Krsmanovića kuća u Brčkom

Krsmanovića Kuća predstavlja zadužbinu trgovačke porodice Krsmanović. Sagrađena je 1865. godine, a njenu izgradnju finansirala je poznata srpska trgovačka porodica Krsmanović. Poznata je i pod nazivom "Dvorana".

Geografski položaj

Kuća se nalazi u Srpskoj varoši, na adresi Vuka Karadžića, 28 u Brčkom. Prema Dušanu Ristiću, autoru knjige "Stari srpski trgovci u Brčkom", u njoj su bili smješteni Prvo srpsko dječije zabavište, Viša srpska djevojačka škola, Srpska čitaonica, prostorije Srpskog pjevačkog društva "Vijenac", te učiteljski stanovi na spratu.

Istorija

Ljubomir Krsmanović bio je jedan od najpoznatijih trgovaca svog vremena, u Brčkom, ali i šire. Rođen je u Brčkom 1856. godine, potomak je Krsmanovića, jedne od najstarijih, najuglednijih i najbogatijih srpskih trgovačkih porodica u Brčkom. Trgovački posao Krsmanovića u Brčkom započeo je Ljubomirov djed, hadži Mićo Krsmanović, sredinom 19. vijeka i obogatio se još za vrijeme Osmanske uprave, kada je otprilike i sagrađena kuća Krsmanovića u Brčkom, u Srpskoj Varoši, najveća stambeno-poslovna zgrada u to doba. Zbog čestih problema sa vlastima, Krsmanovići su se preselili u Beograd. Imali su veliki uticaj na formiranje beogradske čaršije i aktivno su učestvovali u privrednom i kulturnom životu Beograda. Kao trgovci držali su svoje filijale u Brčkom i Tuzli i dugo vremena su bili priložnici i dobrotvori Srpske pravoslavne crkve u Brčkom.

Pored ostalog, Ljubomir je finansirao i sarajevski srpski časopis "Bosanska vila" , a srpskom kulturnom društvu "Prosvjeta" u Sarajevu i Tuzli poklonio dionice i zemljište. Finansirao je i otvaranje školskih fondova, biblioteke, čitaonica, pjevačka i gimnastičarska društva gdje god žive Srbi.

Na Psaltiru 5. aprila 1866. godine u manastiru Papraći zapisano je ime Ljubomira Krsmanovića, učenika trećeg razreda u Srpskoj osnovnoj školi u Brčkom, odnosno Srpskom narodnom učilištu. Godine 1899. poklonio je svoju rodnu kuću u Brčkom Srpskoj pravoslavnoj crkveno- školskoj opštini u Brčkom, na kojoj i danas stoji tabla sa ćiriličnim natpisom "Zadužbina Ljubomira i Olge Krsmanović".

Kuća postaje centar kulturnih dešavanja i okupljanja Srba Brčkog. U objektu se prvobitno nalazio hotel pod nazivom "Bosna", a narod ju je sve do danas poznavao pod imenom "Dvorana" i "Dvorana Krsmanović" zbog impresivnih dimenzija u vremenu u kome je građen i jer su u prizemlju bile smještene dvorane Krsmanovićevog hotela "Bosna".

Turski konzulat

Nakon završetka Drugog svjetskog rata i uspostavljanja jugoslovenske države, komunistički režim je izvršio nacionalizaciju većine imovine srpskih trgovaca u Brčkom. Izvršni odbor skupštine Brčko 1977. godine pristupa izmjenama naziva kuća, ustanova, trgova, mostova, parkova i ulica u Brčkom u namjeri da pobriše sva nacionalna obilježja svih naroda od kojih je imovina nacionalizovana, uglavnom od velikih srpskih trgovačkih porodica. Isti odbor prihvata novi predloženi naziv za objekat- "Turski konzulat" bez naučnog utemeljenja za ovaj naziv. Potom se koju godinu kasnije na kuću stavljaju dvije spomen table- jedna sa lažnom informacijom da je u njoj bio Turski konzulat i druga sa natpisom da se u kući nalazila Prva djevojačka škola i Prvo zabavište- onaj prisvojni pridjev "Srpska škola i Srpsko zabavište" je izbrisano. Naziv "Turski konzulat" ne nalazi se niti u jednom pisanom izvoru, niti se koristio među Brčacima, on jedino stoji na spornoj tabli i nigdje više. Aktuelizovan je tek zadnjih 10-ak godina, kada se pojavljuje orijentalni donator koji je spreman da obnovi objekat.