Ličke dvostrune gusle
Ličke dvostrune gusle su srpski narodni muzički instrument i izraz su ukupnog dinarskog epskog muzičkog stvaralaštva. U ličkom narodu bile su manje zastupljene u odnosu na ličku tamburicu, dvojnice i diple.
Opis uredi
Za razliku od jednostrunih, ličke gusle imaju dvije strune i dva klička, pa se zbog toga zovu dvostrune. Kličak prve strune, na koju se dodirom prstiju svira, po pravilu je postavljen nešto niže u odnosu na drugi. Obe strane su tonski iste visine odnosno jednako su složene, a gudalom se ravnomjerno prevlači preko njih. Uobičajen razmak struna od vrata, u njegovom gornjem dijelu gdje se svira, iznosi od 4 do 5 centimetara. Guslari uglavnom za strune koriste dlaku sa repa konja, jer je najkvalitetnija. Ličke gusle su uglavnom, na završnom gornjem dijelu glave imale lik konjske glave.
U odnosu na jednostrune ove gusle su nešto manje pogodne za praćenje epskih pjesama, jer pri sviranju druga struna stalno zvuči ležeći ton, slično gajdama. Zato svirka na ličkim guslama zvuči tužno i dirljivo. Pogodnije su za praćenje lirskih pjesama šaljivog sadržaja, poema i balada.
Ova vrsta gusala u rijeđoj je upotrebi na balkanskom poluostrvu. U Srbiji (okolina Niša, Pirota, Ćuprije), na njima su svirali samo prosijaci i slijepci. Međutim, da se ne bi umanjio kvalitet dvostrunih gusala, veoma je važno istaći da je dvostrune gusle svirao veliki i poznati slijepi srpski pjesnik i guslar Filip Višnjić.
Lički guslari uredi
Lički guslari su kroz burnu istoriju, gradeći poseban guslarski stil, guslali pjevajući stare junačke narodne pjesme o kosovskim junacima, o Marku Kraljeviću, o Gavrilu Principu i slično, kao i o hajducima, narodne pjesme iz NOB-a, o dizanju ustanka, o čuvenim bitkama, o narodnim herojima, o stradanjima i drugo. Lički guslari pjevaju mirnije, dok crnogorski pjevaju oštrije. U toku 19. vijeka u Gackoj dolini bila su dva poznata lička guslara, Rade Rapajić iz Rapajina Dola, slijepi guslar umro 1892. godine i Ilija Trtica iz Crne Vlasti, Gornje Vrhovine. Lički guslar Tomo Nikšić iz Barleta je dizao ličke narodne mase na bunt protiv Austougarske monarhije. Najpoznatija mu je pjesma Junaštvo Maniše Novkovića i Sekulića. Između dva rata i poslije Drugog svjetskog rata bilo je nekoliko dobrih ličkih guslara oko vrela Zrmanje i Gračaca, kao i u srpskim selima Gornjoj Ploči, Mogoriću, Zavođu, Pavlovcu i Vrepcu.
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Pavlica, Dobrivoje (2010). Ličke narodne pjesme, kola, plesovi i lički narodni muzički instrumenti (na jeziku: (jezik: srpski)). Bajmok: Srpski kulturni centar. str. 243 strane. ISBN 978-86-908971-1-7.