Park kao Amanus

„Park kao Amanus“ (Amanuski park) je „epitheton ornans” koji se pominje u opisu asirskih parkova. Prvi ga pominje kralj Sargon II prilikom gradnje palate u Dur-Šarukinu (Sargon-gradu) osnovanog severno od Ninive. "Po zapovesti bogova i želji svoga srca," grad je okružio velikim zidom, i izgradio park, "da liči na Amanus planine. U parku je zasadio zajedno svo cveće Hetitske zemlje i bilje sa brda". Ruševine palate su pronađene među selima Horsabada, a park je verovatno bio blizu nje uz severni zid. Amanus (danas Nur planine, turski Nur Dağları), koji igra veliku ulogu u ovom i mnogim kasnijim napisima, nalazi se na krajnjoj severoistočnoj obali Mediterana, i nastavlja se u Cilicijski Taurus. U svim kasnijim kraljevskim zapisima, reči "kao Amanus", pojavljuju se da bi se veličao park. Dalje se ovaj epitet prenosio na kasnija ostvarenja gubeći osnovno značenje.

Park Sargona II

Rekonstrukcija palate Sargona II

Značenje epiteta amanuski

Postavlja se pitanje šta je bila izvorna sličnost sa Amanusom ili u čemu se ogleda imitacija Amanusa?

Amanus je gorje Hetita, na čiju je arhitekturu određeni uticaj vršila Egipatska. U zapisima vezanim za Sargona II naslućuje se formalni način gradnje palata i parkova: "Ja gradih čilani kao Hetitsku palatu". Ako se pretpostavi da je čilani otvoreni paviljon na stubovima, kakav se stalno nalazi u asirskim parkovima, nema dokaza da je stil pozajmljen od Hetita ili da su oni uticali na to. Mora se u potpunosti odbaciti gledište da su asirski kraljevi značenje izraza:"kao planina Amanus", dovodili u bilo kakvu vezu sa imitacijom oblika ili predela. Zapadnoazijski vrtovi su bili formalni, kao što govori starohaldejska reč kiru (voćnjak, vrt) i činjenica da Ksenofan, koji je visoko cenio regularnost drvoreda, svedoči mnogo kasnije o tome, kao i sačuvani ostaci parkova. Mnogo je verovatnije da je uticaj više u skladu sa formulacijom Sargonovog zapisa, da je prekrasna flora Amanusa aklimatizovana u vavilonskoj ravnici, odnosno da je sličnost asirskih parkova i amanusa u biljnom materijalu.

Čilani stil

Asirci su imali veliku potrebu za veštačkim brežuljcima i terasama. Njihove palate su bile na velikim hrpama donete zemlje, a kapele i hramovi na manjim brdima u parkovima. Često su palate imale male otvorene koridore sa stubovima i bile uz tekuće vode na uzvišenjima geometrijski zasađenim stablima borova i čempresa. Bregovi su često ovenčani malim oltarima sa holom u blizini. Verovatno ovaj opis najviše odgovara onome što se naziva "čilani" stil.

Literatura

• Asadpour, A. (2018). „Phenomenology of Garden in Assyrian Documents and Reliefs; Concepts and Types”. Bagh- e Nazar. 15 (59). doi:10.22034/bagh.2018.60565. 
• Thomason, A. K. (2001). Representations of the North Syrian Landscape in Neo-Assyrian Art. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, (323): 63-96.
• Botta, P. E., and Flandin, E. (1849-1850): Monument de Ninive. 5 vols. Paris: Imprimerie nationale.
• Grbić, M. (2015): Istorija vrtne umetnosti. Univerzitet u Beogradu. Beograd. ISBN 978-86-7299-227-4