Википедија

Labrador

полуострво

Poluostrvo Labrador (engl. Labrador Peninsula, franc. Péninsule du Labrador) je veliko poluostrvo u istočnoj Kanadi. Na zapadu je ograničeno Hadsonovim zalivom, na severu Hadsonovim moreuzom, na istoku je Labradorsko more, i Zaliv Sen Loren na jugoistoku.[1][2] Administrativno, poluostrvo je podeljeno na region Labrador u provinciji Njufaundlend i Labrador, i regione provincije Kvebek: Sagnej-Lak Sent Žan, Kot-Nor, i Severni Kvebek. Površina Labradora je oko 1.400.000 km². Popis 2006. je utvrdio da tu živi 150.000 stanovnika.

Labrador
Mapa poluostrva Labrador, sa granicama iscrtanim na osnovu granica vododelnice.
KontinentSeverna Amerika
RegionIstočna Kanada
Površina1,400,000 km² (.)
 — kopno %
 — voda 12%
Najviša tačkaPlanina Kaubvik
Najniža tačkaNivo mora
Najduža rekaReka La Grand
Najveće jezeroRezervoar Kanijapiskau
KlimaUglavnom subartička
ZemljišteRavno i valovito osim u planinskim lancima Torngat, Otiš i Laurentijan.
Ukoliko ste tražili drugu odrednicu, pogledajte članak Labrador (višeznačna odrednica).

Lokacija i geografija uredi

 
Tipični pejzažni pejzaž unutrašnjosti poluostrva Labrador, snimljen u blizini Šefervila[3][3][4] u Kvebeku, u leto, 2021
 
Obronak brda u Najnu,[5][6] istočna obala poluostrva u jesenji dan septembra 2008.

Poluostrvo je sa svih strana okruženo morem, osim na jugozapadu gde se širi u opšte kontinentalno kopno. Severozapadni deo poluostrva Labrador je oblikovan kao manje poluostrvo, poluostrvo Ungava, okruženo zalivom Hadson, moreuzom Hadson i zalivom Ungava. Najsevernija tačka poluostrva Ungava, rt Volstenholm, takođe služi kao najsevernija tačka poluostrva Labrador i provincije Kvebek. Poluostrvo je visoravan protkana rečnim dolinama. Postoji nekoliko planinskih lanaca. Planine Torngat, koje se nalaze u severnom delu poluostrva, sadrže najvišu tačku poluostrva planinu Kaubvik, koja je sa 1.652 m (5.420 ft) ujedno i najviša tačka kontinentalne Kanade istočno od Alberte. Te planine su takođe domaćin Nacionalnog parka Torngat, jedinog nacionalnog parka Kanade na poluostrvu Labrador. Park se nalazi u provinciji Njufaundlend i Labrador, dok se susedni nacionalni park Kururjuak nalazi u provinciji Kvebek.[7][8][9]

Hidrologija uredi

Pošto je skoro u potpunosti prekriven Kanadskim štitom - ogromnom, stenovitom visoravni sa istorijom glacijacije - poluostrvo ima veliki broj jezera. Samo provincija Kvebek ima više od pola miliona[10] jezera različite veličine. Najveće vodeno telo na poluostrvu Labrador je rezervoar Smolud, ali najveće prirodno jezero je jezero Mistasini. Ostala poznata jezera uključuju rezervoar Manikuagan,[11][12] rezervoar Kanijapiskau i rezervoari La Grand 2 i La Grand 3. Zbog istorije razvoja hidroelektrana, većina većih slatkovodnih jezera na poluostrvu su rezervoari. Pored obilja jezera, poluostrvo ima i mnogo reka. Najduža, reka La Grand, duga je 900 km (560 mi) i teče na zapad preko skoro polovine poluostrva. Druge zapažene reke uključuju reku Istmejn,[13] reku Rupert[14] i reku Čerčil.[15][16][17]

Istorija uredi

Pre prispeća Evropljana, poluostrvo je bilo naseljeno uglavnom narodom Kri, posebno Inu nacijom u jugoistočnom delu poluostrva, koji su svoju zemlju nazivali Nitasinan (ᓂᑕᔅᓯᓇᓐ), što znači „naša zemlja“ na inu jeziku.[18] Drugi narodi na poluostrvu uključuju istočne Kri sa Iju Ajsči (ᐄᔨᔨᐤ/ᐄᔨᔫ/ᐄᓅ ᐊᔅᒌ), Naskapi čije se teritorije se nazivaju Stašinuv ((ᒋᑦ ᐊᔅᒋᓄᐤ), što takođe znači i „naša zemlja”,[19] kao i Inuite, Nunavike i Nunatukavute. Područje je postalo poznato kao Markland na grenlandskom nordijskom jeziku, a njegovi stanovnici su bili poznati kao Skreling.

Opšte je prihvaćeno da je poluostrvo nazvano po portugalskom istraživaču Žoau Fernandesu Lavradoru. Portugalski kralj Manuel I je odobrio patent 1499. koji mu je dao pravo da istražuje taj deo Atlantskog okeana kako je navedeno u Ugovoru iz Tordesiljasa. Zajedno sa Perom de Barselosom, on je prvi put ugledao Labradora 1498. godine i ucrtao obale jugozapadnog Grenlanda i susedne severoistočne Severne Amerike oko 1498. i obavestio Portugal i Evropu. Njegov status zemljoposednika mu je omogućio da koristi titulu lavrador, što na portugalskom znači „farmer“ ili „posednik zemlje“, ali „labrador“ na španskom i galicijskom znači „poljoprivredni radnik“. On je zapravo dao ime Tera do Lavrador Grenlandu, što je bila prva zemlja koju je video, ali se na kraju to ime proširilo na sve oblasti dok nije postalo ustaljeno za Labrador.[20]

Reference uredi

  1. ^ „Hudson Bay, Canada”. www.britannica.com (na jeziku: engleski). Encyclopedia Britannica. Pristupljeno 1. 4. 2023. 
  2. ^ „Canada Drainage Basins”. The National Atlas of Canada, 5th edition. Natural Resources Canada. 1985. Arhivirano iz originala 4. 3. 2011. g. Pristupljeno 24. 11. 2010. 
  3. ^ a b „Schefferville”. Répertoire des municipalités (na jeziku: francuski). Ministère des Affaires municipales, des Régions et de l'Occupation du territoire. Pristupljeno 2012-05-07. 
  4. ^ „Schefferville census profile”. 2011 Census of Population. Statistics Canada. Pristupljeno 2012-05-07. 
  5. ^ „Inuktut Lexicon Atlas”. inuktutlexicon.gcrc.carleton.ca. Pristupljeno 10. 9. 2020. 
  6. ^ „Nain, Town [Census subdivision], Newfoundland and Labrador and Division No. 11, Census division [Census division], Newfoundland and Labrador”. Statistics Canada. Government of Canada. 9. 2. 2022. Pristupljeno 9. 2. 2022. 
  7. ^ „Parc national Kuururjuaq - Parcs Québec - Sépaq”. SÉPAQ. Pristupljeno 4. 9. 2016. 
  8. ^ „Kuururjuaq Nunavik Parks”. Nunavik Parks. Arhivirano iz originala 13. 06. 2021. g. Pristupljeno 4. 9. 2016. 
  9. ^ „Kuururjuaq - a Nunavik park developed and managed by Inuit”. NunatsiaqOnline. 30. 9. 2013. Arhivirano iz originala 13. 02. 2018. g. Pristupljeno 4. 9. 2016. 
  10. ^ L’eau. La vie. L’avenir. Politique nationale de l’eau (PDF) (na jeziku: francuski), Bibliothèque nationale du Québec, 2002, ISBN 2-550-40074-7 
  11. ^ Hydro-Québec - Cinq principaux réservoirs d'Hydro-Québec
  12. ^ Briney, Amanda. „The World's Top Ten Largest Reservoirs by Volume”. About.com. Arhivirano iz originala 04. 02. 2017. g. Pristupljeno 19. 8. 2010. 
  13. ^ Low, Albert Peter (1896), Report on Explorations in the Labrador Peninsula along the East Main, Koksoak, Hamilton, Manicuagan, and Portions of Other Rivers in 1892-93-94-95, Geological Survey of Canada, Ottawa: S.E. Dawson .
  14. ^ The Rupert River website
  15. ^ „Churchill River”. Canadian Geographic. Arhivirano iz originala 1. 2. 2020. g. Pristupljeno 17. 7. 2019. 
  16. ^ Andrew Hempstead (3. 7. 2017). Moon Newfoundland & Labrador. Avalon Publishing. str. 165. ISBN 978-1-63121-571-1. 
  17. ^ Robert Bourassa (1985). Power from the North . Prentice-Hall Canada Incorporated. str. 84. ISBN 978-0-13-688367-8. 
  18. ^ Wadden, Marie (decembar 1991). Nitassinan: The Innu Struggle to Reclaim Their Homeland. Douglas & McIntyre. str. 240. ISBN 978-1-55365-731-6. Arhivirano iz originala 2013-01-21. g. Pristupljeno 2012-11-19. 
  19. ^ MacKenzie, Marguerite (1994). Naskapi Lexicon. Kawawachikamach, Quebec: Naskapi Development Corp. 
  20. ^ „The Portuguese Explorers”. Memorial University of Newfoundland. Pristupljeno 24. 10. 2011. 

Literatura uredi

  • Cadigan, Sean Thomas (2009). Newfoundland and Labrador: a history. University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-4465-5. Arhivirano iz originala 1. 6. 2021. g. Pristupljeno 18. 11. 2020. 
  • Hiller, James; Neary, Peter (1994). Twentieth-century Newfoundland: explorations. Breakwater. ISBN 978-1-55081-072-1. Arhivirano iz originala 13. 6. 2021. g. Pristupljeno 18. 11. 2020. 
  • Clarke, Sandra (2010). Newfoundland English. Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-2616-8. Arhivirano iz originala 13. 6. 2021. g. Pristupljeno 18. 11. 2020. 
  • Wilson, Donald; Ryan, Stanley (1990). Legends of Newfoundland & Labrador. Jesperson. ISBN 978-0-921692-40-9. Arhivirano iz originala 13. 6. 2021. g. Pristupljeno 18. 11. 2020. 
  • Atlas of Newfoundland and Labrador by Department of Geography Memorial University of Newfoundland, Breakwater Books Ltd; ISBN 978-1-55081-000-4; (1991)
  • Bavington, Dean L.Y. Managed Annihilation: An Unnatural History of the Newfoundland Cod Collapse (University of British Columbia Press; 2010) 224 pages. Links the collapse of Newfoundland and Labrador cod fishing to state management of the resource.
  • Cadigan, Sean T. Newfoundland and Labrador: A History U. of Toronto Press, 2009. Standard scholarly history
  • Casey, G.J. Casey and Elizabeth Miller, eds., Tempered Days: A Century of Newfoundland Fiction St. John's: Killick Press, 1996.
  • Earle, Karl Mcneil. "Cousins of a Kind: The Newfoundland and Labrador Relationship with the United States" American Review of Canadian Studies Vol: 28. Issue: 4. 1998. pp: 387–411.
  • Fay, C. R. Life and Labour in Newfoundland University of Toronto Press, 1956
  • Department of Finance, Economic Research and Analysis. "The Economic Review 2010" Dec. 2010 Arhivirano jul 6, 2011 na sajtu Wayback Machine
  • Jackson, Lawrence. Newfoundland & Labrador Fitzhenry & Whiteside Ltd; ISBN 978-1-55041-261-1; (1999)
  • Gene Long, Suspended State: Newfoundland Before Canada Breakwater Books Ltd; ISBN 978-1-55081-144-5; (April 1, 1999)
  • R. A. MacKay; Newfoundland; Economic, Diplomatic, and Strategic Studies Oxford University Press, 1946
  • Patrick O'Flaherty, The Rock Observed: Studies in the Literature of Newfoundland University of Toronto Press, 1979
  • Joseph Smallwood ed. The Encyclopedia of Newfoundland and Labrador St. John's: Newfoundland Book Publishers, 1981–, 2 vol.
  • This Marvelous Terrible Place: Images of Newfoundland and Labrador by Momatiuk et al., Firefly Books; ISBN 978-1-55209-225-5; (September 1998)
  • True Newfoundlanders: Early Homes and Families of Newfoundland and Labrador by Margaret McBurney et al., Boston Mills Pr; ISBN 978-1-55046-199-2; (June 1997)
  • Biogeography and Ecology of the Island of Newfoundland: Monographiae Biologicae by G. Robin South (Editor) Dr W Junk Pub Co; ISBN 978-90-6193-101-0; (April 1983)

Spoljašnje veze uredi

 
Labrador na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Лабрадор&oldid=27555792”