Википедија

Kapetan (vojska)

Kapetan je u Vojsci Srbije i u armijama većine zemalja čin oficira za starešine na položaju komandira čete (baterije) (u specijalnim jedinicama komandira voda) i njima ravnim jedinicama. U većini armija najviši je čin nižih, trupnih oficira. Predstavlja jedno od najstarijih i najpostojanih činova u većini vojski u svetu, koji označava određen nivo u vojnoj hijerarhiji, sa odgovarajućin formacijskim položajem i funkcijom.[1]

Oznaka čina kapetana Kopnene vojske u Vojsci Srbije
Oznaka čina kapetana Vazduhoplovstva i protivvazdušne odbrane u Vojsci Srbije

Kao vojni čin kapetan je postojao već u doba Rimskog carstva, a pretpostavlja se da datira još od ranije. Kroz istoriju, kao glavni čovek najčešće je predvodio četu ili kolonu (stroj) vojnika. U srednjem veku, nezavisne najamničke čete (ili condottieri) imale su u svojoj hijerarhiji kapetana (koji je zapovedao četom), manji broj poručnika i nešto veći broj narednika. Ova osnovna struktura činova kasnije je usvojena od strane nacionalnih armija kada su one profesionalizovane tokom XVI i XVII veka.

U srpskoj vojsci uveden je 1860. godine, a u jugoslovenskoj vojsci do Drugog svetskog rata postojali su činovi kapetan II i kapetan I klase. Tokom Narodnooslobodilačkog rata u NOV i POJ uveden je 1. maja 1943. godine i takav status je zadržao i u JNA, ali je 1952. godine, pored kapetana uveden i čin kapetana prve klase.

U ratnoj mornarici čin kapetana odgovara činu poručnika fregate. Osim toga, u nekim zemljama kapetan je najviši čin u policiji i vatrogasnoj službi. Postoji i u civilnom vazduhoplovstvu i poseduje ga pilot koji ima položen ispit za zapovednika civilnog aviona. U mornarici reč kapetan generalno označava zapovednika broda ili drugog plovnog objekta (podmornice i sl.).

Istorija uredi

Termin na kraju potiče od kasnolatinskog capitaneus što znači „glavni, istaknuti“;[2] na srednjem engleskom usvojenom kao capitayn u 14. veku, od starofrancuskog capitaine.

Vojni čin kapetana bio je u upotrebi od 1560-ih, što se odnosilo na oficira koji komanduje četom. Pomorski smisao, oficir koji komanduje ratnim brodom, nešto ranije, od 1550-ih, a kasnije je prošireno značenje na „gospodar ili komandant bilo koje vrste plovila“. Kapetan u periodu pre profesionalizacije oružanih službi evropskih naroda posle Francuske revolucije, tokom ranog modernog perioda, bio je plemić koji je otkupio pravo da vodi kompaniju od prethodnog nosioca tog prava. On bi zauzvrat dobijao novac od drugog plemića da mu služi kao poručnik. Sredstva za obezbeđenje trupa dolazila su od monarha ili njegove vlade; za to je morao da odgovara kapetan. Ako je iz nekog razloga bio pred vojnim sudom, on bi bio otpušten („degradiran“), i monarh bi dobijao novac od drugog plemića da komanduje kompanijom. Inače, jedina penzija za kapetana bila je prodaja prava drugom plemiću kada je bio spreman za penziju.

Vazdušne snage uredi

Mnoge vazduhoplovne snage, kao što je Vazduhoplovstvo Sjedinjenih Država,[3][4][5][6][7] koriste strukturu rangova i oznaka slične onima u vojsci.

Međutim, Kraljevsko vazduhoplovstvo Ujedinjenog Kraljevstva,[8][9] mnoge druge vazduhoplovne snage Komonvelta i nekoliko vazduhoplovnih snaga van Komonvelta[10] koriste strukturu činova specifičnu za vazduhoplovstvo u kojoj je letački poručnik OF-2. Kapetan grupe je izveden iz mornaričkog čina kapetana.

Kanada je jedinstven izuzetak. Zbog ujedinjenja Kanadskih oružanih snaga 1968. godine, titule činova vazduhoplovstva su iste kao i Kanadske armije. Međutim, kao i njihovi pandani iz Komonvealta, pletenice ranga su biserno sive i povećavaju se u pola trake. Odluka je doneta da se ne vraćaju titule iz istorijskih rangova za RCAF, jer se smatraju „previše zbunjujućim“.[11]

Galerija uredi

Druge države

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Vojna enciklopedija, Vojnoizdavački zavod, Beograd, 1981.
  2. ^ căpĭtānĕus. Charlton T. Lewis and Charles Short. A Latin Dictionary on Perseus Project.
  3. ^ „Air Force Personnel Demographics”. Air Force Personnel Center. af.mil. Arhivirano iz originala 30. 6. 2021. g. 
  4. ^ „Department of Defense (DoD) Releases Fiscal Year 2017 President's Budget Proposal”. U.S. Department of Defense. 9. 2. 2016. Arhivirano iz originala 16. 2. 2016. g. Pristupljeno 11. 2. 2016. 
  5. ^ „Air Force Magazine” (PDF). Air Force Magazine. maj 2012. Arhivirano (PDF) iz originala 14. 9. 2012. g. 
  6. ^ „World Air Forces 2018”. Flightglobal: 17. Arhivirano iz originala 14. 6. 2018. g. Pristupljeno 13. 6. 2018. 
  7. ^ „Air Force Arsenal of Land-Based Nukes Shrinking as Planned”. Associated Press. 20. 3. 2017. Arhivirano iz originala 19. 3. 2017. g. Pristupljeno 20. 3. 2017. 
  8. ^ „Royal Air Force”. Royal Air Force. Arhivirano iz originala 10. 9. 2017. g. Pristupljeno 15. 8. 2012. 
  9. ^ „RAF Timeline 1918–1929”. Royal Air Force. 2011. Arhivirano iz originala 12. 8. 2012. g. Pristupljeno 15. 8. 2012. 
  10. ^ Non-Commonwealth air forces using an air force-specific rank structure include the Egyptian Air Force, Hellenic Air Force, Royal Air Force of Oman, Royal Thai Air Force and the Air Force of Zimbabwe.
  11. ^ Force, Government of Canada, National Defence, Royal Canadian Air. „Article - Royal Canadian Air Force - Backgrounder - New insignia for the Royal Canadian Air Force”. www.rcaf-arc.forces.gc.ca. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Kapetan na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Капетан_(војска)&oldid=27554180”