Koeficijent otkrivke

Kod površinske eksploatacije mineralnih sirovina radovi na otkrivci u poređenju sa radovima na dobijanju, zauzimaju prioritetno mesto. Ekonomičnost površinske eksploatacije ne zavisi od apsolutne količine odstranjene jalovine, već od odnosa ove količine prema količini korisne mineralne sirovine. Odnos količine (jalovine) otkrivke prema količini mineralne sirovine definiše se preko koeficijenta otkrivke (k). Prema tome, koeficijent otkrivke pokazuje koliko m³ otkrivke je potrebno da bi se dobio 1 m³ mineralne sirovine. Zavisno od faze projektovanja ili eksploatacije površinskog kopa, koeficijent otkrivke može imati različite nazive i vrednosti.

Površinski kop

Izražavanje koeficijenta otkrivke

Koeficijent otkrivke može biti izražen kao: odnos masa (t/t); zapremina (m³/m³), a često i kao odnos zapremine otkrivke prema masi mineralne sirovine (m³/t). Za otkopavanje uglja, pod koeficijentom otkrivke podrazumeva se broj m³ otkrivke, koji otpada na 1 t uglja i izražava se u m³/t. Pri otkopavanju bakarne ili neke druge rude, koja ima nizak sadržaj korisne komponente, ovaj koeficijent se izražava u t/t.

Vrste koeficijenta otkrivke

U fazi projektovanja i eksploatacije površinskog kopa, najčešće se primenjuju sledeće vrste koeficijenta otkrivke: srednji, granični i pogonski.

Srednji koeficijent otkrivke (k_sr)

Srednji koeficijent otkrivke izražava se odnosom ukupnih masa otkrivke ∑V, prema ukupno dobijenoj količini korisne mineralne sirovine ∑Q, u okviru granica površinskog kopa.

Otkopavanje ležišta

$k_{sr}={\frac {\sum V}{\sum Q}}$

Granični ili horizontalni koeficijent otkrivke (k_g)

Granični ili horizontalni koeficijent otkrivke predstavlja odnos zapremine otkrivke V_g, koju je potrebno odstraniti da bi se mogle dobiti količina mineralne sirovine Q_g sa određenog radnog horizonta površinskog kopa. Ovaj koeficijent obično služi za određivanje obima otkrivke pri produbljivanju površinskog kopa. a odnosi se na slojevita ležišta pod nagibom.

Pogonski ili tekući koeficijent otkrivke (k_t)

Pogonski ili tekući koeficijent otkrivke predstavlja odnos obima otkrivke koju treba otkopati za određeni period, prema stvarno dobijenoj količini mineralne sirovine.