Lijutprand Kremonski

Ukoliko ste tražili članak o langobardskom kralju iz 8. veka, pogledajte članak Lijutprand.

Lijutprand Kremonski (lat. Liudprandus ili Liutprandus uglavnom, ital. Liuzo, rođen oko 920 — umro pre 973. godine) je bio langobardski plemić, biskup italijanskog grada Kremone, diplomata i istoričar.

Biografija

Lijutprand je rođen oko 920. godine u Paviji, u to vreme jednog od najprosperitetnijih gradova na Apeninskom poluostrvu i prestolnom gradu kralja Italije Iga od Provanse. Liutprandova porodica je pripadala langobardskoj gradskoj aristokratiji i njegov otac je važio za učenog čoveka koji je poznavao grčki jezik što je početkom 10. veka bila retkost na evropskom Zapadu. Ig je Lijutprandovog oca poslao 927. u Konstantinopolj u diplomatsku misiju vizantijskom caru Romanu I Lakapenu. Misija je bila uspešna, ali se Lijutprandov otac po povratku teško razboleo i na samrti zamonašio. Njegova majka se preudala, a mali Lijutprand je 931. postao paž na kraljevom dvoru zahvaljujući svom divnom glasu pošto je Ig važio za ljubitelja muzike. I Lijutprandov očuh je 942. putovao u Carigrad i, između ostalog, ugovorio brak carevog unuka, budućeg Romana II, i Berte, jedne od Igovih vanbračnih ćerki.

U međuvremenu, Igo je umro 948. godine, a njegovog sina Lotara, nominalnog kralja Italije je potisnuo u drugi plan markiz Ivrea Berengar II. Mladi Lijutprand je u međuvremenu zaređen za đakona u Kremoni i postao je poznat po svojoj rečitosti i poznavanju klasične latinske književnosti i grčkog jezika. Ubrzo je pomoću bogatih darova postao Berengarov sekretar i savetnik (secretorum conscius ac epistolarum signator). Prepredenom Berengaru je bio potreban imućan diplomata koji bi mogao da sam finansira svoja putovanja i Lijutprand je zahvaljujući novcu svog očuha poslat u Carigrad 949. godine. Kremonski đakon se otisnuo na put morem iz Venecije 25. avgusta a u Konstantinov grad je uplovio 17. septemtebra. Uz put je saznao da bi iz sopstvenih sredstva trebalo da obezbedi protokolarni poklon dostojan cara Konstantina VII Porfirogenita. Sem Berengarovog pisma, punog laži, Lijutprand je sopstveni poklon namenjen caru predstavio kao dar svog gospodara. Konstantin VII je tako obdaren sa devet sjajnih pancirnih oklopa, sedam štitova, dva srebrom okovana kotlića, gomilom oružja i, na kraju, sa četvoricom mladih evnuha koji su naročito bili dragoceni, tako da je Lijutprandov poklon ipak ostavio dobar utisak. Nakon toga primljen je još dva puta kod učenog i pomalo žovijalnog cara o kome je kasnije ostavio pozitivno svedočanstvo praćeno opisima raskošnog vizantijskog dvora i ceremonijala. Gorko iskustvo proisteklo iz puta u Carigrad, okrenulo je Lijutpranda protiv njegovog gospodara.

Igov sin Lotar preminuo 950. godine, a Berengar se proglasio za kralja Italije. Ovakav potez je kod dobrog dela plemstva protumačen kao uzurpacija pa su mnogi, među kojima je bio i Lijutprand, potražili novog zaštitnika i pretendenta na italijansku krunu u liku Otona I, nemačkog kralja. Oton je prvi put upao u Italiju i porazio Berengara 951. godine, a Lijutprand, već iskusni diplomata, poliglota i poznavalac italijanski prilika, je nešto pre 956. postao jedan od najbližih savetnika nemačkog kralja. Krajem 961. kralj je nagradio Lijutprandovu lojalnost tako što ga je postavio za biskupa Kremone. Najzad, Otonova italijanska politika je i bukvalno krunisana 2. februara 962. godine kada je nemački kralj primio carsku krunu u Rimu iz ruku pape Jovana XII. Iako je novi car Svetog rimskog carstva garantovao nezavisnost Papske države, papa je počeo da traži protivtežu Otonu u Vizantiji i Ugrima. Oton je stoga, ponovo sa Lijutprandom u pratnji, ponovo otišao u Rim 963. i na sinodu zbacio Jovana XII i zamenio ga svojim štićenikom, dotadašnjim laikom Lavom VIII. Zatim se car i definitivno razračunao i sa Berengarom koji je zarobljen i poslat u izgnanstvo u Bamberg.

Pobeda Otona I nad Berengarom Ivrejskim, ilustracija hronike Otona Frajzinškog nastala 1177. godine.

Od 966. Lijutprand se redovno pominje u dokumentima koje je izdavao car Oton. Zahvaljujući tome znamo da je pratio cara tokom Otonovih neuspešnih pokušaja da zauzme vizantijske posede u južnoj Italiji. Nakon kraha opsade Barija 968. godine, Oton je u junu te godine poslao Lijutpranda na njegovo drugo putovanje u Konstantinopolj. Oton je tražio sklapanje mirovnog sporazuma sa vizantijskim carem na osnovi priznavanja njegove nove titule i nudio je ženidbu svog sina Otona II sa vizantijskom princezom Anom, ćerkom Romana II i njegove druge supruge Teofano. Lijutprand je sada došao u Carigrad kao izaslanik moćnog vladara koji je pritom ugrožavao vizantijske interese u Italiji, tako de je dočekan sa nipodaštavanjem od strane cara Nićifora II Foke. Otonovi emisari stavljeni su pod danonoćni nadzor i smešteni u kuću bez dotoka vode koja se nalazila podaleko od carske palate. Pored toga, Lijutprand je stalno javno ponižavan kako bi vizantijski dvor iznova podvukao svoje zgražavanje nad činjenicom da jedan varvarski vladar uzeo carsku titulu i još pritom traži jednu u purpuru rođenu princezu za svog sina što je do tada bilo nečuveno. Kremonski biskup je protiv svoje volje zadržan u Carigradu 120 dana i na kraju se neobavljena posla vratio u Italiju pri kraju godine.

Krunisanje Otona II i Teofano, reljef u slonovači nastao oko 983—4. verovatno kao poklon iz Carigrada. Liutprand je možda dopratio Teofano u Italiju 971. godine.

Najposle, odnosi sa Vizantijom su se popravili dolaskom Jovana I Cimiskija na carigradski presto. Novi car je priznao Otonovu carsku krunu i pristao na dinastički brak koji je trebalo da približi dva rivalska carstva. Međutim, u Italiju je 971. upućena careva rođaka Teofano, plemkinja iz jedne ugledne kuće jermenskog porekla, a ne princeza iz legitimne Makedonske dinastije. Vrlo je moguće da je ovom prilikom Lijutprand ponovo putovao u Carigrad kako bi Otonu II dopratio njegovu nevestu. Vreme i okolnosti Lijutprandove smrti nam nisu poznati, ali je umro svakako pre nego što je u Kremoni krajem 973. posvećen novi biskup.

Dela

• Antapodosis (u prenesenom značenju Mera za meru) je istorijsko narativno delo u kome je Lijutprand obuhvatio istoriju perioda između 887. i 949. u šest knjiga. U centru Lijutprandovog izlaganja su događaji u Italiji, ali u isto vreme hronološki prati i dešavanja i u južnoj Nemačkoj i Konstantinopolju. Delo je posvetio svom prijatelju španskom biskupu Rekaredu Elvirskom koji ga je i nagovorio da prione na istoriografski posao i na taj način izađe na kraj sa nostalgijom za Italijom koja ga je mučila tokom (dobrovoljnog?) izgnanstva na Otonovom dvoru. Neobičan naslov dela poticao je, sudeći po Lijutprandovoj beleški, iz autorove želje da naplati dugove svom bivšem gospodaru Berengaru i njegovoj gramzivoj ženi Vili Toskanskoj. Delo je bogato autobiografskim detaljima i anegdotama, ali je ostalo nedovršeno. Završna šesta knjiga je u potpunosti posvećena Lijutprandovoj poseti dvoru Konstantina Porfirogenita 949. godine.

• Historia Ottonis (Istorija Otona I) je kratki panegirik Lijutprandovom zaštitniku. Iako istorija po naslovu, delo se koncentriše na događaje između 960. i 964. godine. Njegova vrednost proističe iz činjenice da je jedina kontinuirana istorija Otonovih pohoda po Italiji u ovom periodu sastavljena pritom iz pera savremenika i učesnika u događajima.
• Relatio de legatione Constantinopolitana (Izveštaj carigradskog poslanstva) je napisan u formi pisma upućenog Otonu I i opisuje neprilike carevog poslanstva vizantijskom caru Nićiforu II Foki 968. godine. Lijutprand na sarkastičan način, neretko kroz navodne dijaloge vođene sa vizantijskim carem i njegovim velikodostojnicima, opisuje vizantijski dvor, njegove običaje i tradicije. Pored toga, često sa podsmehom poredi prerano ostarelog, niskog, ružnog i odrpanog Nićifora II sa mladim, dostojanstvenim i uspešnim Otonom.

Kao istoričar Lijutprand je bio pažljiv posmatrač ljudi i događaja. Pisao je pomalo retorskim stilom citirajući često Sveto pismo, ali i paganske klasike poput Ovidija, Vergilija i Juvenala. Iznenađujuće je u kojoj je meri poznavao vizantijsku usmenu tradiciju, dvorski i diplomatski ceremonijal i naročito način života u Carigradu. Stoga njegova istoriografska dela predstavljaju važan izvor za nemirno doba Italije i Nemačke krajem 9. i u prvoj polovini 10. veka, ali i Vizantijskog carstva.

Spoljašnje veze

• Liutprand, Relatio — Relatio de legatione Constantinopolitana u celini u prevodu na engleski jezik.