Paikuli natpis
Paikuli natpis (kurdski: پەیکوڵی, romanizovan: Peykulî,,[1] persijski: پایکولی, na arapskom: بيكولي) je dvojezični partski i srednjepersijski tekstualni korpus koji je upisan na kamene blokove zidova kule Paikuli; potonji se nalazi u današnjem južnom delu Iračkog Kurdistana, u blizini modernog sela Barkal, u pokrajini Sulejmanija, Irak (35° 5′53,91 ″ S 45° 35′25,95 ″ EKordinate: 35° 5′53,91 ″ S 45° 35 '25,95 ″ I). Ovi upisani kameni blokovi sada se nalaze u muzeju Sulejmanija; polje sadrži samo kamenje koje je korišćeno za izgradnju kule..[2] Postavljen je kao spomenik u čast pobede, i govori kako i zašto je sasanidski car Narzes (takođe napisan i Narses) zbacio svog unuka sa vlasti.[3]
293. godine Narzes je marširao iz Jermenije u otvorenom ustanku protiv svog nećaka s mnoštvom pristalica i saveznika, čija su imena zapisana na natpisu Paikuli.[4]
Pozadina uredi
Paikuli natpis Narzesa pokazuje da je Asuristan (Vavilonija) barem bio u persijskim rukama, ali ništa ne govori o Nisibisu i Singari.[5]
Činjenica da je Amr ibn Adijevo vazalstvo prema Narzesu postojalo i da je o tome sačuvan podatak u natpisu Paikuli.[6]
| „ | Paikuli natpis je možda lišen mnogih istorijskih podataka, jer pripada žanru epske literature sastavljenog od davnina na drevnom Bliskom istoku.[7] | ” |
U 19. veku, kada ga je posetilo nekoliko putnika, sastojao se od ruševina velike, kvadratne kule koja je prvobitno sa svih strana bila prekrivena kamenim blokovima, neki su sadržali natpise, ali su u to vreme ležali raštrkani svuda okolo spomenik.
Sasanidi uredi
Kod Tabarija i izvorima koji prate njegovo delo, a takođe i u natpisu Paikuli Narzesa, Papakov sin zvan Šapur spominje se kao njegov naslednik, mada je tekst natpisa Paikuli u kojem se pojavljuje kralj Šapur nejasan zbog dugih praznina. Neki sugerišu da je Narzes u natpisu pokušao da uporedi njegovo nasledstvo na prestolu sa nasleđem svog dede Ardašira, baš kao što je Ardašir nasledio Šapura.
| „ | S. Mori tvrdi da natpis Paikuli u osnovi povezuje tradicionalnu bliskoistočnu priču o tome kako jedan kralj postiže nadmoć uz pomoć bogova u epskom obliku. On takođe veruje da su rani islamski tekstovi, poput onog El Tabarija, od male koristi za istoriju sasanidskog perioda.[8] | ” |
Galerija uredi
Muzej Sulejmanija u iračkom Kurdistanu otvorio je 10. juna 2019. godine novu galeriju, posvećenu kuli Paikuli, njegovom natpisu i kralju Narzesu. Muzej Sulejmanija je jedini muzej koji prikazuje ostatke tornja Paikuli.[9]
-
Nedavno otkriveni kameni blok sa natpisom C2, srednjepersijsko pismo, iz kule Sasanidskog Paikulia, Muzej Sulejmanija -
Nedavno otkriveni kameni blok sa c12 napisanim, Partsko pismo, sa sasanidskog tornja Paikuli, Muzej Sulejmanija -
Kameni blok s natpisom A2, srednjepersijsko pismo, sa sasanidske kule Paikuli, Muzej Sulejmanija -
kameni blok sa d3, partsko pismo, sa sasanidske kule Paikuli, Muzej Sulejmanija -
Jedan od upisanih kamenih blokova sa kule Paikuli u Narsehu. Kasni 3. vek , Muzej Sulejmanija -
blok f7 sa kule Paikuli s upisanim partskim jezikom. Sasanidski period, vladavina Narseha, krajem 3. veka nove ere. Iz Sulejmanije, iz Iraka. Muzej Sulejmanija -
Novootkriveni f1, partski natpis, blok sa kule Paikuli u Narsehu, Muzej Sulejmanija -
Jedan od neupisanih zaobljenih kamenih blokova sa kule Paikuli u Narsehu. Muzej Sulejmanija -
Novootkriveni fragment kamenog bloka G6, srednjepersijsko pismo, sasanidski toranj Paikuli, Muzej Sulejmanija -
Jedno od poprsja sasanskog kralja Narseha. Kasni 3. vek , Sa kule Paikuli, Sulejmanija, Irak. Muzej Sulejmanija -
Nedavno otkriveni fragment pletenice Narsehovog poprsja sa sasanidske kule Paikuli, muzej Sulejmanija -
Deo Narsehovog pokrivača iz sasasnidskog tornja Paikuli u Iraku -
Kameni blokovi bez natpisa razasuti oko kule Paikuli u Narsehu. Pokrajina Sulejmanija, Muzej Sulejmanija -
Jedan od ne ispisanih zaobljenih kamenih blokova sa kule Paikuli sasanidskog kralja Narseha. Muzej Sulejmanija -
Građevinski kamen bez natpisa sasanijske kule Paikuli u Narsehu, Muzej Sulejmanija -
Poprsje sasanidskog kralja Narseha, Sulejmanija Direkcija za starine
Reference uredi
- ^ „پەیکوڵی: شوێنەوارێکی گرنگ... دەقێکی لە بیر کراو،”. 2011 (na jeziku: kurdski): 11—36. Pristupljeno 25. 12. 2019.
- ^ Amin, OSM. „Visiting the Paikuli Tower Built by the Sasanian King Narseh”. www.ancient.eu. Ancient History Encyclopedia. Pristupljeno 19. 3. 2015.
- ^ Jacob Neusner, A History of the Jews in Babylonia, Vol. 12, p. 3.
- ^ Alan K. Bowman, Peter Garnsey, and Averil Cameron, The Cambridge Ancient History, p. 494.
- ^ C. E. V. Nixon and Barbara Saylor Rodgers, In Praise of Later Roman Emperors: The Panegyric Latini, p. 69.
- ^ Joel L. Kraemer, Israel Oriental Studies, p. 21.
- ^ P.O. Skjærvø and H. Humbach, The Sassanian Inscription of Paikuli, Wiesbaden, 1983, p. 44.
- ^ "The narrative structure of the Paikuli Inscription," Orient 30-31 (1995): 182-193.
- ^ „Sapienza in Iraq: Italo-Kurdish Collaboration to Protect the Archaeological Heritage of Paikuli”. Sapienza University of Rome. Pristupljeno 18. 3. 2020.
Bibliografija uredi
- P.O. Skjærvø and H. Humbach, The Sassanian Inscription of Paikuli, Wiesbaden, 1983.