Morski gnjurci
Severni gnjurci ili morski gnjurci[1] (lat. Gaviiformes) su red vodenih ptica koje žive samo na severnoj hemisferi i sastoje se od jedne porodice Gaviidae u kojoj je jedini rod Gavia sa pet savremenih vrsta. Naziv gnjurci potiče od načina na koji love ribu tako što plivaju mirno, a zatim odjednom zaranjaju glavu u vodu. Svih pet vrsta su selice i prezimljuju u krajevima sa umerenom klimom.
| Severni gnjurci | |
|---|---|
| |
| Gavia immer | |
Naučna klasifikacija 
| |
| Domen: | Eukaryota |
| Carstvo: | Animalia |
| Tip: | Chordata |
| Klasa: | Aves |
| Red: | Gaviiformes |
| Porodica: | Gaviidae J.A. Allen, 1897 |
| Rod: | Gavia Forster, 1788 |
| Vrste | |
|
Gavia adamsii | |
Fizičke osobine uredi
Severni gnjurci su male vodene ptice veličine velike patke ili male guske, dužine od 60 do 80 cm i vretenastog tela. Glava je mala i sužava se ka kljunu koji je jako zašiljen. Noge su postavljene sasvim unazad na telu i između prstiju su razapete plovne kožice. Zbog takvog položaja nogu vrlo nespretno hodaju, ali su zato dobri plivači koristeći upravo snažne noge za plivanje. Otežano lete ne samo zbog nedovoljno razvijenih krila već i zbog teških kostiju koje nisu pneumatične (šupljikave) kao kod dobrih letačica.
Perje im je uglavnom crno-belo, na glavi i vratu sivo, a kod nekih vrsta je trbuh beo. Svadbeno perje, u doba gnežđenja je slično kod oba pola i uglavnom je crno-belo sa pojedinim finim prelazima, nijansama. U vreme mitarenja, kada izgube letna pera gube i sposobnost letenja.
Ekologija uredi
Gnjurci su izvrsni plivači koji koriste noge sa plovnim kožicama ne samo za plivanje već i za ronjenje, dok im krila služe kao pomoćni organi. Izbegavaju hodanje osim kada grade gnezdo. Slabiji su letači i samo jedna vrsta može da poleti sa zemlje, dok ostale plivaju niz vetar što im omogućava da polete. Kada se nađu u vazduhu, zahvaljujući znatnoj snazi mogu da se sele i prelaze velike udaljenosti ka jugu. U prirodi žive oko 30 godina.
Ishrana uredi
Plen pronalaze čulom vida pa naseljavaju jezera sa providnom vodom. Hrane se ribama, vodozemcima i rakovima, tako što ih oštrim kljunom hvataju i probadaju. Plen gutaju čitav počev od glave da bi ga lakše progutali. Sa hranom gutaju i sitne kamenčiće sa dna jezera koji omogućavaju drobljenje a time i varenje kostiju kičmenjaka i spoljašnjeg skeleta rakova. Nehotice sa dna mogu uzeti i kuglice olova koje su tu nakupljene kao ostaci lovačke municije i tako se otrovati.
Klasifikacija uredi
Red Gaviiformes se sastoji od jedne porodice Gaviidae koja sadrži samo jedan rod Gavia sa pet vrsta:
- veliki severni gnjurac (Gavia immer)
- belokljuni severni gnjurac (Gavia adamsii)
- obični severni gnjurac (Gavia arctica)
- mali severni gnjurac (Gavia stellata)
- pacifički severni gnjurac (Gavia pacifica)
Izvori uredi
Literatura uredi
- Brem, A, E. (1982): Život životinja, Prosvjeta, Zagreb
- Đorović Ana, Kalezić, M: Morfologija hordata. Biološki fakultet, Beograd
- Kalezić, M: Osnovi morfologije kičmenjaka, ZUNS, Beograd, 2001
- Marcon, E, Mongini, M: Sve životinje sveta, IRO Vuk Karadžić, Beograd, 1986.
- Petrov Brigita, Radović, I, Miličić Dragana, Petrov I: Opšta i sistematska zoologija (praktikum sa radnom sveskom), Biološki fakultet, Beograd, 2000
- Petrov Brigita: Skripta za studente molekularne biologije
- Radović, I, Petrov, Brigita: Raznovrsnost života 1 - struktura i funkcija, Biološki fakultet Beograd i Stulos Novi Sad, Beograd, 2001.
- Rašajski, J. (1997): Ptice Srbije, Prometej, Novi Sad