Википедија

Opeka

„Cigla” preusmerava ovde. Za naselje u Slovačkoj pogledajte stranicu Cigla (Svidnjik).

Opeka ili cigla je zidni građevni materijal koji se dobija formiranjem, sušenjem i pečenjem plastične smese glinenog materijala, peska i vode. Opeka je najmasovniji proizvod keramičke industrije. Pravilno, termin cigla označava jedinicu koja se prvenstveno sastoji od gline, ali se sada takođe neformalno koristi za označavanje jedinica napravljenih od drugih materijala ili drugih hemijski očvrsnutih građevinskih blokova. Opeke se mogu spajati malterom, lepkom ili preplitanjem.[1][2] Opeke se obično proizvode u ciglanama u brojnim klasama, vrstama, materijalima i veličinama koje variraju u zavisnosti od regiona, a proizvode se u velikim količinama.[3]

Opeka
Pojedinačna opeka
Zid od opeka
Pečena opeka spremljena za upotrebu
Proizvodnja nepečene opeke (ćerpič)
Opeka spremna za odašiljanje
Stara peć za izradu opeka u Vricen- Ratsdorfu u Nemačkoj

Podela opeka uredi

Puna opeka, šuplja, zidni blokovi, monta, specijalna opeka...

Puna opeka uredi

Dobija se pečenjem, mašinski ili ručno oblikovanjem gline.

Uslovi kvaliteta uredi

  • Pravilan oblik, pravilnih ivica i ravnih strana. Dimenzije su 250/120/65 mm. Površina može da bude glatka i izbrazdana (dubna brazde maks 5 mm.)
  • Pukotine u pravcu debljine su dozvoljene, stim da ne budu jedna nasuprot drugoj,
  • Marka pune opeke je 7,5; 10; 15; 20 (bar 0,1 Mpa),
  • Procenat upijanja vode mora da iznosi u proseku min 6%.
  • Treba da je otporna na mraz
  • Ne sme da sadrži soli rastvorljivih u vodi više od 2%
  • Ne sme da sadrži slobodnog živog kreča u količini i veličini koja bi štetno uticala na trajnost opeke, odnosno dovela do raspadanja i oštećenja
  • Skladištenje se vrši u pravilnim slojevima, po markama. Isporučuje se sa ambalažom ili bez nje, ali se utovar i istovar obavljaju bez bacanja.

Fasadna puna opeka od gline uredi

Fasadne pune opeke su elementi od pečene gline. Marke opeke su: 10, 15, 20 [bar 0,1 Mpa]. Namenjene su izradi spoljnih i unutrašnjih zidova koji se ne malterišu.

Uslovi kvaliteta uredi

  • Mogu biti prirodne boje ili površinski obrađene (angobirane, reljefne itd.)
  • Moraju biti oblika pravougaonog paralelopipeda, 250/120/65 (55) mm, pravih oštrih ivica, ravnih strana, a mogu imati i zaobljene ivice,
  • Moraju imati po dve susedne bočne površine čisto izrađene
  • Površine mogu biti ravne, brazdane ili žlebljene.
  • Okrnjene ivice ili rogljevi dozvoljavaju se na tri mesta u dubini 15 mm stim da se ne smeju nalaziti na dvema vidljivim (u ugrađenom stanju) stranama<
  • Na vidljivim površinama ne sme da bude prslina i pukotina
  • Vidljive površine ne smeju da budu iskrivljene
  • Upijanje vode mora da iznosi najmanje 6% a najviše 18%
  • Moraju biti postojane na mrazu
  • Opeke ne smeju sadržavati slobodnog kreča koji bi štetno uticao na njihovu trajnost i estetski izgled
  • Ne smeju sadržavati soli koje kada ih voda rastvori mogu izazvati iscvetavanje i na vidljivim površinama. Soli rastvorljivih u vodi ne sme biti više od 0,1%.

Radijalne opeke uredi

Radijalne opeke su pune opeke ili opeke sa vertikalnim rupama izrađene od pečene gline. Namenjene su za izradu slobodno stojećih kružnih dimnjaka svih prečnika i visina kao i bunkera, silosa i drugih objekata. Uslovi kvaliteta rupe u opeci mogu da budu kružne ili sličnog oblika, ukupne površine rupa ne smeju da iznose više od 12% celokupne ležišne površine. Marka i vrsta kvaliteta radijane opeke odrađena je prosečno i najmanjom pojedinačnom čvrstoćom na pritisak na bruto površinu opeke mora biti u granicama vrednosti:

  • Prosečna čvrstoća na pritisak 20 Mpa, a pojedinačna najmanje 17 Mpa ili prosečna 15 Mpa, a pojedinačna 12 Mpa.

Porozna opeka uredi

Poroznost opeke se postiže dodavanjem glinenoj masi u toku izrade opeke, lako sagorivih materijala (npr. drvena strugotina)

Ova opeka ima veliki broj ravnomerno raspoređenih pora i šupljina u svojoj masi koji joj daju osobine dobrog toplotnog i zvučnog izolatora. Zbog svoje strukture ima malu zapreminsku težinu i malu čvrstoću na pritisak. Upija vodu i neotporna je na mraz.

Mogu se upotrebiti za zidanje neopterećenih i opterećenih unutrašnjih zidova.

Šuplje opeke i blokovi od gline uredi

Šuplje opeke i blokovi od gline su elementi od pečene gline sa vertikalnim ili horizontalnim šupljinama. Namenjene su za izradu spoljašnjih i unutrašnjih zidova. Prema rasporedu šupljina blokovi se razvrstavaju u dve vrste i to :

  1. Opeke, blokovi sa vertikalnim šupljinama upravnim na ležišne ravni
  2. Opeke i blokovi sa horizontalnim šupljinama koje su postavljene paralelno sa ležišnim ravnima.

Uslovi kvaliteta uredi

  • Moraju biti oblika pravougaonog ili kvadratnog paralelopipeda, pravih ivica
  • Bočne strane moraju biti ravne, a mogu biti i glatke ili brazdane (radi boljeg primanja maltera)
  • Oblik preseka šupljina za obe vrste opeka i blokova je proizvoljan a može biti kvadratan, pravougaon, kružan, ovalan itd., dok su mere preseka šupljina opeka i blokova sa vertikalnim šupljinama ograničene.
  • Na dvema suprotnim bočnim površinama blokovi sa vertikalnim šupljinama mogu imati žlebove za delimično zalivanje vertikalnih spojnica
  • Opeke i blokovi moraju da upijaju vodu najmanje 8%
  • Ne smeju sadržati slobodnog kreča

Istorija uredi

Srednji istok i južna Azija uredi

 
Zidani Šebelski toranj u Iranu je ilustracija zanatskog umeća 12. veka

Najranije cigle su bile sušene cigle, što znači da su one bile formirane od glinastog zemljišta i osušene (obično na suncu) dok nisu postale dovoljno čvrste za upotrebu. Najstarije otkrivene cigle, originalno napravljene od oblikovanog blata koje potiču od pre 7500. p. n. e., nađene su kod Tel Asvada, u gornjem delu regiona Tigris i na jugoistoku Anatolije u blizini Dijarbakira.[4]

Konstrukcija od ćerpiča korišćena je u Čatal Hojuk oko 7.400. p. n. e..[5]

Konstrukcije od ćerpič, koje datiraju od oko 7.200. p. n. e. nalaze se u Jerihonu, u dolini Jordana.[6] Ove konstrukcije su građene od prve cigle dimenzija 400x150x100 mm.[7]

Između 5000. i 4500. godine pre nove ere, Mesopotamija je otkrila pečenu ciglu.[7] Standardne veličine cigle u Mesopotamiji sledile su opšte pravilo: širina sušene ili spaljene cigle bi bila dvostruko veća od njene debljine, a njena dužina bi bila dvostruko veća od širine.[8]

Južno Azijski stanovnici Mergara su takođe konstruisali, i živeli u kućama od na-vazduhu-sušenog ćerpiča između 7000–3300. p. n. e.[9] Drugi skoriji nalazi, koji potiču iz perioda između 7.000 i 6.395. p. n. e., su iz Jerihona, Čatal Hojuka, antičke egipatske tvrđave Buhen, i drevnih gradova doline Inda Mohendžo-daro, Harapa,[10] i Mergar.[11] Keramika, ili pečena opeka je korištena još od 3000. p. n. e. u ranim gradovima doline Inda, kao što je Kalibangan.[12]

Sredinom trećeg milenijuma pre nove ere došlo je do uspona monumentalne arhitekture od pečene cigle u gradovima Inda. Primeri uključuju Veliko kupatilo u Mohendžo-daru, vatrene oltare u Kalibanganu i žitnicu u Harapa. Postojala je uniformnost veličina cigle u celom regionu doline Inda, u skladu sa odnosom debljine, širine i dužine 1:2:4. Kako je civilizacija Inda počela da propada početkom drugog milenijuma pre nove ere, Harapci su migrirali na istok, šireći svoje znanje o tehnologiji pravljenja cigli. To je dovelo do uspona gradova kao što su Pataliputra, Kausambi i Judžajin, gde je postojala ogromna potražnja za ciglama napravljenim u pećima.[13]

Kina uredi

Najranije pečene cigle pojavile su se u neolitskoj Kini oko 4400. godine pre nove ere u Čengtoušanu, naselju ograđenom zidovima kulture Daksi.[14] Ove cigle su napravljene od crvene gline, pečene sa svih strana do temperature iznad 600 °C, i korišćene su kao podovi za kuće. Do Đuđalinškog perioda (3300. p. n. e.), pečene cigle su korišćene za popločavanje puteva i kao temelj za izgradnju u Čengtoušanu.[15]

Prema Lukasu Nikelu, upotreba keramičkih komada za zaštitu i dekoraciju podova i zidova datira na raznim kulturnim mestima u periodu od 3000-2000 godina pre nove ere, a možda i ranije, ali ove elemente treba pre kvalifikovati kao pločice. Najduže su se graditelji oslanjali na drvo, blato i nabijenu zemlju, dok pečena cigla i ćerpič nisu imali nikakvu strukturnu ulogu u arhitekturi. Pravilna konstrukcija od cigle, za podizanje zidova i svodova, konačno se javlja u trećem veku pre nove ere, kada se pečena cigla pravilnog oblika počela da se koristiti za svodove podzemnih grobnica. Grobnice od šupljih cigli su postale popularnije jer su graditelji bili primorani da se prilagode zbog nedostatka lako dostupnog drveta ili kamena.[16] Najstarija postojeća građevina od cigle iznad zemlje je verovatno pagoda Songjue, datirana na 523. godinu.

Reference uredi

  1. ^ „Interlocking bricks & Compressed stablized earth bricks - CSEB”. Buildup Nepal. 
  2. ^ „Bricks that interlock”. 
  3. ^ W., Beamish, A. Donovan (1990). Village-level brickmaking. Vieweg. ISBN 3-528-02051-2. OCLC 472930436. 
  4. ^ IFP Orient – Tell Aswad Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. jul 2011). Wikis.ifporient.org. Pristupljeno 16 November 2012.
  5. ^ Centre, UNESCO World Heritage. „Neolithic Site of Çatalhöyük”. UNESCO World Heritage Centre (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-01-30. 
  6. ^ „Mud-brick Village Survived 7,200 Years in the Jordan Valley”. Haaretz (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-01-30. 
  7. ^ a b Fiala, Jan; Mikolas, Milan; Fiala Junior, Jan; Krejsova, Katerina (2019). „History and Evolution of Full Bricks of Other European Countries”. Iop Conference Series: Materials Science and Engineering (na jeziku: engleski). 603 (3): 032097. Bibcode:2019MS&E..603c2097F. S2CID 203996304. doi:10.1088/1757-899x/603/3/032097  . 
  8. ^ Hasson Hnaihen, Kadim (2019-12-18). „The Appearance of Bricks in Ancient Mesopotamia”. Athens Journal of History. 6 (1): 73—96. ISSN 2407-9677. S2CID 214024042. doi:10.30958/ajhis.6-1-4  . 
  9. ^ Possehl, Gregory L. (1996)
  10. ^ History of brickmaking, Encyclopædia Britannica.
  11. ^ Kenoyer, Jonathan Mark (2005), „Uncovering the keys to the Lost Indus Cities”, Scientific American, 15: 24—33, doi:10.1038/scientificamerican0105-24sp 
  12. ^ Khan, Aurangzeb; Lemmen, Carsten (2013), Bricks and urbanism in the Indus Valley rise and decline, Bibcode:2013arXiv1303.1426K, arXiv:1303.1426   
  13. ^ Gupta, Sunil (1998). „History of Brick in India” (PDF). ARCHITECTURE+DESIGN. str. 74—78. Pristupljeno 4. 12. 2022. [mrtva veza]
  14. ^ Yasuda, Yoshinori (2012). Water Civilization: From Yangtze to Khmer Civilizations. Springer Science & Business Media. str. 30—31. ISBN 9784431541103. 
  15. ^ Yasuda, Yoshinori (2012). Water Civilization: From Yangtze to Khmer Civilizations. Springer Science & Business Media. str. 33—35. ISBN 9784431541103. 
  16. ^ Lukas Nickel: Bricks in Ancient China and the Question of Early Cross-Asian Interaction, Arts Asiatiques, Vol. 70 (2015), pp. 49-62 (50f.)

Literatura uredi

  • Yasuda, Yoshinori (2012). Water Civilization: From Yangtze to Khmer Civilizations. Springer Science & Business Media. str. 33—35. ISBN 9784431541103. 
  • Yasuda, Yoshinori (2012). Water Civilization: From Yangtze to Khmer Civilizations. Springer Science & Business Media. str. 30—31. ISBN 9784431541103. 
  • Aragus, Philippe (2003), Brique et architecture dans l'Espagne médiévale, Bibliothèque de la Casa de Velazquez, 2 (na jeziku: French), Madrid 
  • Campbell, James W.; Pryce, Will, photographer (2003), Brick: a World History, London & New York: Thames & Hudson 
  • Coomands, Thomas; VanRoyen, Harry, ur. (2008), „Novii Monasterii, 7”, Medieval Brick Architecture in Flanders and Northern Europe, Koksijde: Ten Duinen 
  • Das, Saikia Mimi; Das, Bhargab Mohan; Das, Madan Mohan (2010), Elements of Civil Engineering, New Delhi: PHI Learning Private Limited, ISBN 978-81-203-4097-8 
  • Kornmann, M.; CTTB (2007), Clay Bricks and Roof Tiles, Manufacturing and Properties, Paris: Lasim, ISBN 978-2-9517765-6-2 
  • Plumbridge, Andrew; Meulenkamp, Wim (2000), Brickwork. Architecture and Design, London: Seven Dials, ISBN 978-1-84188-039-6 
  • Dobson, E. A. (1850), Rudimentary Treatise on the Manufacture of Bricks and Tiles, London: John Weale 
  • Hudson, Kenneth (1972) Building Materials; chap. 3: Bricks and tiles. London: Longman; pp. 28–42
  • Lloyd, N. (1925), History of English Brickwork, London: H. Greville Montgomery 

Spoljašnje veze uredi

 
Opeka na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Опека&oldid=27548929”