Masnavi

Masnavi, ili masnavi ma'navi (persijski: مثنوی معنوی‎‎, takođe se može pisati mesnevi), je obimna pesma, napisana na persijskom jeziku, koju je napisao Džalal al-Din (Dželaludin) Muhamad Balki poznat i kao Rumi, proslavljeni persijski sufijski pesnik. To je jedno od najpoznatijih i najuticajnijih dela sufizma. Masnavi je serija od šest knjiga poezije koji zajedno čine oko 25.000 stihova. To je duhovni tekst koji uči sufije kako da postignu svoj cilj da budu zaista zaljubljeni u Boga.

Rukopis Masnavi-ja na persijskom jeziku na papiru, Širaz, 1479.

Uopšteni opis

Persijska minijatura koja prikazuje Džalala al-Dina Rumija kako pokazuje ljubav prema svom učeniku Husamu al-Din Čelebiju (oko 1594. godine)

Naslov „Masnavi-i ma'navi” (persijski: مثنوی معنوی) znači „Duhovni kupleti“. Masnavi je poetska zbirka anegdota i priča izvedenih iz Kurana, hadiskih izvora i svakodnevnih priča. Priče se iznose da ilustruju poentu i svaka pouka se detaljno razmatra. Uključuje različite islamske mudrosti, ali prvenstveno se fokusira na naglašavanje unutrašnje lične interpretacije sufija. Nasuprot Rumijevom Divanu, Masnavi je relativno „trezven“ tekst. Objašnjava razne dimenzije duhovnog života i prakse (obreda) sufija učenicima i svima koji žele da razmišljaju o značenju života.

Nastanak Masnavija

Rumi je započeo Masnaviju tokom poslednjih godina svog života. Počeo je da diktira prvu knjigu sa 54 godine (oko 1258. godine) i nastavio je da stvara stihove do svoje smrti 1273. Šesta i poslednja knjiga ostala je nepotpuna. Dokumentovano je da je Rumi po zahtevu svog omiljenog učenika „Husam al-Din Čalabija” počeo da diktira stihove Masnavija, koji je zapazio da mnogi Rumijevi sledbenici radosno čitaju dela „Sanaija” i „Atara”. Tako je Rumi počeo da stvara delo u didaktičkom stilu Sanaija i Atara da bi dopunio svoju pesničku vokaciju. Zabeleženo je da su se ovi redovno sastajali na seansama na kojima bi Rumi stvarao stihove, a Čalabi bi ih zapisivao i recitovao mu.

Svaka knjiga se sastoji od oko 4.000 stihova i sadrži sopstveni prozni uvod i prolog. Neki naučnici sugerišu da bi, pored nepotpune šeste knjige, mogao postojati sedmi tom.

Teme i narativni diskurs

Šest knjiga Masnavija mogu se podeliti u tri grupe od po dve, jer je svaki par povezan zajedničkom temom:

• Knjige 1 i 2: One se „prvenstveno bave nafs-om, nižim telesnim ja-om i njegovom samoobmanom i zlim tendencijama“.
• Knjige 3 i 4: Ove knjige donose dve osnovne teme Razuma i znanja. Ove dve teme su personifikovane od strane Rumija u biblijskoj i kuranskoj figuri proroka Mojsija.
• Knjige 5 i 6: Ove poslednje dve knjige su privržene univerzalnom idealu da čovek mora poricati svoje fizičko, zemaljsko postojanje da bi razumeo Božije postojanje.

Rukopis Masnavija iz grada Širaza.

Pored ponovljenih tema predstavljenih u svakoj knjizi, Rumi iskazuje razne tačke gledišta ili poziva čitaoca da uđe u ulogu „maštovitog čarobnjaka“. Postoji sedam glavnih narativa koje Rumi koristi u svom pisanju: 1. Autorski narativ, prenosi autoritet sufije učitelja i obično se pojavljuje u stihovima koji se obraćaju vama, Bogu ili celom čovečanstvu. 2. Pripovedački narativ, Može da bude prekinut sporednim pričama koje pomažu u razjašnjavanju misli, ponekad zauzimajući na stotine redova da bi se došlo do poente. 3. Analogijski narativ, prekidanje toka naracije kako bi se objasnila izjava upotrebom analogije. 4. Narativ govora i dijalog likova kroz je Rumi daje priče se pripovedaju kroz dijalog između likova. 5. Moralno razmišljanje, podržan citatima iz Kurana i hadisa. 6. Duhovni diskurs, slično analognim i moralim razmišljanjima. 7. Praznina, kao narativ kroz koji Rumi povremeno ispituje svoje stihove i piše da ne može više reći jer čitalac ne bi bio u stanju da razume. Masnavi nema uokvirenu radnju i uključuje razne scene, promenjivi diskurs od popularnih priča i scena lokalnog bazara do basni i priča iz vremena Rumija. Takođe uključuje citate iz Kurana i iz hadisa iz vremena poslanika Muhameda.

Prevodi

Engleski prevodi sa persijskog

• Mathnawi Rumi, translation with commentary by M. G. Gupta with Rajeev, in six volumes Hardbound edition, M.G. Publishers, Agra, Paperback edition, Huma Books,34 Hirabagh Colony, Agra 282005, India. Source material is the Farsi Dari text circulated by the Department of Culture, Government of India, New Delhi.

Masnavi, a calligraphic specimen from 1490, Masnavi, kaligrafski primerak iz 1490. godine, Mevlana muzej, Konija, Turska.

• The Mesnevi of Mevlānā Jelālu'd-dīn er-Rūmī. Book first, together with some account of the life and acts of the Author, of his ancestors, and of his descendants, illustrated by a selection of characteristic anedocts, as collected by their historian, Mevlānā Shemsu'd-dīn Ahmed el-Eflākī el-'Arifī, translated and the poetry versified by James W. Redhouse, London: 1881. Contains the translation of the first book only.
• Masnaví-i Ma'naví, the Spiritual Couplets of Mauláná Jalálu'd-din Muhammad balkhi, translated and abridged by E. H. Whinfield, London: 1887; 1989. Abridged version from the complete poem. On-line editions at Sacred Texts and on wikisource.
• The Masnavī by Jalālu'd-din balkhi or Rūmī. Book II, translated for the first time from the Persian into prose, with a Commentary, by C.E. Wilson, London: 1910.
• The Mathnawí of Jalálu'ddín balkhi, edited from the oldest manuscripts available, with critical notes, translation and commentary by Reynold A. Nicholson, in 8 volumes, London: Messrs Luzac & Co., 1925-1940. Contains the text in Persian. First complete English translation of the Mathnawí.
• The Masnavi: Book One, translated by Jawid Mojaddedi, Oxford World's Classics Series. . Oxford University Press. 2004. ISBN 978-0-19-280438-9.  Translated for the first time from the Persian edition prepared by Mohammad Estelami, with an introduction and explanatory notes. Awarded the 2004 Lois Roth Prize for excellence in translation of Persian literature by the American Institute of Iranian Studies.
• balkhi, Spiritual Verses, The First Book of the Masnavi-ye Ma'navi, newly translated from the latest Persian edition of M. Este'lami, with an Introduction on a reader's approach to balkhi's writing, and with explanatory Notes, by Alan Williams, London and New York, Penguin Classics, Penguin, xxxv + 422 pp. 2006. ISBN 978-0-14-044791-0.
• The Masnavi: Book Two, translated by Jawid Mojaddedi, Oxford World's Classics Series. . Oxford University Press. 2007. ISBN 978-0-19-921259-0.  The first ever verse translation of the unabridged text of Book Two, with an introduction and explanatory notes.
• The Masnavi: Book Three, translated by Jawid Mojaddedi, Oxford World's Classics Series. . Oxford University Press. 2013. ISBN 978-0-19-965203-7.  The first ever verse translation of the unabridged text of Book Three, with an introduction and explanatory notes.

Парафразе енглеских превода

• The Essential balkhi, translated by Coleman Barks with John Moyne, A. J. Arberry, Reynold Nicholson, San Francisco: Harper Collins. 1996. ISBN 978-0-06-250959-8.; Edison (NJ) and New York. . Castle Books. 1997. ISBN 978-0-7858-0871-8.  Selections.
• The Illuminated balkhi, translated by Coleman Barks, Michael Green contributor, New York. . Broadway Books. 1997. ISBN 978-0-7679-0002-7. 

Ruski prevodi

• A Russian translation of the Masnavi was unveiled in the Russian State Library in 2012.[11]

Masnavi na srpskom jeziku

Korica knjige "Jedini sve", Preveli: Aleksandar Đusić i Aleksandar Ljubiša, Lek San Dar, Beograd, 2007.

U Beogradu je 2007. godine objavljena knjiga pod naslovom „Jedino sve“, koja je satkana od mističkih kazivanja, anegdota, sufijskih priča, poslaničkih predanja, legendi, folklornih temata, alegorija, parabola i basni, „Mesnevija“ nosi snažan pečat sufijskog učenja o rastanku i mističnom traganju za božanskim bićem... Knjiga „Jedino sve“ predstavlja prevod dela „The Essential Rumi“ koju je sastavio Kolman Barks, a koja je 2006. godine bila najprodavanija knjiga poezije u Americi. Ona je prvi integralni prevod Rumijevog lirskog stvaralaštva koji se odličnim i reprezentativnim izborom iz njegovog opusa, i solidnim i nadahnutim prevodom predstavlja našoj čitalačkoj publici. Knjigu su preveli Aleksandar Đusić i Aleksandar Ljubiša i objavljend je 2007. godine u Beogradu u izdanju „Lek San Dar“. Na 15. Međunarodnoj nagradi „Knjiga godine“ (2008) koju tradicionalno organizuje iransko Ministarstvo za kulturu, zbirka Rumijeve poezije „Jedino sve“osvojila je nagradu u sekciji Studije Mesnevije.