Pećkar
Pećkar je majstor zanatlija koji je pravio peći od gline i pleve u kućama od naboja ili od zemljanih cigala kakve su građene u prošlosti.
| Pećkar | |
|---|---|
 Peć od gline pomešane sa plevom, paorsaka peć | |
| Zanimanje | |
| Naziv zanimanja | zanatlija pećkar |
O zanatu uredi
U prošlosti je zagrevanje kuća od naboja bilo takođe usmereno prema zemlji. Od gline pomešane sa plevom pravljene su peći. Majstori za pravljenje ovih peći bili su pećkari. Sem pravljenja peći pećkari su i popravljali i odrđžavali iste te peći. [1]Takve peći su se zvale još i paorske peći.
Zidane zemljane peći ili paorske peći su počele da se pojavljuju od druge polovine 18. veka i tako zamenile nekadašnje kućno ognjište.[2]
Gradnja i izgled peći od zemlje uredi
Peć se uglavnom pravila u uglu prostorije. Prvo se nabijao banak, koji je bio spojen sa dva zida. Banak je predstavljao isturen zidan deo peći, odnosno ispust za sedenje oko peći, koji je, ponekad, služio i za spavanje ili držanje posuda sa hranom. Tu je obično bila i klupica „na lakat“ oko peći.[2]Banak je bio dugačak i širok oko dva metra, a visine oko jednog metra. Zid na koji se banak naslanjao bio je probijen za vrata peći za loženje iz druge prostorije. Na taj banak su građeni zidovi peći od blata pomešanim sa krupnom plevom. Zid peći od drugog zida sobe bio je odmaknut oko 50 centimetara. Iznad zidova građen je kupasti deo, koji se zvao šica. Zidovi su bili debeli oko 30 centimetara. Kupasti deo je omogućavao da se podiže plamen. Za loženje je korišćen materijal koji je davao visok plamen kao što su slama i kukurozovina. Razmak između peći i zida sobe zvao se zapećak, pojam koji se i danas spominje. U zapećku su se obično grejala deca i stariji. Prostorija iz koje se ložilo obično je imala otvoren dimljak, u kome se sušilo meso. Tu je bio i banak na koji se stavljao sadžak, a na sadžak su stavljane posude u kojima se kuvalo ili grejala voda.[1][3]
Peći su mogle biti okruglog ili četvrtastog oblika. Četvrtaste peći su imale opisan kupast gornji deo sa suženjem ili tzv. šicom, na čijem vrhu se nalazila glava peći. Okrugle peći su imale nešto tanji zid, pa su bile osetljivije na udarce.[2]
Ovakve peći su dobro zagrevale prostoriju, ali se u njima pekao i hleb i druga testa od brašna, gubanice, krompirača, pečenica, krompir “u čakširama” (ucelo) i bundeva, i dr.[1][2]
Od početka 20. veka paorske peći počele su da se zamenjuju kaljevim pećima.[2]Majstori pećkari su svoj zanat usavršavali i učili rad sa novim materijalima.
Popravka i održavanje peći uredi
Sem gradnje peći od blata, pećkari su obavljali i njenu popravku i održavanje. Peći od blata su mogle da izgore ili pregore, a to je moglo da se dogodi u proseku svake druge, treće godine. Majstor je tada ulazio u peć, obijao ono ogorelo blato i lepio novo. Izgoreno ili pregoreno mesto je obijao mistrijom, čekićem. Da obijeno mesto bolje prihvati novo blato, pre lepljenja ga poprska vodom i onda nanosi s plevom i malo kreča. Krpljenjem se peći produžavao vek.[3]
Majstori su popravljali i bankove – onaj u zidu što se naziva i pepeljara i onaj koji je postolje peći. Ograda, zid banka, rušio se samo ako je bio znatno oštećen. Popravljao se i u zidu kanal za odvod dima tj. dimnjak, odžak, cug, kako je sve nazivan.[3]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v Tešić, Miloš; Martinov, Milan; Lazić, Lazar, ur. (1992). Stari zanati u Vojvodini (Naučno-stručni skup Stari zanati u Vojvodini). Novi Sad: Kulturno-istorijsko društvo Proleće na čenejskim salašima - PČESA. str. 51.
- ^ a b v g d „PAORSKA PEĆ”. ravnoplov.rs. Pristupljeno 14. 3. 2023.
- ^ a b v Višekruna, Danka. „Izrada peći od blta a u Begeču” (PDF). anthroserbia.org. Pristupljeno 14. 3. 2023.