Википедија

Konstitucionalizam

Ne poistovećivati sa ustavnošću.

Konstitucionalizam jeste „kompleks ideja, stavova i uzoraka ponašanja koji elaboriraju princip da se autoritet vlade izvodi iz i da je ograničen telom temeljnog prava”.[1]

Političke organizacije su ustavne do mere da „sadrže institucionalizovane mehanizme kontrole moći radi zaštite interesa i sloboda građanstva, uključujući one koji su možda manjina”.[2] Kako politički naučnik i ustavni tumač Dejvid Felman opisuje:

Konstitucionalizam je opis komplikovanog koncepta, duboko ugrađenog u istorijsko iskustvo, koji zvaničnike koji provode vladinu moć primorava na ograničenje višim zakonom. Konstitucionalizam proklamuje poželjnost pravila iz zakona naspram pravila dobijenog arbitrarnim sudom ili pukom naredbom javnih zvaničnika ... Kroz literaturu koja se bavi savremenim javnim zakonodavstvom i temeljima državnosti centralni element koncepta konstitucionalizma je da u političkom društvu vladini zvaničnici nemaju slobodu da izvolevaju na bilo koji način koji odaberu; primorani su da posmatraju i ograničenja moći i procedure koje postavlja vrhovni, konstitucionalni [ustavni] zakon zajednice. Stoga se može reći da je merilo konstitucionalizma koncept ograničene vlade pod višim zakonom.[3]

Konstitucionalizam ima i preskriptivne (propisne) i deskriptivne (opisne) upotrebe. Profesor prava Gerhard Kasper ovaj aspekat opisuje sledećim rečima: „Konstitucionalizam ima i deskriptine i preskriptivne konotacije. Kada se koristi deskriptivno, odnosi se uglavnom na istorijsku borbu za konstitucionalno prepoznavanje prava ljudi na ’pristanak’ i određivanje drugih prava, sloboda i privilegija. Kada se koristi preskriptivno, njegovo značenje uključuje one odlike vlade koji se vide kao esencijalni elementi ... ustava.”[4] Jedna od najistaknutijih odlika konstitucionalizma jeste da opisuje i propisuje i izvor i ograničenje vladine moći. Vilijam H. Hamilton je ovaj aspekat dualne prirode opisao rečima da je konstitucionalizam „ime dato poverenju koje ljudi poklanjaju snagom reči stavljenom na papir da se vlada održi u redu”.[5]

Konstitucionalizam i ustavna pitanja uredi

Proučavanje ustava nije nužno sinonim za proučavanje konstitucionalizma. Iako su često povezani, postoje ključne razlike. Diskusija o ovoj razlici pojavljuje se u radu američkog pravnog istoričara Kristijana G. Frica: Američki suvereni: Narod i američka ustavna tradicija pre građanskog rata,[6] studiji rane istorije američkog konstitucionalizma. Fric napominje da bi analitičar mogao da pristupi proučavanju istorijskih događaja usredsređujući se na pitanja koja podrazumevaju „ustavna pitanja” i da se to razlikuje od fokusa koji uključuje „pitanja konstitucionalizma”.[7] Ustavna pitanja uključuju analitičara u ispitivanje kako je ustav bio protumačen i primenjen za raspodelu moći i vlasti, dok se nova nacija borila sa problemima rata i mira, oporezivanja i reprezentacije. Međutim:

Te političke i ustavne kontroverze takođe su postavljale pitanja konstitucionalizma — kako identifikovati kolektivnog suverena, koje je moći suveren posedovao i kako prepoznati kada je taj suveren delovao. Za razliku od ustavnih pitanja, na pitanja konstitucionalizma nije se moglo odgovoriti pozivanjem na dati ustavni tekst ili čak na sudska mišljenja. Umesto toga, bila su otvorena pitanja koja su se zasnivala na suprotstavljenim pogledima koje su Amerikanci razvili nakon nezavisnosti o suverenosti naroda i stalnoj ulozi naroda da nadgleda ustavni poredak koji je počivao na njihovoj suverenoj vlasti.[7]

Sličnu razliku je naglasio i britanski ustavni učenjak A. V. Dajsi u oceni britanskog nepisanog ustava. Dajsi je uočio razliku između „konvencija ustava” i „ustavnih zakona”. „Suštinska razlika” između dva koncepta bila je u tome što je ustavni zakon bio sastavljen od „pravila koja [su] sudovi sprovodili ili priznavali”, čineći „telo zakona u pravom smislu tog izraza”. Suprotno tome, ustavne konvencije sastojale su se od „običaja, praksi, maksima ili pouka koje sudovi ne sprovode ili ne priznaju”, ali „čine telo ne zakona, već ustavne ili političke etike”.[8]

Kritike uredi

Pravnik Džeremi Voldron kaže da je konstitucionalizam uglavnom nedemokratski:

Ustavi nisu samo pitanje ograničavanja i limitiranja moći; radi se o davanju moći običnim ljudima u demokratiji i omogućavanje istima da kontrolišu izvore prava i prilagode aparat vlade svojim aspiracijama. To je demokratski pogled ustava, ali ne i konstitucionalistički pogled... Naravno, uvek je moguće predstaviti alternativu konstitucionalizmu kao alternativni oblik konstitucionalizma: naučnici govore o „narodnom konstitucionalizmu” ili „demokratskom konstitucionalizmu”... Ali ja mislim da je vredno istaći pravu verziju antipatije između konstitucionalizma i demokratske ili narodne samovlade, ako ne samo zato što će nam to pomoći da izmerimo jasnije meru do koje nova i ’odrasla’ teorija ustavnog prava uzima pravu količinu konstitucionalnog tereta osiguravajući da ljudi nisu obespravljeni samim dokumentom koji treba da im da njihovu moć.[9]

Konstitucionalizam je takođe kritikovao Mari Rotbard, koji ga je osudio kao takav da nema mogućnost obuzdavanja vlada i da ne štiti prava građana od samih njihovih vlada:

[I]stina je da, u Sjedinjenim Državama, barem, imamo ustav koji nameće striktne limite na neke ovlasti vlade. Ali, mi smo otkrili u prošlom veku, nijedan ustav ne može da interpretira ili primeni sam sebe; moraju da ga interpretiraju ljudi. A ako je ultimativna moć interpretiranja ustava data vladinom sopstvenom Vrhovnom sudu, tada postoji neminovna tendencija da Sud nastavi da stavlja imprimatur na sve šire ovlasti sopstvene vlade. Nadalje, vrlo hvaljena „kontrola i ravnoteža” i „separacija ovlasti” u Američkoj vladi jeste klimava u suštini, pošto u konačnoj analizi sve ove divizije jesu deo iste vlade i njima upravlja ista grupa vladara.[10]

Islamski konstitucionalizam uredi

Opseg i limiti konstitucionalizma u muslimanskim zemljama privlače sve veći interes poslednjih godina. Autori kao što je An Mejer definišu islamski konstitucionalizam kao „konstitucionalizam koji je u jednoj formi zasnovan na islamskim principima, nasuprot konstitucionalizma koji se razvio u zemljama koje jesu muslimanske ali koje nisu specifično temeljene na islamskim principima”.[11] Međutim, konkretno značenje termina ostaje sporno među muslimanima, ali i među zapadnjačkim naučnicima. Uticajni mislioci kao što je Muhamed Hašim Kemali[12] ili Halid Abu El Fadil,[13] ali i neki mlađi kao što je Asifa Kurejši[14] ili Nadirsja Hosen[15] kombinuju klasično islamsko pravo s modernim konstitucionalizmom. Ustavne promene koje je iniciralo Arapsko proleće odnosno njegov pokret već su u realnost dovele mnoge nove hibridne modele islamskog konstitucionalizma.[16][17]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Don E. Fehrenbacher, Constitutions and Constitutionalism in the Slaveholding South (University of Georgia Press, 1989). p. 1. ISBN 978-0-8203-1119-7. »complex of ideas, attitudes, and patterns of behavior elaborating the principle that the authority of government derives from and is limited by a body of fundamental law«
  2. ^ Gordon, Scott (1999). Controlling the State: Constitutionalism from Ancient Athens to Today. Harvard University Press. str. 4. ISBN 0-674-16987-5. „contain institutionalized mechanisms of power control for the protection of the interests and liberties of the citizenry, including those that may be in the minority” 
  3. ^ Philip P. Wiener, ed., "Dictionary of the History of Ideas: Studies of Selected Pivotal Ideas" Arhivirano 2006-06-23 na sajtu Wayback Machine, (David Fellman, "Constitutionalism"), vol 1, pp. 485, 491–92 (1973–74) »Constitutionalism is descriptive of a complicated concept, deeply embedded in historical experience, which subjects the officials who exercise governmental powers to the limitations of a higher law. Constitutionalism proclaims the desirability of the rule of law as opposed to rule by the arbitrary judgment or mere fiat of public officials ... Throughout the literature dealing with modern public law and the foundations of statecraft the central element of the concept of constitutionalism is that in political society government officials are not free to do anything they please in any manner they choose; they are bound to observe both the limitations on power and the procedures which are set out in the supreme, constitutional law of the community. It may therefore be said that the touchstone of constitutionalism is the concept of limited government under a higher law.«
  4. ^ Leonard Levy, ур., Encyclopedia of the American Constitution, (Gerhard Casper, "Constitutionalism"), vol 2, p. 473 (1986) ISBN 978-0-02-864880-4. »Constitutionalism has both descriptive and prescriptive connotations. Used descriptively, it refers chiefly to the historical struggle for constitutional recognition of the people's right to 'consent' and certain other rights, freedoms, and privileges. Used prescriptively, its meaning incorporates those features of government seen as the essential elements of the... Constitution«
  5. ^ Walton H. Hamilton, "Constitutionalism". in Edwin R.A. Seligman, et al. (ur.) Encyclopedia of the Social Sciences (New York: Macmillan 1931). p. 255. »is the name given to the trust which men repose in the power of words engrossed on parchment to keep a government in order«
  6. ^ (Cambridge University Press, 2008).
  7. ^ a b Christian G. Fritz, American Sovereigns: The People and America's Constitutional Tradition Before the Civil War (Cambridge University Press, 2008). p. 6 ISBN 978-0-521-88188-3.
  8. ^ Dicey, A. V., Introduction to the Study of the Law of the Constitution Arhivirano 2004-04-08 na sajtu Wayback Machine, 8. изд. (London: Macmillan 1914) (Part III: The Connection between the law of the constitution and the conventions of the constitution; Ch 14.
  9. ^ Waldron, Jeremy (2009). „Constitutionalism – A Skeptical View”. Ур.: Christiano, Thomas; Christman, John. Contemporary Debates in Political Philosophy. стр. 279. „Constitutions are not just about retraining and limiting power; they are about the empowerment of ordinary people in a democracy and allowing them to control the sources of law and harness the apparatus of government to their aspirations. That is the democratic view of constitutions, but it is not the constitutionalist view... Of course, it is always possible to present an alternative to constitutionalism as an alternative form of constitutionalism: scholars talk of "popular constitutionalism" or "democratic constitutionalism."... But I think it is worth setting out a stark version of the antipathy between constitutionalism and democratic or popular self-government, if only because that will help us to measure more clearly the extent to which a new and mature theory of constitutional law takes proper account of the constitutional burden of ensuring that the people are not disenfranchised by the very document that is supposed to give them their power.” 
  10. ^ Murray N. Rothbard, For a New Liberty: The Libertarian Manifesto (1978), p. 48. »[i]t is true that, in the United States, at least, we have a constitution that imposes strict limits on some powers of government. But, as we have discovered in the past century, no constitution can interpret or enforce itself; it must be interpreted by men. And if the ultimate power to interpret a constitution is given to the government's own Supreme Court, then the inevitable tendency is for the Court to continue to place its imprimatur on ever-broader powers for its own government. Furthermore, the highly touted "checks and balances" and "separation of powers" in the American government are flimsy indeed, since in the final analysis all of these divisions are part of the same government and are governed by the same set of rulers.«
  11. ^ Ann E. Mayer, Conundrums in Constitutionalism: Islamic Monarchies in an Era of Transition, 1 UCLA J. Islamic & Near E.L. 183 (Spring / Summer, 2002). »constitutionalism that is in some form based on Islamic principles, as opposed to constitutionalism that has developed in countries that happen to be Muslim but that has not been informed by distinctively Islamic principles«
  12. ^ Mohammad Hashim Kamali, Constitutionalism in Islamic Countries: A Contemporary Perspective of Islamic Law, in: Rainer Grote and Tilmann Röder (ур.), Constitutionalism in Islamic Countries: Between Upheaval and Continuity, Oxford University Press, Oxford/New York 2011.
  13. ^ Khaled Abou El Fadl, Shariah and Constitutionalism in: Rainer Grote and Tilmann Röder (ур.), Constitutionalism in Islamic Countries: Between Upheaval and Continuity, Oxford University Press, Oxford/New York 2011.
  14. ^ Asifa Quraishi, The Separation of Powers in the Tradition of Muslim Governments, in: Rainer Grote and Tilmann Röder (ур.), Constitutionalism in Islamic Countries: Between Upheaval and Continuity, Oxford University Press, Oxford/New York 2011.
  15. ^ Nadirsyah Hosen, "In search of Islamic Constitutionalism", American Journal of Islamic Social Sciences, Volume 21, No. 2, 2004, 23 foll.
  16. ^ Види, нпр. мониторинг пројекат: "Constitutional Reform in Arab Countries"
  17. ^ Rainer Grote; Tilmann J.; Ali El-Haj (ур.). „Constitutional Change after the Arab Spring (past project), Research Project in Cooperation with the Max Planck Institute for Comparative Public Law and International Law, Heidelberg”. New York: Oxford University Press. 

Литература uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Konstitucionalizam na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Конституционализам&oldid=27675848”