Kajova (narod)
Kajove su kajova-tanoanski narod, starosedeoci su Velikih ravnica, oblasti u centralnom delu Severne Amerike. Kajovanski jezik kojim govore pripada kajova-tanoanskoj porodici jezika. Deo su prerijske kulture, za razliku od svojih srodnika, naroda: Tiva, Teva i Tova, koji su deo pueblo kulture. Kajove vode poreklo iz zapadne Montane gde su naseljavali oblast oko gornjeg toka reke Misuri, koju napuštaju tokom 17. i 18. veka i naseljavaju oblast Stenovitih Planina (oko Blek Hilsa), iz koje su proterani u ranom 19.veku, nakon čega su naselili južni deo Velikih ravnica.[1] U prvoj polovini 19. veka naseljavali su područje između reka Simaron i Crvena reka Juga na teritoriji današnjih američkih država Kanzas, Oklahoma, Kolorado, Teksas i Novi Meksiko. U rezervat su preseljeni 1867. godine.
 Tri Kajova muškarca | |
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| 12.000 (2011) | |
| Jezici | |
| engleski, kajovanski, znakovni jezik prerijskih indijanaca | |
| Religija | |
| crkva američkih domorodaca, tradicionalna plemenska religija, ples sunca, hrišćanstvo |
Danas su federalno priznati kao Kajova pleme Oklahome, sa sedištem u gradu Karnegi u Oklahomi. Kajova je 2011. bilo oko 12.000.
Jezik uredi
Kajovanski jezik pripada kajovansko-tanoanskoj porodici jezika. Na vezu sa ovom porodicom jezika prvi je ukazao lingvista muzeja Smitsonijan Džon Pibodi Harington 1910, a do 1967. veza je dokazana.[2] Parker Mekenzi stručnjak za kajovanski jezik, koji je rođen 1897, bio je Kajova i engleski jezik je naučio tek nakon polaska u školu. On je sarađivao sa Džonom Haringtonom u proučavanju kajovanskog jezika. Proučavao je poreklo reči i način na koji se kajovanski jezik menja pri uključivanju novih predmeta materijalne kulture. Mekenzijeva pisma se nalaze u Nacionalnoj antropološkoj arhivi izgovora i gramatike kajovanskog jezika, muzeja Smitsonijan.[3]
Kajove su bile jedan od mnogih naroda širom SAD, Kanade i Meksika koji su upotrebljavali prerijski znakovni jezik. Prerijski znakovni jezik je prvobitno bio jezik koji je korišćen u trgovini, ali je vremenom počeo da se upotrebljava i u druge svrhe.[4]
Istorija uredi
Rana istorija i seoba na jug uredi
Kajove su se razvile kao poseban narod u svoj prvobitnoj domovini u zapadnoj Montani gde su naseljavali oblast oko gornjeg toka reke Misuri. Tu oblast napuštaju oko 1650. i naseljavaju oblast oko Blek Hilsa koja se nalazi na teritoriji današnjih država Južna Dakota i Vajoming. Tu su Kajove živele u miru sa Vranama (Krou), sa kojima su dugo održavali blisko prijateljstvo, organizovali su se u 10 grupa i brojali su 3.000 ljudi. Čejeni i Arapahoi, a kasnije i Sijuksi su pod pritiskom Odžibva potisnuti iz severnih šuma i sa ivice Velike ravnice u Minesoti ka teritoriji Kajova, koja se nalazila oko Crnih Brda (Blek Hilsa). Kajove su zatim Čejeni potisnuli na jug, a Čejene su onda na zapad potisnuli Sijuksi. Na kraju su Kajove zauzele veliku površinu na centralnom i južnom delu Velikih ravnica na teritoriji zapadnog dela Kanzasa, istočnog Kolorada, većeg dela Oklahome (uključujući oblast Penhend`l), severnog Teksasa (Ljano Estakado u oblasti Penhend`l) i istočnog Nju Meksika.[5] U njihovoj ranoj istoriji Kajove su putovale sa psima koji su vukli njihovu imovinu na saonicama, sve do trenutka kad su došli do konja, krađom ili trgovinom sa Špancima ili drugim starosedelačkim narodima američkog jugozapada.
U rano proleće 1790. na mestu na kome će kasnije biti izgrađen Las Vegas u Nju Meksiku, grupa Kajova koju je predvodio njihov ratni vođa Guikate, ponudila je mir grupi Komanča u trenutku dok su obe grupe bile u poseti zajedničkom prijatelju oba naroda. Ovo je kasnije dovelo do kasnijeg sastanka između Guikatea i vrhovnog poglavice Nokoni Komanča. Dve grupe su uspostavile savez, dogovorile su da dele lovišta i stvorili su odbrameni savez, zahvaljujući kome su postali dominantni narodi u južnom delu Velikih ravnica. Od tada su Komanči i Kajove lovili, putovali i ratovali zajedno. Komanči i Kajove su takođe sklopili savez sa Prerijskim Apačima (Kajova-Apačima). Zahvaljujući ovom savezu Španci nisu bili u mogućnosti da se učvrste u južnoj preriji i na kraju su potisnuti iz te oblasti ka istoku i jugu preko reke Rio Grande u današnji Meksiko.
Indijanski ratovi uredi
Na kraju 18. veka i početkom 19. veka, Kajove se nisu plašile svojih belih suseda. Kajove su kontrolisale oblast severno od Vičita planina. Kajove i Komačni su kontrolisale veliku teritoriju između reka Arkanzas i Brazos. Neprijatelji Kajova su obično bili i neprijatelji Komanča. Na istoku su ratovali protiv Osejdžija i Po-nija.
Južno od Kajova i Komančija živeli su narodi koji su govorili kadoanskim jezicima, Kajove i Komanči su sa njima bile su prijateljskim odnosima. Komanči su bili u ratu sa Apačima iz oblasti oko reke Rio Grande.[6]
Ratovali su protiv Čejena, Arapahoa, Po-nija, Sak i Foksa i Osejdžija. Trgovali su sa Vičitama na jugu, duž Crvene reke Juga i sa Meskalero Apačima i Nju Meksikancima na jugozapadu. Nakon 1840. Kajove su se sa svojim bivšim neprijateljima Čejenima, kao i sa svojim saveznicima Komančima i Kajova-Apačima borili protiv indijanskih naroda koji su proterani iz istočnih država SAD i koji su naseljavani u Indijansku teritoriju.[7]
Tranzicija uredi
U godinama između 1873. i 1878. došlo je do ogromne promene u načinu života Kajova. Juna 1874. ratnici Kajova, Komanča i Čejena poslednji put su pokušali da pruže otpor invaziji Amerikanaca u Drugoj bici kod Edoub Volsa u Teksasu, za koju se ispostavilo da je bila uzaludna.
Kajove su prihvatile da budu naseljeni u rezervat u jugozapadnoj Oklahomi, međutim neke grupe Kajova ostale su na slobodi sve do 1875. Sporazumom iz Medisin Lodža iz 1867. bilo je predviđeno da se Kajove nasele u zapadnoj Oklahomi i Kanzasu.[6] Ipak bili su prinuđeni da se zajedno sa Komančima i Kajova-Apačima presele u zapadnu Oklahomu južno od reke Vašita. Prilagođavanje tranziciji od života na slobodi u preriji do života u rezervatu, za neke porodice je bilo teže.[6]
1877. izgrađene su prve kuće za indijanske poglavice, i napravljen je plan da Indijanci budu zaposleni u agenciji. Zaposleno je 30 Indijanaca i stvorena je prva rezervatska policija.[8]
Reference uredi
- ^ Kracht, Benjamin R. "Kiowa" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. septembar 2012). Oklahoma History Society's Encyclopedia of Oklahoma History and Culture. Retrieved 21 June 2012.
- ^ Mithun 2001, str. 441.
- ^ A Guide to the Kiowa Collections at the Smithsonian Institution by Merrill, Hansson, Greene and Reuss, Smithsonian Institution Press, Washington D.C., 1997.
- ^ Davis, Jeffrey. 2006. “A historical linguistic account of sign language among North American Indian groups.” In Multilingualism and Sign Languages: From the Great Plains to Australia; Sociolinguistics of the Deaf community, C. Lucas (ed.), Vol. 12. str. 3–35. Washington, DC: Gallaudet University Press
- ^ „The Kiowa Indians”. Pristupljeno 2013-06-23.
- ^ a b v A History and Culture of the Southern Plains Tribes with an Introduction to the Study of North American Indians by Dick Swift, Carnegie Public Schools, 1972
- ^ Kiowa History by Evans R. Satepauhoodle, TU, 2004
- ^ The Kiowa, U.S. Department of the Interior, Indian Arts and Crafts Board, Southern Plains Indian Museum and Crafts Center
Literatura uredi
- Mithun, Marianne (2001). The Languages of Native North America (First paperback izd.). Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. str. 441. ISBN 0-521-23228-7.