Ovsenica
Ovsenica (rum. Ofseniţa) je selo u opštini Banlok, koja pripada okrugu Timiš u Republici Rumuniji.
| Ovsenica rum. Ofsenița | |
|---|---|
| Naselje | |
  Ovsenica Lokacija u Rumuniji | |
| Koordinate: 45° 24′ 55″ N 21° 8′ 48″ E / 45.41528° S; 21.14667° I | |
| Zemlja |  Rumunija |
| Okrug | Timiš |
| Opština | Banlok |
| Nadmorska visina | 80 m (260 ft) |
| Stanovništvo (2013)[1] | |
| • Ukupno | 342 |
| Vremenska zona | Istočnoevropsko vreme (UTC+2) |
| • Leti (DST) | Istočnoevropsko letnje vreme (UTC+3) |
| Geokod | 671954 |
Ime je verovatno dobila po "ovsenici" - srpskom nazivu za jednu vrstu trave, na latinskom: Agrostis solonifera. Ta biljka najbolje uspeva na peskovitoj ilovači. To bi trebalo da znači da je u ataru sela bila za useve neplodna zemlja.[2] Takođe se pod pojmom "ovsenica" smatra seljački siromaški ovseni hleb, sa brašnom od mešavine ječma i ovsa, koji je nekvalitetan, gnjecav, pun bodlji pleve. To je teška hrana koja se jede u oskudici. Od njega je bilo vajde kada se poveća udeo ječma i dobro zamasti i posoli. Po Vuku Karadžiću sinonim je reč "zobenica". A stara srpska poslovica kaže (za utehu gladnom): "Bolje ti je noćas ovsenice, nego sjutra pogače". Ovsenica kao hrana je mnogo u narodnim pesmama pominjana. Naselje je značajno po prisutnoj srpskoj nacionalnoj manjini u Rumuniji.
Položaj naselja uredi
Selo Ovsenica se nalazi u istočnom, rumunskom Banatu, na 15 km od Srbije. Seoski atar je potpuno ravničarskog karaktera.
Istorija uredi
Po "Rumunskoj enciklopediji" prvi put se javlja između 1690-1700. godine. Stvorili su ga pridošli Srbi. Tokom 19. veka izvedena je kolonizacija Nemaca, koji su postali većina.
U Kruševskom pomeniku iz 17. veka, nalazi se u spisku naselja to mesto, ali je izgleda krajem istog veka opustelo. Naselje Ovsenica se pominje 1717. godine, nakon proterivanja Turaka. Ovsenica je 1764. godine bila pravoslavna parohija u Giladskom protoprezviratu.[3] Po Erleru 1774. godine "Ofsenica" je pretežno (pogrešno je upisano - rumunsko!) srpsko mesto u Jaručkom okrugu.[4] Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir, u mestu "Opsenica" je služio samo jedan sveštenik. Paroh pop Vasilije Lujanov, rukopoložen 1797. godine služio se isključivo srpskim jezikom.[5]
To mesto je posle bilo spahiluk, čijih je 34 1/8 kmetovskih sesija držao 1839. godine zemljeposednik Lazar Karačonji. Kada su 1788. godine bežali Srbi pred Turcima preko Dunava, dve porodice srbijanske su smeštene u Ovsenici. U naselju su živeli Srbi i Švabe, a po evidenciji iz 1839. godine katolika je bilo više - 952, a pravoslavaca 258. Tada se pominje samo katolička crkva u mestu. Švabe su osnovale katoličku parohiju u Ovsenici 1803. godine.
Godine 1905. Ovsenica je velika opština, u Banlačkom srezu. Tu živi 994 stanovnika u 222 doma. Srba ima malo; njih 71 ili 7% sa 14 kuća. Od srpskih javnih zdanja postoje pravoslavna crkva i dve komunalne škole. Od komunikacijskih sredstava u mestu je samo pošta, a najbliži brzojav je u Banloku.[6]
Srbi u Ovsenici uredi
Do 1801. godine to je bilo čisto srpsko mesto blizu Čakova. Onda se masa naroda iselila u Ferdin i druga južnija graničarska mesta. Ostalo je u selu samo 20 srpskih kuća. Usledilo je naseljavanje Nemaca, tako da ih je 1868. godine bilo 35 kuća. Srba je tada bilo 236 pravoslavnih duša. Pravoslavni sveštenik 1824. godine bio je kao administrator pop Maksim Marković. Epitrop crkveni bio je u to vreme Vasilije Vidojević.
Crkva pravoslavna posvećena Sv. arhanđelu Gavrilu, mala od pletera, pokrivena slamom, podignuta je ne kako se navodilo 1810. nego posle 1739. godine. Po drugom izvoru, tamošnjem parohu Petru Stojadinoviću, crkva (ograđena i prućem ispletena) je podignuta 1733. godine. Trula i trošna crkva gola i siromašna 1869. godine je bila sklona padu. Skupljani su prilozi za gradnju nove crkve, i te 1869. godine skupili su 149 f. 50 novčića.[7] Godine 1875. pop Pera je i dalje skupljao priloge za gradnju hrama.[8] Njen ikonostas su radili članovi rufeta molerskog 1743. godine. Godine 1878. pop Stojadinović je od skupljenih priloga kupio kuću sa 15 lanaca zemlje.
U riznici crkvenoj nalazile su se početkom 20. veka četiri knjige srbulje: Minej Božidara Vukovića iz 1536. godine, Psaltir jeromonaha Zagurovića iz 1569. godine, cvetni triod i antologion.
Po državnom šematizmu iz 1846. godine u tom mestu sa 285 stanovnika, crkvene matične knjige krštenih i venčanih se vode od 1779. godine, a matica umrlih od 1781. godine. Po drugom podatku iz 1905. godine, crkvene matrikule su zavedene 1812. godine. Paroh je bio pop Luka Popović, a škola nije postojala 1846. godine.[9] Dvadeset godina kasnije, 1867. godine broj pravoslavnih duša se smanjio, na 248.
Po protoprezviterskom izveštaju sa kraja 1891. godine, Ovsenica je imala crkvu, ali ne i sveštenika u mestu. Ovsenica je tada pravoslavna parohijska filijala obližnje Soke. Bilo je popisano samo 98 duša, koje žive u 17 srpskih domova. Rumuna kao pravoslavaca nije tada bilo u selu.[10] kada je 1865. godine na crkveno-narodnom Saboru u Karlovcima rešavano smanjenje broja sveštenika (redukcija, Ovsenica i Soka su posmatrane zajedno. One imaju ukupno 1099 parohijana, sve Srbi i ta parohija spada u petu klasu, što znači jedan sveštenik u parohiji sa malom platom.
Ovsenica je bila bez srpske škole od početka 19. veka. Plac srušene srpske škole svojatali su Nemci. Nekoj svrsi je služila jedna koliba na kraju sela. Paroh Stojadinović je 1869. godine konstantovao da škola ne radi 60 godina. Stan sveštenički je bio na jednom kraju sela, a pomenuta koliba na drugom. Paroh je zato komoru uz njegov stan, pretvorio u učionicu koju je snadbeo sa pećima i nameštajem.[7] On tada postaje i prvi mesni učitelj (to i 1875), uz parohijsku službu. Godine 1897. se konstatuje da od svih parohija u temišvarskoj eparhiji samo u Ovsenici nema "veroispovedne škole" (srpske), pa deca pohađaju tamošnju komunalnu (državnu). Bilo je tu samo 92 srpske duše, a što je nedovoljno da imaju sveštenika i školu.
Crkvena opština je bila vrlo siromašna, i 1898. godine je konstatovano da je već dotad deset godina primala finansijsku pomoć iz fondova Karlovačke mitropolije. Sveštenik je živeo samo od prihoda svoje parohijske sesije, zbog malobrojnog i siromašnog srpskog naroda koji nije mogao da plaća štolu i bir (parohijal).
u Ovsenici je početkom 20. veka srpska pravoslavna crkvena opština, pod predsedništvom Vase Bekića. Parohija je najniže šeste platežne klase, ima parohijski dom i parohijsku sesiju koja iznosi 33 kj. zemlje. I tada je parohijska filijala Soke. Sveštenik je paroh sokinski pop Aleksandar Popović. Crkveno-opštinski posed je 36 kj. zemlje. Zbog siromaštva ne može opština ni 1905. godine da plaća učitelja, zbog toga malobrojni đaci Srbi idu u komunalne mesne škole. Ima ih osam za redovnu nastavu i četiri za poftornu školu.[11]
Pravoslavna crkva ovsenička posvećena prazniku Sabora sv. Arhanđela Mihaila i Gavrila, srušena je zbog dotrajalosti 1964. godine. Tako da to malo selo nema više crkvu; ostali su samo nadgrobni belezi - spomenici viševekovnog trajanja.[12]
Po "Srpskom svešteničkom kalendaru" iz 1908. godine u Ovsenici (Soki) je paroh bio kao administrator Aleksandar Popović, a 1922. godine jerej Dušan Gajić, sa 14 domova pravoslavnih.
U Ovsenici je rođena pozorišna glumica Sofija Popović-Maksimović udata Ristić (05.08.1851-05.04.1921). Radila je sa uspehom u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu.[13] Iz tog mesta potiče i novosadski bankarski činovnik a poznati planinar Petar Dećanski (1881-1971).
Stanovništvo uredi
Godine 1847. pred mađarsku bunu zabeleženo je u mestu, 285 pravoslavnih žitelja, i njihov broj se do 1867. godine smanjio za 37.[14] Po zvaničnom popisu Ugarske iz 1857. godine u Ovsenici je bilo 1344 stanovnika. Po nacionalnom sastavu preovlađuju Švabe katolici kojih ima 1096, a pravoslavaca ima 248 i svi su Srbi.[15] Posle Prvog svetskog rata Ovsenica je spadala u banatska mesta sa najmanje Srba, kojih je 1920. godine bilo samo 53. Po poslednjem popisu iz 2002. godine selo Ovsenica imalo je 373 stanovnika. Poslednjih decenija broj stanovništva opada.
Selo je od davnina bilo višenarodno sa nemačkom većinom. Mesni Srbi su bili i ostali manjina u naselju, ali su ranije bili znatno brojniji. Poslednjih decenija većina su postali Rumuni, doseljeni iz drugih delova Rumunije. Nacionalni sastav na pojedinim popisima bio je sledeći:
| Godina popisa | 1910. god. | 1992. god. | 2002. god. |
| Ukupno st. | 1.026 | 342 | 373 |
| Srbi | 59 (5,8%) | 14 (4,1%) | 18 (4,8%) |
| Rumuni | 29 (2,8%) | 213 (62,3%) | 299 (80,2%) |
| Nemci | 728 (71,0%) | 43 (12,6%) | 17 (4,6%) |
| ostali | 210 (20,5%) | 72 (21,1%) | 39 (10,5%) |
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Statistical Yearbook 2011” (PDF). Comisia Centrală pentru Recensământul Populaţiei şi Locuinţelor. Pristupljeno 2015-07-05.
- ^ "Težak", Beograd 1910. godine
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1905.
- ^ J.J. Erler: "Banat", reprint, Pančevo 2003. godine
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 8/2015.
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ a b "Zastava", Pešta 1869. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1875.
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ "Srpski sion", Karlovci 13. septembra 1892. godine
- ^ Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ Stevan Bugarski, Ljubomir Stepanov: "Istorijski i kulturni spomenici Srba u rumunskom Banatu", Temišvar 2008. godine
- ^ Borivoje S. Stojković: "Istorija srpskog pozorišta od srednjeg veka do modernog doba", Beograd 1979. godine
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 33/1872. godine
- ^ "Srpski letopis", Novi Sad 37/1863. godine
Spoljašnje veze uredi
- Zvanična stranica opštine
- Srbi u Rumuniji od ranog srednjeg veka do današnjeg vremena (srpski jezik)
- Etnička slika naselja habzburškog dela Rumunije 1880-2002. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. oktobar 2022) (mađarski jezik)
