Korisnik:Domatrios/Muzičke institucije u Heladi
Među najstarije i najpoznatije sastavljače noma idu Olimp, Terpandar i Klona. Olimp iz Frigije jeste najstariji muzičar i arheget aulodijskog pevanja u drevnoj Heladi. Shodno antičkoj tradiciji postoje tri muzička stvaraoca imenom Olimp: Olimp Stariji, Olimp Mlađi i Olimp iz Frigije. Po Suidinom svjedočanstvu, Olimp Stariji živeo je u vreme Troje, a Mlađi od 738-695, godine pre našega računanja vremena. Olimp iz Frigije, po Suidi, živio je u Midino vreme. Ovu zabludu stvorio je Pratina, prihvatio Suida, a ispravio Abert. Olimp se smatra istinskim pronalazačem auletičkih noma, instrumentalne muzike i kompozicije. Olimp je, prema Plutarhovu svedočanstvu, u Heladu donio harmonijske nome i pronašao enharmonijsku vrstu. Osim toga, on je frigijski tetrakord proširio na oktokord i tako stvorio frigijski tonalitet.
Najstariji muzičar i liričar rođen na helenskom tlu jeste veliki kitarod Terpandar, rodom iz Antise sa Lesbosa. Terpandar je živeo u sedmom veku pne. Putovao je puno po Heladi i Lidiji iz koje je u helensku muziku uneo dosta novina. On je, po Atenajevu svedočanstvu, u Sparti pobedio na prvom Karnejskom prazniku u muzičkom nadmetanju ili agonu dvadeset šeste Olimpijade, odnosno 676. Helanik smatra da je te godine osnovana prva muzička škola ili institucija u drevnoj Sparti. Gornje ne odgovara istini, zato što je Terpandar došao i pobedio na organizovanom muzičkom takmičenju, što ukazuje da su u Sparti pre Terpandra najverovatnije postojali muzičari i horeuti za pripremanje horova. Isto tako, neispravna je tvrdnja da je Terpandar prvi u Lakedajmon unio kitarodiju. On je nomu dao novu formu i prvi sastavljao kitarodijske nome. Po ugledu na lidijsku pektidu, helenskoj tetrakordnoj liri dodao je tri žice i stvorio heptakord. Osim toga, stvorio je kako eolski tako i bojotski tonalitet, a smatra se i osnivačem helenske vokalne muzike, što će reći muzike u kojoj je glas bio iznad instrumenta i zamenjivao ga. Terpandar se, po svedočanstvu Klimenta Aleksandrijskog, u Himni Zevsu poslužio dorskim tonalitetom. Svojom muzikom i pevanjem delovao je političko-katarktički tako što je u Sparti njome ugušio jednu pobunu, a Likurgove zakone komponovao radi lakšeg pamćenja. Smatra se i pronalazačem horodije. Terpandrova uloga u razvoju helenske muzike bila je golema, pa nas ne čudi što se smatralo da je on pronašao Orfejevu liru kad je isplivala na Lesbos. Osim toga, Terpandar je na ostrvu Lesbosu vredio i kao narodni učitelj.
Treći predstavnik najranijega lirskog perioda bio je Klona. O njemu antička tradicija kaže da je, po tvrđenju Arkađana, Tegejac, a po mišljenju Bojoćana - Tebanac. O Kloni Plutarh kaže da je prvi sastavljao aulodijske nome, elegije i epske stihove. Pripisivao mu se i pronalazak prosodija, ali je ustanovljeno da je prosodij Olimpov izum.
Druga muzička škola u Sparti ustanovljena je oko polovine sedmoga veka pne. Njezini osnivači bili su Taleta iz Gortina, Ksenodam iz Kitere, Ksenokrit iz Epizefirskih Lokra, Polimnest iz Kolofona i Argejac Sakada. Gornji pesnici-muzičari pisali su partenije za lepe i kršne ćerke spartanske aristokratije i uvežbavali horove koji su o praznicima proslavljali bogove i heroje. Svojom muzikom delovali su moralno i estetski, unoseći u Spartu osjećaj za sklad, poredak i slavna djela. Ksenodam iz Kitere i Ksenokrit iz Epizefirskih Lokra malo su nam poznati.
O Polimnestu, učesniku u osnivanju drugih muzičkih institucija u Sparti, znamo da je pevao aulodijske nome i elegije. Heraklejd ga smatra izumiteljem ijastijske lestvice. O njemu Plutarh kaže: Plimnestu se pripisuje modus koji danas nazivamo miksolidijskim, a kažu da je unapredio intervale koji se nazivaju eklisis i ekebol.
Prema svedočanstvu Glauka iz Regije, sastavljao je i orthijske nome. U starini ga prvi spominje Alkman. Nešto je mlađi od Taleta kojem je, po Pausanijinu svedočanstvu, posvetio jednu poemu. Može se smatrati savremenikom Sakade Argejca koji je živeo u sedmom i šestom veku. O Sakadi Plutarh kaže da je vrstan pesnik i muzičar; da je spevao nom nazvan trimelej, to jest nom od tri melodije: dorske, frigijske i lidijske. On je, prema Poluksu i Strabonu, spevao jedan nom od pet delova. Reč je o njegovom čuvenom Pitijskom nomu u čast Apolona Delfljanina. Na Pitijskim je igrama pobedio godine 582, 587 i 574. Monro, engleski istraživač antičke muzike iz pretprošlog veka, smatra da je Sakada izumitelj instrumentalog notnog pisma. Po tome bi ono bilo starije od vokalnog koje je nastalo u vreme helensko-persijskih ratova. Monro se verovatno naslanjao na Herodota koji o Argejcima kaže da su pioniri u celokupnoj helenskoj muzici.
Uz Sakadu spomenimo i Nikofela, najstarijeg istorijski zajamčenog muzičara iz Tebe. Poluks kaže da je Nikofel reformisao aulodiju i u takvom obliku komponovao nom u čast boginje Atene. Na nom se nadovezuju ostali književni oblici lirskog pesništva, to jest elegija, jampska poezija, melika i horska lirika. Sami nazivi ukazuju da je reč o osebujnim vrstama po obliku, sadržaju i motivima postanja. Njihove su karakteristike sledeće: elegija je ozbiljna i koncizna, jampska poezija -satirična i agresivna, melika - strasna i puna draži, a horodija - teatralna (udružuje ples, pesmu i muziku) izražavajući kolektivna osjećanja i misli. Potrebno je, međutim, istaći da je prevashodno muzika, a ne sadržaj, uticala na gore navedenu razdiobu helenske lirike. U antici su se, naime, književni rodovi razvrstavali prema karakteru njihovog muzičkog izvođenja. Vezivali su se za određene metričke, odnosno muzičke stope i pratnju koja je doprinela da lirsku poeziju podelimo na monodiju i horodiju. Dok se u monodiji ističe pojedinac i pojedinačno pevanje, dotle se u horodiji ističe hor, odnosno skup, njegovo pevanje i horska muzika.