Olbija (pontska)

Olbija (pontska) (Oλβία Ποντική) je drevni grčki grad osnovan u VII veku pre n.e, na obali Južnog Buga, blizu ostrva Berezanj. Bila je glavna crnomorska emporija za izvoz žitarica, ribe i robova u Grčku, kao i za uvoz atičke robe u Skitiju, koja je imala trgovački značaj više vekova. U V veku p. n. e. Olbiju je posetio Herodot i ostavio najdetaljniji opis antičkog grada i stanovnika.

Dva primera olbijskih kovanica (3—1. vek p.n.e), sa glavom rečnog boga.

Položaj Olbije.

Sam grad je u obliku jednakokrakog trougla, skoro milju dug i pola milje u svojoj osnovi. Baza je sa severne i duge zapadne strane ograničena jarcima, a istočna strana vodama Južnog Buga (Ύπανις), ovde četiri milje širokim. Arhajski grad je zauzimao skoro ceo prostor ovog područja, izuzimajući severni sektor, akropolj je bio na jugu. Kasnije se grad proširio na ceo trougao i bio utvrđen, a akropolj je smešten bliže središtu. Brodovi su mogli da plove duž obale reke, do severnog dela grada. Na području kasnijih akropolja iskopan je deo dobro očuvanih kuća, a tvrdi se da je do kraja VI veka izveden pravilan urbanistički plan sličan ranijem planu ove vrste u Smirni (Istočni Grčka). Krajem VI veka arhitektonsko oblikovanje je složenije, i blisko je savremenom načinu kakvo je u Hiosu. Herodot govori o kući koju je skitski knez Skiles izgradio za sebe u ovom grčkom gradu „ukrašenu mermernim sfingama i grifonima“. Ovaj, i drugi zapisi, govore o dobrim odnosima grada sa Skitima i njegovom opštem blagostanju. Najranija keramika je bogata i raznolika: posude od alabastera, ostaci arhaičnih skulptura, bronza i islikani glineni kovčezi slični složenijim napravljenim u Istočnoj Grčkoj. Svetilište severno od agore osnovano je u VI veku, a hram Apolona Delfskog (Απολλων Δελφίνιος) izgrađen je početkom V. Postoji više nagoveštaja o uticaju skitskog stila na lokalne proizvode, pa Olbija mora da je bila jedan od važnih centara za proizvodnju mnogih grčko-skitskih umetničkih dela. Dobra ilustracija ovoga je nalaz kalupa za livenje životinjske glave kakve su pronađene na mnogim grčko-skitskim objektima. Najranije olbijske kovanice verovatno su napravljeni početkom V veka. One su neobičnog oblika: odlivene u bronzi, nisu presovane. Neke su u obliku velikih diskova sa rečnim božanstvima, glavom Gorgona ili orla sa delfinom; drugi su u obliku delfina

Od III veka grad je polako gubio svoj ekonomski značaj. Obnovili su ga Rimljani u manjem obimu i verovatno je bio naseljen varvarima.

Zanimljivost

Kalatos iz 6. veka p. n. e. iz kolekcije Milošević-Milisavljević.

Lekit iz 5-4. veka p. n. e. iz kolekcije Milošević-Milisavljević.

Lekane - poklopac iz 4. veka p. n. e. iz kolekcije Milošević-Milisavljević.

Pukovnik ruske vojske, Konstantin Milošević-Milisavljević, poklonio je, 1906. i 1907. godine, Narodnom muzeju veliku i značajnu kolekciju grčkih vaza iz Olbije, koja broji preko 40 posuda različite namene (lekiti, skifosi, kiliksi, krateri, aribalosi i dr.) i omogućava da se stekne jasna slika razvoja grčke keramike i njenih stilova – geometrijskog, korintskog, orijentalnog, crnofiguralnog, crvenofiguralnog i južnoitalskog – nastalih u vremenskom rasponu od 9. do 3. veka p. n. e.

Izložba „Grčka keramika sa Crnog mora“ organizovana je kao prateći program međunarodnog kongresa Zemlje Dunava između Crnog, Egejskog i Jadranskog mora od 7. veka pre n.e. do 10. veka n.e, koji je održan u Beogradu od 17. do 21. septembra 2013. Na njoj su prikazane i posude Olbije.