Potez 630

Potez 630
	Avion Potez 630 u letu
Opšte
Dimenzije
Masa
Pogon
Performanse
Početak proizvodnje	1937.
Dužina	10,93
Razmah krila	16,00
Visina	3,08
Površina krila	32,70
Prazan	3.135
Normalna poletna	4.530
Klipno-elisni motor	2 h Gnome-Rhone 14M 4/5
Snaga	2 x 522 kW kW
Maks. brzina na Hopt	425 km/h
Dolet	1.500 km
Plafon leta	8.500 m
Brzina penjanja	504 m/min

Potez 630 (fr. Potez 630) je familija francuskih višenamenskih dvomotornih aviona, sa tri člana posade, razvijen za francusko ratno vazduhoplovstvo na osnovu specifikacije iz 1934. godine, prvenstveno kao teški lovac razarač^[1].

Projektovanje i razvoj

Crtež aviona Potez 630 u tri projekcije

Avion Potez 630 na stajanci

Avion familije Potez 63 je nastao na osnovu zahteva francuskog ministarstva vazduhoplostva iz 1934. godine za izradu dvomotornog lakog odbrambenog višeseda, poučeni pozitivnim iskustvom u primeni teškog lovca Brege 690. Na osnovu toga Potez-ovi (Avions Henry Potez) inženjeri Luis Coroller i Andre Delaruelle su konstruisala dvomotorni dvosed ili trosed, višestruke namene, ali u osnovi lovac. Prvi let je bio 25. aprila 1936. god. sada sa oznakom Potez 630. Ovaj avion je imao motor Hispano-Suiza 14Ab 01/02 od 640 KS. Iste godine je izvršena nacionalizacija francuske vazduhoplovne industrije i između ostalih stvoren je i koncern SNCAN (Societe Nacionale Constructions Aeronautiqeus du Nord) koji je objedinio 5 fabrika uključujući i Potezov pogon u Meoltu. Na čelu ovog koncerna bio je Anri Potez koji je nastavio rad na razvoju familije aviona Potez 63.

Na početku rata je ovaj avion korišćen kao lovac ali se pokazalo da je spor i da su motori preslabi, pa je povučen iz prve borbene linije. Ovaj motor je ugađen u prvih 48 aviona, a u ostale iz prve serije je ugrađivan motor Gnome-Rhône 14 Ab 10/11 slične snage.

Zato su na sledećim Potez 631 ugrađivani motori Gnome-Rhône 14M. Pored toga razvijeno je još nekoliko varijanti ovog aviona za sledeće namene: dnevno-noćni lovac jednosed za napad na bombarere (C3), kao dvosed dnevni lovac–bombarder (C2) i kao dvosed noćni lovac (CN2)

Rađene su kasnije i druge varijante 632-obrušavajući bombarder za mornaricu, 633-laki bombarder, 837 -trosed izviđač, 63.11 izviđač-bombarder, kojih je i najviše napravljeno. Bilo je još nekih podvarijanti i ekperimentalnih aviona. Do početka rata mnoge jedinice u francuskom ratnom vazduhoplovstvu su imale neku od varijanti ovog aviona^[2].

Tehnički opis

Potez 630 je dvomotorni, niskokrilac, sa uvlačećim stajnim trapom potpuno metalne konstrukcije dvosed ili trosed (u zavisnosti od namene) sa čistim aerodinamičnim linijama i udvojenim vertikalnim stabilizatorima i kormilima pravca.

Trup mu je eliptičnog poprečnog preseka, napravljen od aluminijuma. Dugi zastakleni poklopac kabine u koju se moglo komotno smestiti tri člana posade bilo je mesta za pilota i strelca koji je koristio pokretan laki mitrraljez za odbranu od napada aviona sa zadnje sfere. U varijantama izviđač ili laki bombarder u sredini kabine između pilota i strelca sedeo je izviđač (ujedno i radio operater) ili bombarder nišanđija.

Pogonska grupa U avione iz familije Potez 63 ugrađivale su se dve vrste radijalnih motora sa 14 cilindara raspoređenih u duplu zvezdu. Jedan je bio proizvodnje Hispano-Suiza 14Ab, koji je imao maksimalnu snagu 501 kW (671KS). Drugi je bio motor Gnome-Ron (Gnome-Rhone 14M 4/5) mksimalne snage 522 kW (700 KS). Oba ova motora su imala kompresore. Na vratila motora su bile postavljene trokrake metalne vučne elise promenljivog koraka.

Krila su bila metalne konstrukcije, trapezastog oblika sa dve ramenjače obložena duraluminijumskim limom, a završavala su se polukrugom. Osa krila je bila upravna na osu aviona. Krila su bila debelog profila pa se u njih mogli smestiti rezervoari za gorivo i mitraljezi sa skladištem municije. Rezervoari za gorivo su se nalazili u delu krila između trupa aviona i motora.

Stajni trap: Avion je imao klasičan uvlačeći stajni trap sa dva točka opremljena gumama niskog pritiska (balon gume) napred i klavirski gumeni točak na repu aviona kao treću oslonu tačku aviona, koji se u toku leta nije uvlačio u trup aviona.

Varijante aviona Potez 630

Pored mnoštva prototipova koji su razvijeni u ovoj porodici aviona, ovde sa navode samo oni tipovi familije Potez 63 koji su bili u serijskoj proizvodnji.

630 - prvi proizvodni model aviona familije Potez 63 sa motorima Hispano-Suiza 14Ab
631 - drugi proizvodni model sa motorima Gnome-Rhone 14M 4/5,
631 Ins - avion za obuku i trenažu pilota,
63.11 - izviđačka varijanta aviona familije Potez 63,
633 B2 - laki bombarder familije Potez 63,
634 - modernizovani avion za obuku pilota,
635 CN2 - noćni lovac,
671 - teški lovac (razarač)

Zemlje koje su koristile Avion Potez 630

Operativno korišćenje

Avion Potez 63 je bio najbrojniji francuski avion proizvođen pred Drugi svetski rat. Do kapitulacije Francuske, francusko ratno vazduhoplovstvo je koristilo 1115 ovih aviona. Tokom 1937 i početkom 1938. godine vladalo je veliko interesovanja stranih zemalja za ovaj avion, tako da je SNCAN imala čvrste porudžbine za 77 aviona ove familije od 5 zemalja. To su bile: Kina, Jugoslavija, Rumunija, Grčka i Švajcarska dok je Čehoslovačka firma Avia otkupila licencu za proizvodnju ovih aviona koja nije ostvarena jer je u međuvremenu Nemačka okupirala Čehoslovačku. Većina ovih porudžbina nije ili je delimično ostvarena, pošto je francuska vojska zbog neposredne ili ratne opasnosti, rekvirirala sve proizvedene avione u francuskim fabrikama, tako da je izvezeno svega 39 primeraka ovih aviona.

Upotrebljen je u toku ratnih operacija između Republike Francuske i Nacističke Nemačke sa ograničenim uspehom jer je bio inferioran u odnosu na nemački Meseršmit Bf 109. Nakon raspada Republike Francuske ovaj avion se našao u sastavu vazduhoplovstva Višijevske Francuske, Slobodne francuske a zarobljene avione su koristili i Italijani i Nemci. Nemci su zarobljene avione Potez uglavnom koristili kao avione za vezu ili obuku pilota. Proizvodnja aviona Potez je nastavljena pod nemačkom kontrolom i nakon Nemačke okupacije okupacije Francuske.

Avion Potez 630 u Jugoslaviji

Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine Jugoslavije (VVKJ) je kupilo dva aviona Potez 630. Oba Poteza 63 (kako su ih zvali u jugoslovenskom vazduhoplovstvu) su prvo bili u opitnoj grupi, a zatim u 6 vazduhoplovno-lovačkom puku. U njegovom sastavu su leteli do početka Aprilskog rata 1941. godine. Prilikom ratnih operacija na samom početku rata ovi avioni su oštećeni tako da nisu u njemu učestvovali^[3].

Vidi još

Reference

^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 05. 01. 2016. g. Pristupljeno 17. 01. 2016.
^ O. Petrović; Vojni aeroplani Kraljevine SHS/Jugoslavije (Deo II: 1931 – 1941), Let 3/2004. Beograd, 2004.
^ Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8.

Literatura

Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8.
O. Petrović; Vojni aeroplani Kraljevine SHS/Jugoslavije (Deo II: 1931 – 1941), Let 3/2004. Beograd, 2004.
Janić, Čedomir; Petrović, Ognjan (2010). Vek avijacije u Srbiji 1910-2010, 225 značajnih letelica. Beograd: Aerokomunikacije. ISBN 978-86-913973-0-2.
Zlatko Rendulić, Vazduhoplovne doktrine - Gledišta i tehnike, Beograd, Vojnoizdavački zavod, 1974.
Janić, Čedomir (1991). „Vazdušne borbe nad Jugoslavijom”. Aeromagazin (na jeziku: (jezik: srpski)). Beograd: BB Soft. specijal: 6 — 16. ISSN 1450-6068.
Bosnić, Petar (2001). „Dvomotorni lovac IK-5 - Visok domet naših konstruktora”. Aeromagazin (na jeziku: (jezik: srpski)). Beograd: BB Soft. 25: 36 — 38. ISSN 1450-6068.
Đokić, Nebojša; Radovanović, Radovan (2017). „STVARANjE VAZDUHOPLOVSTVA KRALjEVINE SHS I FORMIRANjE RATNE DOKTRINE”. Zapisi (na jeziku: (jezik: srpski)). Požarevac: Istorijski Arhiv Požarevca. 6: 113 — 126. ISSN 2334-7082.
Mijatović, Ivan; Đokić, Nebojša (2011). „LOVAČKA AVIJACIJA VOJSKE KRALjEVINE JUGOSLAVIJE I PRAĆENjE SAVREMENIH TRENDOVA U NAORUŽANjU - stereotipi i činjenice,”. Rasinski anali (na jeziku: (jezik: srpski)). Kruševac: Istorijski Arhiv Kruševca. 9: 136 — 168. ISSN 1451-4346.

Spoljašnje veze

[1] „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 05. 01. 2016. g. Pristupljeno 17. 01. 2016.

[2] O. Petrović; Vojni aeroplani Kraljevine SHS/Jugoslavije (Deo II: 1931 – 1941), Let 3/2004. Beograd, 2004.

[3] Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8.

[1]

[2]

[3]