Obaranje američkih aviona 1946.

Obaranje američkih aviona iz avgusta 1946. je bio incident sa početka Hladnog rata kada je Jugoslovensko ratno vazduhoplovstvo oborilo dva američka aviona koja su povredila jugoslovenski vadzušni prostor iznad Slovenije. Napeta situacija je smirena nakon dogovora maršala Tita i američkog ambasadora Patersona da se porodicama poginulih američkih avijatičara isplati novčana odšteta, a Amerikanci su prestali da nadleću Jugoslaviju.

Obaranje američkih aviona 1946.
Deo Drugog svetskog rata
Vreme avgust 1946. Mesto Slovenija Ishod Amerikanci su prestali da preleću preko jugoslovenske teritorije
Sukobljene strane
Jugoslavija	SAD
Žrtve i gubici
nema	dva aviona troje mrtvih, troje ranjenih, devetoro uhapšenih

Pozadina

Avion tipa Daglas C-47

Posle završetka Drugog svetskot rata SAD su u Evropi zadržale oko 200.000 svojih vojnika na teritorijama zemalja nekadašnjih članica Sila Osovine (u Nemačkoj, Austriji i Italiji). Za održavanje logističkih veza među svojim bazama oslanjali su se na avione Daglas C-47. Američki piloti su leteli najkraćim putem između američkih baza u Italiji i Austriji, što je značilo povređivanje jugoslovenskog vazdušnog prostora.

Avion Jak-3 Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva izložen u Muzeju vazduhoplovstva u Beogradu.

Sa druge strane, Jugoslovenska armija je bila sila naoružana modernim sovjetskim, britanskim i zaplenjenim nemačkim naoružanjem. U arsenalu Jugoslovenske armije nalazio se i moderni lovac Jak-3.

Odnosi između SAD i Jugoslavije su bili zategnuti. Jugoslavija je podržavala komuniste u Grčkom građanskom ratu i držala deo svoje vojske u Albaniji. Zapadni saveznici nisu izručili Jugoslaviji veliki deo kvinsliških snaga (ustaša, ljotićevaca i četnika), a nekolicinu je američka obaveštajna služba zavrbovala da rade u njihovu službu radi zaustavljanja ekspanzije komunizma.

Amerikanci se nisu obazirali na jugoslovenske proteste, već su nastavili da preleću preko Slovenije. Tito i jugoslovensko vojno rukovodstvo su početko avgusta doneli odluku da se Angloamerikancima pokaže da je Jugoslavije ozbiljna u nameri da ne dozvoli dalje prelete, i da se strani avioni prisile na povlačenje ili da se obori ako se ogluši o upozorenja. Stoga je 254. lovački puk iz sastava Treće lovačke divizije iz Novog Sada 3. avgusta prekomandovan u Ljubljanu.

Jugoslovenski lovci Jak-3 su 9. avgusta pratili američki Daglas C-47 i dali mu do znanja da ih sledi van jugoslovenskog vazdušnog prostora. Američki avijatičari nisu postupili prema upozorenju lovaca, pa je lovcima naređeno da pucaju ispod američkog aviona. Američki avion i dalje nije skrenuo sa svog puta, pa je jugoslovenskim lovcima naređeno da ga obore. Američki pilot je uspeo da avion prinudno spusti u blizini Kranja. Ovom prilikom je ranjen jedan član posade i jedan kapetan turske vojske koji se nalazio u avionu. Turčin je prebačen u bolnicu, a tročlana posada i četiri putnika su odvedeni na saslušanje.

Deset dana kasnije, 19. avgusta je oboren i drugi američki avion.

Literatura

• Lees, Lorraine M. (01. 11. 2010). Keeping Tito Afloat: The United States, Yugoslavia, and the Cold War, 1945-1960. Penn State Press. ISBN 978-0-271-04063-9.