Википедија

Potez XV

Potez XV je jednomotorni, dvosedi, dvokrili francuski avion namenjen izviđanju. Konstruisan je krajem 1920. godine, prvi put poleteo oktobra 1921[1].

Potez XV

Avion Potez XV
Opšte
Namena izviđač/laki bombarder avion
Posada 2
Proizvođač Avions Henry Potez.
Prvi let 1921.
Početak proizvodnje 1923. - 1931.
Dimenzije
Dužina 12,70 m
Razmah krila 8,60 m
Visina 3,20 m
Površina krila 45,01 m²
Masa
Prazan 1.365 kg
Normalna poletna 1.870 kg
Pogon
Klipno-elisni motor 1 × Lorraine-Dietrich 12Db / Renault 12Fe
Snaga 1 x 276 / 224 kW kW
Performanse
Maks. brzina na Hopt 202 km/h
Dolet 570 km
Plafon leta 5.250 m
Brzina penjanja 175 m/min

Projektovanje i razvoj

uredi
 
Avioni Potez 15 u formacijskom letu

Avion Potez XV su samoinicijativno projektovali Anri Potez i Louis Coroller početkom 1920. godine. Prototip je poleteo u oktobru 1921. i prikazan je na Pariskom salonu aeronautike te godine. Nakon uspešnog ispitivanja, avion je prihvatilo Francusko ratno vazduhoplovstvo kao izviđačku letelicu. Prvi avioni su proizvedeni i isporučeni krajem 1923. godine.

Tehnički opis

uredi

Drvena konstrukcija dvokrilac sa fiksnom stajnim trapom. Trup je prekriven, sa aluminijumskim limom prednji deo aviona motor i oko motora, drvenom lepenkom je pokriven deo trupa na kom se nalaze kabine, a impregniranim platnom je prekriven deo trupa iza kabina i rep aviona. Posada sedi u dva otvorena kokpita u tandem rasporedu pilot napred a strelac pozadi. Krila su drvene konstrukcije prekrivena platnom. Pravougaonog su oblika i istih dimenzija i gornje i donje krilo. Konvencionalni fiksni stajni trap je sa zajedničkom pravom osovinom a ispod repa aviona se nalazi drvena drljača. Motor se nalazi u kljunu aviona a hladnjaci se nalaze ispod trupa, između nogu stajnog trapa. Elisa je vučna dvokraka drvena fiksnog koraka. Rezervoari za gorivo se nalaze u trupu. Pilot je koristio jedan fiksni mitraljez 7,7 mm (0,30 in) Vickers sa sinhronizatorom, izviđač/strelac je koristio dvostruki mitraljez Levis 7,7 mm (0,30 in) koji je bio postavljen na rundeli.

Varijante aviona Potez XV

uredi

Avion Potez XV je pravljen u nekoliko varijanti:

  • Potez XV A2 - izviđački avion
  • Potez XV B2 - bombarder i izviđač
  • Potez XV HO2 - prototip hidroaviona
  • Potez XVII - izvozna varijanta aviona Potez 15 za Bugarsku

Zemlje koje su koristile Avion Potez XV

uredi

Operativno korišćenje

uredi

Prvi korisnik aviona Potez XV je bilo francusko Ratno Vazduhoplovstvo, od kraja 1923. Najmasovniji korisnik je postalo poljsko ratno vazduhoplovstvo sa 110 kupljenih aviona od Francuske i 135 proizvedenih u Poljskoj.

U okviru poljskog vazduhoplovstva, oni su korišćeni od kraja 1924. njihovo povlačenje iz borbenih jedinice počelo je 1927. godine, a zatim su se koristili za obuku pilota do sredine 1930-ih.

120 aviona su prodata Rumuniji, 12 Španiji, a osam Danskoj. Šest Poteza XVII su prodata Bugarskoj, a 25 primeraka Poteza XV A2 su korišćeni u Jugoslaviji.

Korišćenje aviona Potez XV u Kraljevini Jugoslaviji

uredi

Prilikom posete Francuskoj general M. Uzelac je naručio od fabrike Potez jedan avion Potez XV. Prvi avion ovog tipa VKSHS je primila 1923. kao uzorak za ispitivanje i dobio je oznaku Nō 10. Pokretao ga je motor Lorraine-Dietrich 12D snage 370 KS. Njegovo uspešno testiranje dovelo je sledeće godine do nabavke 24 aviona, ovog tipa sa motorima Lorraine-Dietrich 12Db snage 400 KS, dobijenih od Francuske "na skladištenje" (bar u početku su bili u francuskom vlasništvu).

Godine 1924, u službu Vazduhoplovstva Kraljevine SHS uvedeno je, 24 aviona Potez XV A2 koji su poslužili za opremanje dve nove izviđačke eskadrile formirane u novembru iste godine (6. eskadrila u Novom Sadu i 7. u Sarajevu). Ovi avioni su bili numerisani brojevima Nō 521 – 544. Ti avioni su bili glavni izviđački tip aviona do dolaska novih Brege 19. Krajem 1928 godine u zemunskoj fabrici Zmaj su ovim avionima ugrađene elise Mervil[2].

Tokom dvadesetih godina u Pomorskom vazduhoplovstvu nisu imali hidroavione koji bi mogli duže da lete iznad 3.500 metara što je bio jedan od uslova za sticanje zvanja vojnog pilota. Zato su tadašnji hidropiloti, u cilju sticanja ovog uslova, išli za Mostar gde su leteli na avionu Potez XV.

Prvi Potez XV uništen je u udesu 23. aprila 1926. godine a posada: pilot poručnik Eugen Njegovan i izviđač potporučnik Lončarić je preživela. Avion je pripadao 1. vazduhoplovnom puku iz Novog Sada. Sledeći Potez XV pao je u šumu Kolparicu kod Kotor Varoši 10. septembra 1927. Tom prilikom poginuli su pilot narednik Dačić i izviđač potporučnik Marinković.

Poslednji trag o upotrebi Poteza XV nalaze se u podatku o prinudnom iskakanju iz tog aviona narednika Slavka Premca, 7. oktobra 1933. godine. Kod nas su ovi avioni bili poznati po svom originalnom nazivu Potez 15 (često i kao Potez XV) ili kao Potez 15 - 400 KS, Potez XV Loren 400 KS ili Potez Loren-Ditrih 400 KS.

Poslednji primerci povučeni su iz upotrebe tridesetih godina dvadesetog veka.

Vidi još

uredi

Reference

uredi
  1. ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 07. 04. 2016. g. Pristupljeno 27. 01. 2016. 
  2. ^ Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8. 

Literatura

uredi
  • Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8. 
  • Mikić, Sava (1933) (na ((sr))). Istorija jugoslovenskog vazduhoplovstva. YU-Beograd: Štamparija D. Gregorić.
  • O. Petrović; Vojni aeroplani Kraljevine SHS/Jugoslavije (Deo I : 1918 – 1930), Let 2/2000. Beograd, 2000.
  • Đokić, Nebojša; Radovanović, Radovan (2017). „STVARANjE VAZDUHOPLOVSTVA KRALjEVINE SHS I FORMIRANjE RATNE DOKTRINE”. Zapisi (na jeziku: (jezik: srpski)). Požarevac: Istorijski Arhiv Požarevca. 6: 113 — 126. ISSN 2334-7082. 
  • D. Lučić: Osnovi praktične aerodinamike sa opisima aeroplana, Biblioteka „Vazduhoplovnog Glasnika“, Novi Sad, 1936,

Spoljašnje veze

uredi
 
Potez XV na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Потез_XV&oldid=27887315”