvom. Uloga Saudijske Arabije u naftnoj krizi 1973. godine i, posledični porast cene nafte, dramatično su povećali politički značaj i bogatstvo zemlje.
  3. Halid, Fajsalov naslednik, vladao je za vreme prvih glavnih znakova neslaganja: islamistički ekstremisti privremeno su preuzeli kontrolu nad Velikom džamijom u Meki 1979. godine.
  4. Fahd je postao kralj 1982. godine. Tokom njegove vladavine Saudijska Arabija je postala najveći proizvođač nafte na svetu. Međutim, unutrašnje tenzije su se povećale kada se ta država pridružila Sjedinjenim Državama, i ostalim državama, u Zalivskom ratu 1991. godine. Početkom 2000-ih islamistička opozicija režimu izvela je niz terorističkih napada.
  5. Abdulah je nasledio Fahda 2005. godine. On je pokrenuo brojne blage reforme za modernizaciju mnogih institucija u zemlji i donekle povećao političku participaciju.
  6. Salman je postao kralj 2015.

Predislamska Arabija uredi

Glavni članak: Predislamska Arabija

Postoje dokazi da ljudsko stanovanje na Arabijskom poluostrvu datira od pre oko 63.000 godina.[15][16] Ipak, kameno oruđe iz srednjeg paleolita, zajedno sa fosilima životinja otkrivenih u Tis al Gadahu, u severozapadnoj Saudijskoj Arabiji, moglo bi da implicira da su hominidi migrirali kroz „Zelenu Arabiju“ između pre 300.000 i 500.000 godina.[17]

Arheologija je otkrila neke rane naseljene civilizacije: civilizaciju Dilmun na istoku Arapskog poluostrva, Tamud severno od Hidžaza, Kraljevstvo Kinda u centru i civilizaciju Al-Magar na jugozapadu Arabijskog poluostrva. Najraniji poznati događaji u arabijskoj istoriji su migracije sa poluostrva u susedna područja.[18]

Takođe postoje dokazi iz Timne (Izrael) i Tel el-Kelejfeha (Jordan) da je lokalna kurajija/midijanska grnčarija nastala u regionu Hidžaza na severozapadu Saudijske Arabije, što sugeriše da su biblijski Midijanci prvobitno došli iz regiona Hidžaza na poluostrvu, pre nego što su se proširili na Jordan i južni Izrael.[19][20]

Dana 9. juna 2020, u časopisu Antika objavljeno je otkriće 35 metara dugog trouglastog megalitskog spomenika u Dumat al-Džandalu, datiranog iz sedmog milenijuma pre nove ere, verovatno posvećenog ritualnim praksama. Arheološki istraživači iz Francuske, Saudijske Arabije i Italije, na čelu sa Olivijom Munjoz, veruju da ovi nalazi osvetljavaju stočarski nomadski način života i ritual koji se koristio u praistorijskoj Arabiji.[21][22]

U maju 2021. godine, arheolozi su objavili da bi 350.000 godina staro ašelsko nalazište po imenu An Nasim u regionu Hajl moglo biti najstarije ljudsko naselje u severnoj Saudijskoj Arabiji. Lokalitet je prvi put otkriven 2015. godine korišćenjem daljinskog istraživanja i paleohidrološkog modeliranja. Ono sadrži naslage paleojezera koje se odnose na materijale srednjeg pleistocena. 354 artefakta koje su otkrili istraživači, uključujući ručne sekire, kameno oruđe i ljuspice, pružaju informacije o tradiciji izrade alata najranijih ljudi koji su naseljavali jugozapadnu Aziju. Osim toga, paleolitski artefakti su slični materijalnim ostacima otkrivenim na ašelskim nalazištima u pustinji Nefud.[23][24][25][26]

Reference uredi

  1. ^ „Saudi Arabia to commemorate 'Founding Day' on Feb. 22 annually: Royal order”. Al Arabiya English (na jeziku: engleski). 27. 1. 2022. Arhivirano iz originala 1. 10. 2022. g. Pristupljeno 15. 2. 2022. 
  2. ^ „History of the Kingdom | kingdom of Saudi Arabia – Ministry of Foreign Affairs”. www.mofa.gov.sa. Arhivirano iz originala 2. 3. 2022. g. Pristupljeno 15. 2. 2022. 
  3. ^ 88,000-Year-Old Finger Bone Pushes Back Human Migration Dates, www.nationalgeographic.com
  4. ^ „The Global Religious Landscape”. Pew Forum. 18. 12. 2012. Arhivirano iz originala 17. 1. 2018. g. Pristupljeno 3. 3. 2021. 
  5. ^ Lindsay, James E. (2005). Daily Life in the Medieval Islamic World. Greenwood Press. str. 33. ISBN 978-0313322709. 
  6. ^ „Islam, The Arab Empire Of The Umayyads”. history-world.org. Arhivirano iz originala 15. 12. 2014. g. Pristupljeno 1. 4. 2017. 
  7. ^ „The Arab Empire | Mohammed | Umayyad Empire History”. www.historybits.com. Arhivirano iz originala 25. 1. 2019. g. Pristupljeno 9. 1. 2021. 
  8. ^ „Top 10 Greatest Empires In History”. Listverse. 22. 6. 2010. Arhivirano iz originala 9. 8. 2021. g. Pristupljeno 9. 1. 2021. 
  9. ^ Pillalamarri, Akhilesh (22. 2. 2015). „The 5 Most Powerful Empires in History”. The National Interest. Arhivirano iz originala 28. 6. 2018. g. Pristupljeno 9. 1. 2021. 
  10. ^ „10 Greatest Empires in the History of World”. Top Ten Lists. 24. 3. 2010. Arhivirano iz originala 2. 2. 2017. g. Pristupljeno 9. 1. 2021. 
  11. ^ Madawi Al-Rasheed (2013). A Most Masculine State: Gender, Politics and Religion in Saudi Arabia. str. 65. ISBN 978-0521761048. Arhivirano iz originala 14. 4. 2021. g. Pristupljeno 9. 1. 2021. 
  12. ^ Caryl, Sue (20. 2. 2014). „1938: Oil Discovered in Saudi Arabia”. National Geographic. National Geographic Society. Arhivirano iz originala 12. 12. 2016. g. Pristupljeno 27. 11. 2016. 
  13. ^ Learsy, Raymond (2011). Oil and Finance: The Epic Corruption. str. 89. 
  14. ^ „International – U.S. Energy Information Administration (EIA)”. eia.gov. Arhivirano iz originala 7. 5. 2015. g. Pristupljeno 9. 1. 2021. 
  15. ^ „Early humans settled in Arabia”. usatoday. Arhivirano iz originala 2. 6. 2017. g. Pristupljeno 12. 11. 2016. 
  16. ^ Saudi Embassy (US) Website Arhivirano 4 mart 2016 na sajtu Wayback Machine retrieved 20 January 2011
  17. ^ Roberts, Patrick; Stewart, Mathew; Alagaili, Abdulaziz N.; Breeze, Paul; Candy, Ian; Drake, Nick; Groucutt, Huw S.; Scerri, Eleanor M. L.; Lee-Thorp, Julia; Louys, Julien; Zalmout, Iyad S.; Al-Mufarreh, Yahya S. A.; Zech, Jana; Alsharekh, Abdullah M.; al Omari, Abdulaziz; Boivin, Nicole; Petraglia, Michael (29. 10. 2018). „Fossil herbivore stable isotopes reveal middle Pleistocene hominin palaeoenvironment in 'Green Arabia'”. Nature Ecology & Evolution. 2 (12): 1871—1878. PMID 30374171. S2CID 53099270. doi:10.1038/s41559-018-0698-9. hdl:10072/382068  . 
  18. ^ Philip Khuri Hitti (2002), History of the Arabs, Revised: 10th Edition
  19. ^ Levy, Thomas E.; Higham, Thomas; Bronk Ramsey, Christopher; Smith, Neil G.; Ben-Yosef, Erez; Robinson, Mark; Münger, Stefan; Knabb, Kyle; Schulze, Jürgen P.; Najjar, Mohammad; Tauxe, Lisa (28. 10. 2008). „High-precision radiocarbon dating and historical biblical archaeology in southern Jordan”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 105 (43): 16460—16465. Bibcode:2008PNAS..10516460L. PMC 2575442  . PMID 18955702. doi:10.1073/pnas.0804950105  . 
  20. ^ Bimson, John J.; Tebes, Juan Manuel, Timna revisited : egyptian chronologyand the silver mines of the southernArabah Arhivirano 1 novembar 2018 na sajtu Wayback Machine Antiguo Oriente Vol. 7, 2009
  21. ^ „6th millennium BC structure discovered in Saudi Arabia”. phys.org (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 29. 9. 2020. g. Pristupljeno 2020-09-11. 
  22. ^ Munoz, Olivia; Cotty, Marianne; Charloux, Guillaume; Bouchaud, Charlène (2020). „Marking the sacral landscape of a north Arabian oasis: a sixth-millennium BC monumental stone platform and surrounding burials”. Antiquity. 94 (375): 601—621. S2CID 225721042. doi:10.15184/aqy.2020.81. Arhivirano iz originala 3. 9. 2020. g. Pristupljeno 11. 9. 2020. 
  23. ^ Scerri, Eleanor M. L.; Frouin, Marine; Breeze, Paul S.; Armitage, Simon J.; Candy, Ian; Groucutt, Huw S.; Drake, Nick; Parton, Ash; White, Tom S.; Alsharekh, Abdullah M.; Petraglia, Michael D. (2021-05-12). „The expansion of Acheulean hominins into the Nefud Desert of Arabia”. Scientific Reports (na jeziku: engleski). 11 (1): 10111. Bibcode:2021NatSR..1110111S. ISSN 2045-2322. doi:10.1038/s41598-021-89489-6  . 
  24. ^ „Saudi Arabia discovers new archaeological site dating back to 350,000 years”. Saudigazette (na jeziku: engleski). 2021-05-12. Arhivirano iz originala 17. 5. 2021. g. Pristupljeno 2021-05-17. 
  25. ^ „Saudi Arabia discovers a 350,000-year-old archaeological site in Hail”. The National (na jeziku: engleski). 2021-05-13. Arhivirano iz originala 17. 5. 2021. g. Pristupljeno 2021-05-17. 
  26. ^ „Ancient site in Nefud Desert offers glimpse of early human activity in Saudi Arabia”. Arab News (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 13. 5. 2021. g. Pristupljeno 2021-05-17. 

Literatura uredi

  • Bowen, Wayne H. The History of Saudi Arabia (The Greenwood Histories of the Modern Nations, 2007)
  • Determann, Jörg. Historiography in Saudi Arabia: Globalization and the State in the Middle East (2013)
  • Kostiner, Joseph. The Making of Saudi Arabia, 1916–1936: From Chieftaincy to Monarchical State (1993)
  • Parker, Chad H. Making the Desert Modern: Americans, Arabs, and Oil on the Saudi Frontier, 1933–1973 (U of Massachusetts Press, 2015), 161 pp.
  • al-Rasheed, M.. A History of Saudi Arabia (2nd ed. 2010)
  • Vassiliev, A. The History of Saudi Arabia (2013)
  • Wynbrandt, James and Fawaz A. Gerges. A Brief History of Saudi Arabia (2010)

Spoljašnje veze uredi

  Mediji vezani za članak Istorija Saudijske Arabije na Vikimedijinoj ostavi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Историја_Саудијске_Арабије&oldid=27677039”