Laponci
Laponci ili Sami (slap. sámit, sapmelaš) jesu ugro-finski narod, koji pretežno živi u Norveškoj (provincija Finmark), Švedskoj (provincija Lapland), Finskoj (okrug Laponija) i Rusiji (Murmanska oblast). Laponci su takođe autohtoni narod severne Evrope, i na tom prostoru su živeli pre nego što su Germani naselili severnu Evropu. Laponci su većim delom protestantske, a manjim delom pravoslavne veroispovesti, a govore laponskim jezicima, koji spadaju u ugrofinsku grupu uralske porodice jezika.
| Sámit, Sapmelaš | |
|---|---|
 | |
 Laponski hor 2003. | |
| Ukupna populacija | |
| Između 80.000—100.000 ili više[1] | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
 Laponija 63.831—107.341 | |
 Norveška | 37.890—60.000 |
 Švedska | 14.600—36.000 |
 Finska | 9.350 [2] |
 Rusija | 2.000[3] |
| Jezici | |
| laponski, švedski, norveški, finski, ruski | |
| Religija | |
| dominira protestantizam (luteranizam) | |
| Srodne etničke grupe | |
| Baltofinski narodi (Finci, Kareli, Vepsi) | |
Laponaca ukupno ima 53.200,[traži se izvor] od toga u Norveškoj 31.000, Švedskoj 15.000, Finskoj 5.400, Rusiji 2.100.
Laponci su se tradicionalno bavili nomadskim načinom života, uzgojem ovaca, irvasa, kao i ribarstvom. Ali, danas, time se bavi oko 10% Laponaca, tako da je uzgoj irvasa legalno rezervisan samo za Laponce u nekim delovima nordijskih zemalja.
Naziv uredi
Naziv Sápmi (predeo koji nastanjuju Laponci) je sličan finskom nazivu za Finsku Suomi. U pragermanskom i prabaltičkom jeziku reč sāma i reč sōma označavaju reč zemlja, tako da je verovatno da i termin Sápmi znači zemlja.
Laponci u ostalim zemljama sveta uredi
Osim u nordijskim zemljama, Laponaca u Rusiji ih ima oko 2.000.
Demografija uredi
Norveška uredi
Što se tiče Norveške, Laponci uglavnom nastanjuju najseverniji region Norveške, Finmark. U Finmarku čine oko četvrtinu stanovništva. Osim njih, ima i pripadnika nekih manjih podgrupa, poput Kvenasa (potomaka finskih seljaka i ribara koji su naselili ovo područje u 16. veku), i Tornedalaca, koji žive na jugu, blizu granice sa Švedskom. Laponci u Norveškoj govore severnolaponski jezik.
Finska uredi
U Finskoj, prema nekim izvorima, ima oko 9.500 Laponaca, a prema drugim ih ima 5.400. Većina njih žive u okolini jezera Inari na severu Finske (i starosedeoci su istoimene opštine), a u celoj Finskoj Laponci čine oko 0,1% stanovništva. Većina Laponaca u Finskoj govore severnolaponski, inarskolaponski i skoltski jezik.
Rusija uredi
Laponaca u Rusiji ima približno 2.000. Oni uglavnom nastanjuju poluostrvo Kola i pretežno žive u priobalnim selima i bave se ribarstvom. Neki Skolti žive u blizini grada Murmansk, a neki u unutrašnjosti poluostrva Kola. Oni nose naziv Skolti. Pretežno su pravoslavne veroispovesti, jer ih je Sveti Trifun Pečengski pokrstio u 16. veku. Skolti govore skoltskim jezikom.
Religija uredi
Laponci su u najvećem broju hrišćani (90%), podeljeni na protestante i pravoslavce. Protestanti nastanjuju Norvešku, Švedsku, i Finsku, a pravoslavci Rusiju. Manjim delom praktikuju i tradicionalne religije.
- 1. Južni sami
- 2. Ume sami
- 3. Pite sami
- 4. Lule sami
- 5. Severni sami
- 6. Skolt sami
- 7. Inari sami
- 8. Kildin sami
- 9. Ter sami
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Sámi people (14. 12. 2015). „Sámi in Sweden”. sweden.se.
- ^ „Eduskunta - valtiopäiväasiakirjat”. web.archive.org. 2. 6. 2014. Arhivirano iz originala 02. 06. 2014. g. Pristupljeno 22. 10. 2019.
- ^ „Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2002 goda”. www.perepis2002.ru. Arhivirano iz originala 19. 07. 2011. g. Pristupljeno 22. 10. 2019.
