Protonauka
Protonauka (od reči proto- + nauka) označava najranije epohe u istoriji nauke kada je naučni metod tek nastajao.
Jedna od protonauka je alhemija. Tako je Isak Njutn krajem 17. veka i početkom 18. veka doprinosio naukama hemije i fizike, iako je zvanično bio alhemičar i prirodni filozof. Sa tačke gledišta iz 21. veka, Njutn se klasifikuje kao protonaučnik.
U filozofiji nauke postoji nekoliko definicija protonauke. Stoga, drugo značenje protonauku ubacuje u današnji svet nadovezujući se na razliku između tvrdih i mekih nauka (engl. Hard and soft science) po kojoj se nauke rangiraju po tome koliko imaju rigoroznu metodologiju. U ovom smislu se prirodne nauke poput fizike i hemije posmatraju kao nauke, dok se psihoanaliza može klasifikovati kao protonauka zbog njene teorijske osnove i nedostatka empirijskih dokaza. U ovom kontekstu, protonauka se razlikuje od pseudonauke, jer se ona ipak menja sa novim dokazima dok se u pseudonauci prvobitna hipoteza ne menja bez obzira na dokaze.
Filozof hemije Jap Brakel definiše protonauku kao "proučavanje normativnih kriterijuma za eksperimentalnu upotrebu tehnologije u nauci".[1] Tomas Kun je istakao da protonauka stvara zaključke koji se mogu testirati, ali ... ipak podseća na filozofiju i umetnost, a ne modernu nauku. Mislim na, na primer, u oblastima kao što su hemija i eliktricitet do sredine 18. veka, izučavanje nasledstva i filogenetskih stabala do sredine 19. veka ili mnoge društvene nauke danas. Ističući da one zadovoljavaju kriterijume testiranja, Poper se pita da li diskusije u protonaučnim poljima "dovode do jasnog progresa".[2]
Termin prenaučni znači u odnosu na epohu pre nego što je nauka postojala. Na primer, tradicionalna medicina je postojala hiljadama godina pre nego što je nastala medicinska nauka i zbog toga se mnogi njeni aspekti označavaju kao prenaučni. U sličnom, ali malo različitom smislu, protonaučne teme (kao što su alhemija tokom Njutnovog vremena) se mogu nazvati prenaučnom, u kom slučaju su proto- i pre- sinonimi.
Neke protonauke postaju deo zvanične nauke.[3] Tako je iz astrologije nastala astronomija ili iz alhemije hemija.
Vidi takođe uredi
Reference uredi
- ^ Brakel, Jaap, "protoscience and protochemistry", Philosophy of chemistry: between the manifest and the scientific image, Leuven Univ Pr, December 2000
- ^ Kuhn, Thomas (1970). Imre Lakatos and Alan Musgrave, ur. Criticism and the growth of knowledge, Proceedings of the International Colloquium in the Philosophy of Science [held at Bedford college, Regent's Park, London, from July 11th to 17th 1965] (Reprint izd.). Cambridge: Cambridge Univ. Press. str. 244—245. ISBN 978-0-521-09623-2.
- ^ Reflections on the reception of unconventional claims in science na sajtu Wayback Machine (arhivirano 2012-04-19), newsletter Center for Frontier Sciences, Temple University (1990). Archived from the original in April 19, 2012.
Literatura uredi
- Kuhn, Thomas (1970). Imre Lakatos and Alan Musgrave, ur. Criticism and the growth of knowledge, Proceedings of the International Colloquium in the Philosophy of Science [held at Bedford college, Regent's Park, London, from July 11th to 17th 1965] (Reprint izd.). Cambridge: Cambridge Univ. Press. str. 244—245. ISBN 978-0-521-09623-2.
- H Holcomb, Moving Beyond Just-So Stories: Evolutionary Psychology as Protoscience. Skeptic Magazine, 1996.
- D Hartmann, Protoscience and Reconstruction. Journal of General Philosophy of Science, 1996.
- R Tuomela, Science, Protoscience and Pseudoscience. Rational Changes in Science.
- JA Campbell, On artificial intelligence. Artificial Intelligence Review, 1986.
- G Kennedy, Psychoanalysis: Protoscience and Metapsychology. 1959.
- AC Maffei, Psychoanalysis: Protoscience Or Science?. 1969.
- N Psarros, The Constructive Approach to the Philosophy of Chemistry. Epistemologia, 1995.
Spoljašnje veze uredi
- Questions to help distinguish a pseudoscience from a protoscience (a new science trying to establish its legitimacy). Adapted from "BCS Debates a Qi Gong Master," Rational Enquirer, Vol 6, No. 4, Apr 94