Википедија

Raskol

Raskol ili rascep je izraz koji u najširem smislu označava podjelu neke organizacije uzrokovanu neslaganjem njenih članova oko raznih načelnih ili organizacionih pitanja.[1] Izraz se najčešće upotrebljava za označavanje političkih i religijskih podela. Politički raskoli nastaju usled rascepa u političkim patijama, odnosno strankama, usled razlaza u političkim koalicijama, odnosno savezima ili usled podela unutar međunarodnih političkih organizacija. Religijski, odnosno verski raskoli nastaju usled unutrašnjih podela unutar verskih organizacija ili zajednica. Do verskih raskola najčešće dolazi u vidu odvajanja dijela vjernika koji više ne priznaju dotadašnji vrhovni vjerski autoritet, te se stoga odvajaju u posebnu, odeljenu organizaciju i od tada se nazivaju raskolnicima ili šizmaticima. Verski raskoli u hrišćanstvu nazivaju se crkvenim raskolima, za koje se često koristi i izraz crkvena shizma ili šizma (grč. σχίζω, skhízō - podijeliti, razdvojiti).

U religiji, optužba za raskol se razlikuje od optužbe za jeres, pošto se uvreda raskola ne tiče razlika u verovanju ili doktrini, već promovisanja ili stanja podele,[2] posebno među grupama sa različitim pastoralnim jurisdikcijama i autoritetom. Međutim, raskoli često uključuju međusobne optužbe za jeres, a takođe i za veliku apostasiju. U rimokatoličkom učenju, svaka jeres je raskol, dok može postojati i raskol bez dodatne krivice jeresi.[3] Liberalni protestantizam je, međutim, često davao prednost jeresi u odnosu na raskol. Prezbiterijanski naučnik Džejms I. Makord (koga sa odobravanjem citira episkopalni biskup Virdžinije, Piter Li) napravio je razliku između njih, učeći: „Ako morate da birate između jeresi i raskola, uvek birajte jeres. Kao raskolnik, imate rastrgano i podeljeno telo Hristovo. Svaki put birajte jeres."[4] („Izaberi jeres” je igra reči; „jeres” je latinizacija starogrčke reči za „izbor”.)

Hrišćanstvo uredi

Glavni članak: Raskol u hrišćanstvu
 
Glavne hrišćanske denominacije:
Ova kutija:
Raskol (1552)
(16. vek)
(11. vek)
(Nisu prikazane nenikejske, antitrinitarijane i neke restoracione denominacije.)

Reči raskol i šizmatik našle su svoju najveću upotrebu u istoriji hrišćanstva, za označavanje rascepa unutar crkve, denominacije ili verskog tela. U ovom kontekstu, „šizmatik“, kao imenica, označava osobu koja stvara ili podstiče raskol u crkvi ili osobu koja je član crkve koja se otcepila; kao pridev, „šizmatički“ se odnosi na ideje i aktivnosti za koje se smatra da dovode do ili čine raskol, i na kraju da odstupaju od onoga što korisnik te reči smatra istinskom hrišćanskom crkvom. Ove reči su korišćene za označavanje kako fenomena rascepa hrišćanskih grupa uopšte, tako i određenih značajnih istorijskih rascepa.

Može se napraviti razlika[5] između jeresi i raskola. Jeres je odbacivanje doktrine koju je crkva smatrala suštinskom. Raskol je odbacivanje opštenja sa vlastima crkve, a ne mora se svaki prekid opštenja odnositi na doktrinu, kao što je jasno iz primera kao što su Zapadni raskol i raskid opštenja koji je postojao između carigradskog patrijarha Vartolomeja I i arhiepiskopa Hristodula iz Atine 2004. godine.[6] Međutim, kada se ljudi iz bilo kog razloga povuku iz pričešća, mogu nastati dva različita crkvena entiteta, od kojih svaki, ili bar neki članovi, mogu optužiti druge za jeres.

U kanonskom pravu rimokatoličke crkve, čin raskola, poput čina apostasije ili jeresi, automatski donosi kaznu ekskomunikacije za pojedinca koji ga počini.[7] Kao što je navedeno u kanonu 1312 §1 1°[8] Kodeksa kanonskog prava iz 1983. godine, ova kazna treba da bude lekovita, kako bi dovela do obnavljanja jedinstva. Rimokatolička teologija smatra da su formalni raskolnici van Crkve, pod „formalnim raskolnicima“ podrazumevaju se „osobe koje su, znajući pravu prirodu crkve, lično i namerno počinile greh raskola“.[9] Situacija, na primer, sa onima koji su od detinjstva vaspitavani u grupi koja nije u punoj zajednici sa Rimom, ali imaju pravoslavnu veru, je drugačija: smatra se da su oni nesavršeno, ali ne i potpuno, povezani sa Crkvom.[9] Ovo nijansirano gledište se posebno odnosi na crkve istočnog hrišćanstva, i specifično na istočnu pravoslavnu crkvu.[9] Iako nemaju „puno zajedništvo“ (communio in sacris) sa katoličkom crkvom, ipak se smatraju mnogo povezanijim sa njom nego protestantske crkvene zajednice, koje imaju izrazito različita teološka uverenja i odbacuju koncept apostolskog nasledstva (sa izuzetak anglikanaca, za koje, međutim, katolička crkva smatra da nemaju valjano sveštenstvo).

Prvi Nikejski sabor (325. godine) pravio je razliku između raskola i jeresi. Na njemu su proglašena arijanska i netrinitarna učenja za jeretička i njihove pristalice su isključene iz crkve. Takođe se bavio raskolom između Petra Aleksandrijskog i Meletija Likopoljskog, koji su smatrali da je njihova svađa pitanje discipline, a ne vere.

Podele koje su došle do vrhunca na saborima u Efesu (431. godine) i Halkidonu (451. godine) smatrane su stvarima jeresi, a ne samo raskola. Tako se istočna pravoslavna crkva i orijentalno pravoslavlje smatraju jeretičkim, a ne pravoslavnim, zbog odbacivanja orjentalne pravoslavne crkve i prihvatanja istočne pravoslavne crkve Halkidonske ispovesti o dve prirode (ljudske i božanske) Hristove. Međutim, ovo gledište je osporeno u nedavnoj ekumenskoj diskusiji između ove dve grupe, klasifikujući pitanje Halkidona kao pitanje raskola, a ne jeresi.

U svom proširenom i konačnom obliku (verovatno izvedenom iz Prvog Konstantinopoljskog sabora 381. godine, iako je poznato samo iz dela Halkidonskog sabora sedamdeset godina kasnije),[10] ono što se obično naziva Nikejski simvol vere proglašava veru u jednu svetu katoličku i apostolsku crkvu. Neki od onih koji prihvataju ovu veru veruju da bi trebalo da budu ujedinjeni u jednu crkvu ili grupu crkava u zajednici jedna sa drugom. Drugi koji prihvataju ovu veru veruju da ne govori o vidljivoj organizaciji, već o svim krštenima koji imaju hrišćansku veru, koja se naziva „hrišćanstvo“. Neke crkve sebe smatraju za jedinstvenu svetu katoličku i apostolsku crkvu. Na primer, rimokatolička crkva pretenduje na tu titulu i smatra da je istočna pravoslavna crkva u raskolu, dok istočna pravoslavna crkva takođe pretenduje na tu titulu i smatra da je katolička crkva raskolnička. Neke protestantske crkve veruju da predstavljaju i jedinstvenu svetu katoličku i apostolsku crkvu i smatraju da su katolička i pravoslavna crkva u zabludi, dok druge ne očekuju uniju svih hrišćanskih crkava na zemlji. Pogledajte takođe jedna prava crkva i velika apostasija.

Protestantske grupe, kojima nedostaju jače tradicionalne strukture autoriteta (recimo) rimokatolicizma ili istočnog pravoslavlja, a često su razdvojene političko-nacionalnim podelama (ponekad koje proizilaze iz cuius regio, eius religio), pokazuju visok stepen fisibilnosti, što ekumenski napori mogu samo pojačati.[11]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ The American Heritage Dictionary of the English Language, 4th ed. (2000) notes in The Free Dictionary that "The word schism, which was originally spelled scisme in English, is traditionally pronounced (sĭ′zəm). However, in the 16th century the word was respelled with an initial sch in order to conform to its Latin and Greek forms. From this spelling arose the pronunciation (skĭ′zəm). Long regarded as incorrect, it became so common in both British and American English that it gained acceptability as a standard variant. Evidence indicates, however, that it is now the preferred pronunciation, at least in American English. In a recent survey 61 percent of the Usage Panel indicated that they use (skĭ′zəm), while 31 percent said they use (sĭ′zəm). A smaller number, 8 percent, preferred a third pronunciation, (shĭ′zəm)."
  2. ^ Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Schism”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 24 (11 izd.). Cambridge University Press. str. 327. 
  3. ^   Forget, Jacques (1912). „Schism”. Ur.: Herbermann, Charles. Catholic Encyclopedia. 13. New York: Robert Appleton Company. 
  4. ^ „Heresy better idea than schism?”. Washington Times. 2004-01-31. Pristupljeno 2010-07-05. 
  5. ^ Catechism of the Eastern Orthodox Church, p. 42; The Concordia Cyclopedia quoted in Unionism and Syncretism - and PLI; Orthodox Practice - Choosing God-parents; Code of Canon Law, canon 751
  6. ^ „Patriarch Bartholomew of Constantinople Broke Eucharistic Communion with Archbishop Christodoulos of Athens » News » OrthodoxEurope.org”. orthodoxeurope.org. 
  7. ^ Code of Canon Law, canon 1364
  8. ^ canon 1312 §1 1°
  9. ^ a b v Nichols, Aidan (1992). Rome and the Eastern Churches: A Study in Schism. Liturgical Press. str. 41. ISBN 978-1-58617-282-4. 
  10. ^ Kelly, J.N.D. Early Christian Creeds Longmans 1960 pp. 296,7; 305-331
  11. ^ Leithart, Peter J. (2016-10-18). „The Case against Denominationalism: Perpetuating Schism”. The End of Protestantism: Pursuing Unity in a Fragmented Church. Grand Rapids, Michigan: Baker Publishing Group. str. 78. ISBN 9781493405831. Pristupljeno 20. 3. 2020. „The causes of church division are complex, and the effects can be paradoxical. In a study of American Protestant schisms between 1890 and 1990, John Sutton and Mark Chaves conclude that churches do not divide for purely doctrinal reasons but rather 'in response to attempts by denominational elites to achieve organizational consolidation.' [...] Ironically, 'mergers and foundings sharply raise the likelihood of schism.' Efforts to reunite the church can go wrong and sow further and deeper divisions. Ironically again, schism can reduce the chance of schism, though only briefly: 'one year after a founding or merger, rates of schism are five times higher than they are one year after a schism.'” 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Raskol na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Раскол&oldid=27672500”