Konferencija u Alhesirasu
Konferencija u Alhesirasu naziv je za međunarodnu konferenciju održanu radi rešavanja Prve marokanske krize u španskom gradu Alhesirasu od 16. januara do 7. aprila 1906. godine. Na konferenciji je odlučeno da se Maroko stavi pod protektorat Francuske.
Uvod uredi
Posle zaključenja ugovora o englesko-japanskom savezu, engleski interesi u Kini bili su obezbeđeni. Iste godine završen je krvavi Drugi burski rat (1899-1902). Istovremeno, Britanija otpočinje pregovore sa Francuskom o regulisanju glavnih kolonijalnih problema. Odnosi su bili veoma loši tokom 1898. godine kada je izbio incident oko Fašode koji umalo nije doveo do rata. Međutim, dve države zbližila je zajednička opasnost od Nemačke. Francusko-nemačke suprotnosti traju još od Francusko-pruskog rata, odnosno ujedinjenja Nemačke. Bizmark je tokom gotovo čitavog svog mandata vodio neprijateljsku politiku prema Francuskoj. Suprotnosti imaju pre svega ekonomski karakter, ogromna rudna bogatstva Alzasa i Lorene. Francuzi su težili i ka osvajanju sarskog basena uglja. Takođe, Nemačka je ispoljavala neprijateljstvo prema Francuskoj iz istog razloga kao i prema Engleskoj; zbog želje za preraspodelom svetskih kolonija. Francuska je, posle Engleske, bila druga kolonijalna sila sveta. Nemački kapital naročito je ispoljavao interesovanje za eksploatacijom rudnih bogatstava Maroka koga su francuski imperijalisti nameravali ubrzo da osvoje. Bilo je to poslednje neraspodeljeno mesto na svetu. Englesko-nemačke suprotnosti ispoljavaju se od početka 1890.tih godina. Nemačka je svuda pokušala da se opire engleskoj kolonijalnoj politici. Nemci su zauzeli neprijateljski stav prema engleskoj politici u južnoj Africi podržavajući Bure u Drugom burskom ratu. Takođe su počeli pripremati mornaricu koja bi nadmašila prvenstvo Engleske.
Aprila 1904. godine postignut je sporazum o glavnim kolonijalnim pitanjima. Francuska je obećala da se neće protiviti kolonijalnoj politici Engleske u Egiptu (koji je formalno i dalje bio u sastavu Osmanskog carstva, ali je njegov kediv ekonomski zavisio od Engleza). Francuska se godinama suprotstavljala Englezima u Egiptu, ali je ovim sporazumom konačno priznala da on spada u interesnu sferu engleske kolonijalne politike. U naknadu za to, Engleska je pristala da Francuska zauzme Maroko. Pojas koji se nalazio prema Gibraltaru prešao bi u ruke slabe i bezopasne Španije. Sporazumom su udareni temelji Antante. U početku Nemačka nije prigovarala tački sporazuma o francuskoj okupaciji Maroka. Tek krajem 1904. godine nemačka vlada odlučila je da interveniše. Pre svega, preduzela je korake sa ciljem razbijanja francusko-ruskog savezništva, koristeći se slabošću ruskog carizma. Viljem II i Nikolaj II otpočeli su pregovore o sklapanju sporazuma koji bi označio kraj rusko-francuskog savezništva i nemačkom caru ostavio slobodne ruke za rat sa Francuskom. Pregovori nisu bili uspešni, ali je Rusija bila previše slaba kako bi intervenisala u mogućem ratu.
Marokanska kriza uredi
Nemački car je marta 1905. godine demonstrativno posetio marokansko pristaništve Tanger i tamo održao govor u kome je ukazivao na „nezavisnost“ Maroka. Kancelar Bilov je istakao svoj zahtev da se sazove međunarodna konferencija na kojoj bi se rešavalo zajednički o marokanskom pitanju. U slučaju odbijanja, Francuska bi se našla u opasnosti da izbije rat sa Nemačkom. Britanska vlada ponudila je vojnu pomoć Francuskoj u tom slučaju, i sama želeći rat sa Nemačkom čija je mornarica i dalje bila dosta slabija od engleske. Ministar spoljnih poslova bio je spreman da primi nemačko izazivanje, ali su se suprotstavili premijer Ruvje i predsednik Lube. Delkase je podneo ostavku, a Ruvje je započeo pregovore sa Nemačkom. Francuska je pristala da se pitanje iznese pred konferenciju koja će se održati u španskom mestu Alhesiras. Još jedna od posledica Marokanske krize je odluka engleske vlade da spremi vojsku koja bi mogla prebaciti u Francusku i Belgiju za napad na Nemačku.
Konferencija uredi
Konferencija u Alhesirasu održana je 1906. godine. Formalno uzevši, sam pristanak Francuske da se pitanje rešava na konferenciji značio je pobedu Nemačke. Međutim, rezultati su bili takvi da se konferencija mora smatrati nemačkim porazom. Engleska, Rusija i Italija aktivno su podržale Francusku, kao i Sjedinjene Američke Države. Konferenciji su prisustvovali predsednici četrnaest država: Nemačke, Austro-Ugarske, Velike Britanije, Francuske, Španije, Rusije, SAD, Italije, Belgije, Portugalije, Švedske, Holandije, Maroka i Osmanskog carstva. Nemačka je ostala usamljena; od 13 država na konferenciji, podršku joj je pružila jedino Austro-Ugarska. Maroko je formalno i dalje ostao nezavistan, a njegove finansije stavljene su pod međunarodnu kontrolu, što se posebno odnosilo na carine. Organizacija marokanske policije poverena je Francuskoj i Španiji koje su istovremeno dobile dužnost da „održavaju red“ u Maroku. Borba oko Maroka time nije završena, i ona je postala jedno od najznačajnijih spornih pitanja koji će dovesti do izbijanja Velikog rata.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- J. V. Tarle, Istorija novog veka, Naučna KMD, Beograd (2008)