Mula Hadi Sabzevari
Mula Hadi Sabzevari je rođen 1797. godine u Sabzevaru, u Iranu. On je imao središnju ulogu u preciznom i obuhvatnom tumačenju i edukativnoj institucionalizaciji transcendentne filozofije. Postoje određene nesuglasice između istoričara po pitanju tačnog datuma njegove smrti, uglavnom se smatra da je Sabzevari preminuo 1873. godine u Sabzevaru.
Mula Hadi Sabzevari | |
|---|---|
 | |
| Datum rođenja | 1797. |
| Mesto rođenja | Sabzevar |
| Datum smrti | 1873. |
| Mesto smrti | Sabzevar |
Biografija uredi
Sabzevari je rođen u Sabzevaru, kada mu je bilo deset godina, zajedno sa svojim učiteljem Mula Huseinom Sabzevarijem, uputio se ka Mešhedu, gde se zadržao oko deset godina kako bi izučavao prelminarne i tradicionalne književne, metodološke i jurističke nauke. Po završetku tih studija, 1817. godine, krenuo je ka Isfahanu, u nadi da usavrši svoje studije na polju islamske filozofije i racionalnih nauka. Najpre je prisustvovao predavanjima Mula Ismaila Isfahanija (umro 1855). Međutim, nešto kasnije postaje jedan od najboljih studenata čuvenog Mula Alija Nurija. U periodu studiranja pred ovim istaknutim komentatorima Mula Sadrine filozofije, mladi Sabzevari prodire u sištinske dubine transcendentne filozofije. Po završetku svojih studija, godine 1829, on je krenuo ka Mašhadu, gde je u školi Hadž Hasan desetak godina predavao razna dela iz transcendentne filozofije. Iako je političko-društveno stanje u njegovo doba, zbog uspostavljanja stabilne centralne vlasti od strane Kadžarida, bilo stabilnije u odnosu na razdoblje koje je usledilo nakon invazije sultana Mahmuda Afgana Hotakija i svrgnuća safavidske dinastije s vlasti, ipak ne treba prevideti ni činjenicu da su u onovremenom Mašhadu jurističke i takozvane tradicionalne nauke (al-'ulum an-naklijja) bile mnogo dominantnije u odnosu na filozofiju i racionalne nauke. Stoga, Sabzevari je procenio da njegov naučni rad u rodnom Sabzevaru može biti od veće koristi. Iz tog razloga, 1839. godine on se vraća u svoj zavičaj koje je aktivno trajao skoro 40 godina.[1]
Učenje uredi
Proces uključenja transcendentne filozofije u obrazovni sistem koje je otpočeo trudom Mula Alija Nurija u Isfahanu i nastavio se doseljenjem Mula Abdulaha Zonuzija u kadžaridsku prestonicu Tehran, dostigao je zenit u svetlu slave koju je stekao Mula Hadi Sabzevari u istočnim predelima ondašnjeg islamskog sveta. Naravno, tu ne treba zaboraviti ni državnu podršku tom procesu koja je usledila kada se ovoj školi značajno priklonio veliki broj studenata iz raznih predela kadžaridske dinastije i ostalih islamskih područja i gradova. To potvrđuje istorijski podatak da je Fathalijev unuk Nasirudin-šah (vladao: 1848-1896) javno se izjašnjavao da u svom životu nije sreo većeg naučnika od Mula Hadija Sabzevarija.[2] Takođe, prilikom svoje posete Mašhadu i mauzoleju osmog šiitskog predvodnika (imama) Alija Ride, Nasirudin-šah je 1858. godine, u okviru svojih zvaničnih susreta otišao kod Sabzevarija i posetio školu transcendentne filozofije koju je on oformio u Sabzevaru.
Neki od univerzalnih i fundamentalnih preokreta koje je u ovoj filozofskoj tradiciji realizovao Mula Hadi Sabzevari su:
- Demonstrativno je prikazao neke logičke rezultate i implikacije Mula Sadrinih epistemoloških, ontoloških, kosmoloških, antropoloških i eshatoloških doktrina, koji su od posebnog značaja za razrešenje mnogih filozofskih pitanja.
- Predstavio je nove utemeljene filozofske demonstracije i precizne racionalne analize u vezi sa određenim filozofskim rešenjima koja su bila ustanovljena u ovoj školi.
- Ponudio je edukacioni sistematizovani pogled na razne teme transcendentne filozofije iz Mula Sadrinog dela. Drugim rečima, Sabzevari je pokušao da u metodološkom smislu definiše jasan sistem koji je bio najprihvatljiviji za suštinsko predstavljanje te grandiozne filozofske škole.[1]
Dela uredi
Sabzevari je za sobom ostavio mnoga dragocena dela. Pored svojih značajnih komentara na neke delove filozofskog opusa Mula Sadre Širazija, Sabzevari je ispisao i brojne zasebne knjige, traktate i poslanice. S tim u vezi, treba obratiti posebnu pažnju na njegovo delo Gurar al-favaid koje je poznato pod nazivom Šarh al-Manzuma. Sabzevari je u tom delu detaljno razjasnio i obrazložio svoj sažeti filozofski spev po imenu Manzuma. Pri pisanju tog dela on je posebnu pažnju usredsredio na njegovu edukacionu vrednost i, zbog toga, ovo delo se sve do danas ubraja u grupu osnovnih udžbenika iz transcendentne filozofije. Ovde, naravno, ne treba predvideti ni značaj Sabzevarijevih filozofskih komentara na neke od gnostičkih molitvi koje se prenose od verovesnika islama i verskih prvaka. Naravno, kognitivni kapaciteti trancendentne filozofije njemu su omogućili da te komentare ispiše potpuno sistematizovanom metodom. Dakle, iako je tradicija pisanja komentara na takvu vrstu religijske literature postojala i kod ranijih islamskih filozofa, a naročito kod Mula Sadre Širazija, ipak treba ukazati na to da je Sabzevari svojim komentarima znatno doprineo metodološkoj utemeljenosti te tradicije.[1]
Izvori uredi
Literatura uredi
- Halilović, T., Halilović, S. i Halilović, M. (2014), Kratka istorija islamske filozofije, Beograd, Centar za religijske nauke „Kom”.