Ontario (jezero)
Jezero Ontario (engl. Lake Ontario) je jezero u Sjedinjenim Američkim Državama i Kanadi. Najmanje je po veličini od 5 Velikih jezera u Severnoj Americi. To je poslednje jezero u sistemu ovih jezera. Reka Sen Loren otiče iz jezera Ontario ka Atlantskom okeanu.[5]
| Ontario | |
|---|---|
 | |
| Koordinate | 43° 42′ S; 77° 54′ Z / 43.7° S; 77.9° Z |
| Pritoke | Nijagara |
| Otoke | Sen Loren |
| Zemlje basena |  SAD Kanada |
| Maks. dužina | 193 mi (311 km)[1] km |
| Maks. širina | 53 mi (85 km)[1] km |
| Površina | 7.340 sq mi (19.000 km2)[2] km2 |
| Pros. dubina | 283 ft (86 m)[1][3] m |
| Maks. dubina | 802 ft (244 m)[1][3] m |
| Zapremina | 393 cu mi (1.640 km3)[1] km3 |
| Dužina obale1 | 634 mi (1.020 km) plus 78 mi (126 km) for islands[4] km |
| Nad. visina | 243 ft (74 m)[1] m |
| Naselja | Toronto, Misisaga, Hamilton, Kingston, Ročester |
  Ontario | |
| Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi | |
| 1 Shore length is not a well-defined measure. | |
Ontario se nalazi na granici između SAD i Kanade. Jezero dele američka savezna država Njujork i kanadska provincija Ontario. Ime jezera potiče od reči plemena Hjuron koja znači „veliko jezero“. Kanadska provincija Ontario je dobila ime po ovom jezeru. U prošlosti, ovo jezero je bila granica između plemena Hjuron i njihovih vazala Irokeza. Prvi evropljanin koji je stigao do jezera Ontario bio je francuski istraživač Etjen Brile 1615.
Geografija uredi
Jezero Ontario je najistočnije od Velikih jezera i najmanje po površini (7.340 kvadratnih milja, 18.960 km2),[2] iako po zapremini premašuje jezero Iri (393 kubnih milja, 1.639 km3). To je 13. najveće jezero na svetu. Kada se uračunaju njegova ostrva, obala jezera je duga 712 mi (1.146 km). Kao poslednje jezero u hidrološkom lancu Velikih jezera, jezero Ontario ima najnižu srednju nadmorsku visinu jezera na 243 stope (74 m)[1] iznad nivoa mora; 326 ft (99 m) niže od svog suseda uzvodno. Njegova maksimalna dužina je 193 statute miles (311 kilometres; 168 nautical miles), a maksimalna širina 53 mi (85 km; 46 nmi).[1] Prosečna dubina jezera je 47 hvati 1 stopa (283 ft; 86 m), sa maksimalnom dubinom od 133 hvati 4 stope (802 ft; 244 m).[1][3] Primarni izvor jezera je reka Nijagara, koja drenira jezero Iri, a reka Svetog Lorensa služi kao ispust. Sliv se prostire na 24.720 kvadratnih milja (64.030 km2).[2][6] Kao i kod svih Velikih jezera, nivoi vode se menjaju i tokom godine (zbog sezonskih promena unosa vode) i među godinama (zbog dugoročnih trendova padavina). Ove fluktuacije nivoa vode su sastavni deo ekologije jezera i proizvode i održavaju velika močvarna područja.[7][8] Jezero takođe ima značajan slatkovodni ribolov, iako su na njega negativno uticali faktori uključujući prekomerni ribolov, zagađenje vode i invazivne vrste.[9]
Bejmut sprudovi izgrađeni preovlađujućim vetrovima i strujama stvorili su značajan broj laguna i zaštićenih luka, uglavnom u blizini (ali ne ograničavajući se na) okruga Princa Edvarda, Ontario, i najistočnijih obala. Možda najpoznatiji primer je zaliv Toronto, izabran kao mesto glavnog grada Gornje Kanade zbog svoje strateške luke. Drugi istaknuti primeri uključuju luku Hamilton, zalive Ajrondekojt, Preskil i Sodus. Sami sprudovi su mesta dugih plaža, kao što su provincijski park Sandbanks i državni park Sandi Ajland Bič. Ovi peščani sprudovi su često povezani sa velikim močvarama, koje podržavaju veliki broj biljnih i životinjskih vrsta, kao i što obezbeđuju važna odmorišta za ptice selice.[10][11] Preskil, na severnoj obali jezera Ontario, posebno je značajan u tom pogledu. Jedinstvena karakteristika jezera je zaliv Kvint u obliku slova Z koji odvaja okrug Princa Edvarda od kopna Ontarija, osim 2 mi (3,2 km) prevlake u blizini Trentona; ova karakteristika takođe podržava mnoga močvarna područja i vodene biljke, kao i povezano ribarstvo.
Glavne reke koje se ulivaju u jezero Ontario uključuju reku Nijagara, reku Don, reku Hamber, reku Ruž, reku Trent, reku Kataraki, reku Genezi, reku Osvego, reku Crnu reku, reku Litl Salmon i reku Salmon.
Ljudska istorija uredi
Ime Ontario je izvedeno od huronske reči Ontarí'io, što znači „veliko jezero“. U kolonijalno doba, jezero se takođe zvalo Kataraki, što je francuski pravopis mohočkog Katarokvi.Katarokwi.[12][13] Jezero je bilo granica između naroda Huron i Konfederacije Irokeza u pretkolumbovsko doba. U 15. veku Irokezi su proterali Hurone iz južnog Ontarija i naselili severne obale jezera Ontario. Kada su se Irokezi povukli, a Enišnabeg / Odžibvej / Misassaga se doselili sa severa u južni Ontario, oni su zadržali ime Irokezi.[14] Artefakti za koje se veruje da su nordijskog porekla pronađeni su u oblasti zaliva Sodus, što ukazuje na mogućnost trgovine autohtonih naroda sa nordijskim istraživačima na istočnoj obali Severne Amerike.[15]
Ekonomski uticaji uredi
Jezero Ontario je mesto nekoliko velikih komercijalnih luka uključujući luku Toronto i luku Hamilton. Luka Hamilton je lokacija velikih postrojenja za proizvodnju čelika.
Vlada Ontarija, koja drži prava na dno jezera kanadskog dela jezera prema Zakonu o koritama plovnih voda,[16] ne dozvoljava korišćenje energije vetra na vodenim površinama.[17] U predmetu Trillium Power Wind Corporation protiv Ontarija (prirodni resursi),[16] Vrhovni sud pravde je smatrao da kompanija, od 2004. kao „podnosioc zahteva“ koji je uložio 35.000 dolara u naknade, i kada je 2011. godine kruna donela odluku o politici protiv vetroelektrana na moru, zahtevao oštetu od 2,25 milijardi dolara, nije navela razuman razlog za akciju.
Velika jezera su nekada podržavala industrijski ribolov, sa rekordnim izlovom 1899. godine. Prekomerni ribolov je kasnije uništio industriju.[18] Međutim, u 21. veku postoje samo aktivnosti rekreativnog ribolova.
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž z „Great Lakes Atlas: Factsheet #1”. United States Environmental Protection Agency. 11. 4. 2011. Arhivirano iz originala 6. 11. 2011. g. Pristupljeno 12. 11. 2011.
- ^ a b v „Great Lakes: Basic Information: Physical Facts”. U.S. Government. 25. 5. 2011. Arhivirano iz originala 29. 5. 2012. g. Pristupljeno 12. 11. 2011.
- ^ a b v Wright 2006, str. 64.
- ^ Shorelines of the Great Lakes Arhivirano april 5, 2015 na sajtu Wayback Machine
- ^ Armstrong, Leslie (14. 8. 2014). „Great Lakes Water Levels Rebound Thanks to Prolonged Winter”. Toronto Star.
- ^ A Report on Water Resources and Local Watershed Management Programs Arhivirano jul 26, 2011 na sajtu Wayback Machine. The State of the New York Lake Ontario Basin (2000)
- ^ Wilcox, D.A, Thompson, T.A., Booth, R.K., and Nicholas, J.R.. 2007. Lake-level variability and water availability in the Great Lakes. U.S. Geological Survey Circular 1311, 25 p.
- ^ Keddy, P.A. 2010. Wetland Ecology: Principles and Conservation (2nd edition). Cambridge University Press, Cambridge, UK. Chapter 2.
- ^ Christie, W. J. (1974). Changes in the fish species composition of the Great Lakes. Journal of the Fisheries Research Board of Canada, 31, 827–54.
- ^ Maynard, L., and Wilcox, D.A., 1997, Coastal wetlands of the Great Lakes—State of the Lakes Ecosystem Conference 1996 background paper: Environment Canada and U.S. Environmental Protection Agency, EPA 905–R–97–015b, 99 p.
- ^ Keddy, P.A. 2010. Wetland Ecology: Principles and Conservation (2nd edition). Cambridge University Press, Cambridge, UK.497 p.
- ^ Murray, Laura (12. 7. 2017). „Ka'tarohkwi: The Original Swamp Ward?”. The Swamp Ward and Inner Harbour History Project. Pristupljeno 21. 3. 2022. One translation of the name is "muddy land", or swamp.
- ^ Ikwe, Zoogipon (13. 11. 2020). „History of Katarokwi”. The Queen's University Journal. Pristupljeno 19. 3. 2022.
- ^ Smith 1987, str. 10.
- ^ „A 1000-Year-Old Nordic Spearhead Raises the Question – Were The Vikings in New York?”. Terra Forming Terra. 10. 6. 2017. Arhivirano iz originala 23. 8. 2017. g. Pristupljeno 22. 8. 2017.
- ^ a b „Trillium Power Wind Corporation v. Ontario (Natural Resources), 2012 ONSC 5619 (CanLII)”. canlii.org. Arhivirano iz originala 29. 8. 2013. g. Pristupljeno 26. 9. 2017.
- ^ Spears, John (15. 2. 2013). „Ontario's off-shore wind turbine moratorium unresolved two years later”. Toronto Star. Arhivirano iz originala 26. 9. 2017. g. Pristupljeno 26. 9. 2017.
- ^ Author unknown (1972). The Great Lakes: An Environmental Atlas and Resource Book. Bi-national (U.S. and Canadian) resource book.
Literatura uredi
- May, Gary (2008). „The Day the Lake Froze Over”. Watershed Magazine (Winter 2008/2009).
- Smith, Donald B. (1987). Sacred Feather. University of Toronto Press. ISBN 0-8020-6732-8.
- Wright, John W., ur. (2006). The New York Times Almanac
(2007 izd.). New York, New York: Penguin Books. ISBN 0-14-303820-6. - „Waterkeeper: Lake Ontario Waterkeeper: Contact Us”. Waterkeeper Alliance. Arhivirano iz originala 13. 7. 2007. g. Pristupljeno 2009-02-12.
- Keenan, Edward; Prittie, Jennifier (22. 5. 2003). „Political pollution”. Eye Weekly. Arhivirano iz originala 22. 5. 2011. g. Pristupljeno 2007-10-23.
- „From Chicago to Toronto, cities spilling waste into Great Lakes”. Milwaukee Journal Sentinel. 26. 6. 2004. Arhivirano iz originala 1. 6. 2008. g.
- „Ships sweep toxic trash into our lake – and feds just let it happen”. Now Toronto. 19. 5. 2005. Arhivirano iz originala 19. 4. 2007. g.
- McCutcheon, Duff (1. 10. 2007). „Mark Mattson, Lake Ontario Keeper”. Canadian Yachting. Kerrwil Publications Limited, Oct 2002: 26, 27. ISSN 0384-0999. 347122521ProQuest 222821010.
- Lake Ontario Waterkeeper (25. 9. 2007). „3 live shows raise awareness, cash for Lake Ontario Watershed: Chris Brown, Barenaked Ladies, Sarah Harmer perform this week”. Arhivirano iz originala 2007-10-28. g. Pristupljeno 2007-10-23.
- Medley, Mark. „Calling the City's Bluff: One advocate says Toronto needs to stop making excuses and start cleaning up our beaches”. Eye Weekly. Arhivirano iz originala 2011-05-22. g.
