Rimska vojska

Rimska vojska podrazumeva oružane snage Rimske republike (509-31. pre n.e) i Rimskog carstva (31. pre n.e. do 476. n.e).

Organizacija

Glavni rod vojske kod Rimljana su predstavljale pešadija (peditatus) i konjica (equitatus). Treba uz to spomenuti i mornaricu (classis). Vojsku je pratila i komora (impedimenta), a bilo je i pomoćnih četa (auxilia). Najveća vojna jedinica bila je legija (legio) i brojila je obično 6.000 vojnika. Međutim, Cezareve legije bile su brojčano manje i brojale su po 4.000 momaka.

Legija je nosila ime ili po rednom broju, ili po svome osnivaču. U galskom ratu je bila čuvena Cezareva deseta legija.

Svaka se legija sastojala od 10 kohorti (cohors), a kohorta od tri manipula (manipulus). Još manja jedinica je bila centurija (centuria). Ono što je centurija bila u pešadiji, to je bila turma (turma), odnosno eskadron u konjici. Turma se sastojala od 30 konjanika. Još manja jedinica u konjici je bila dekurija (decuria).

Od brodova se u Komentarima spominju: ratna lađa (navis longa), brza lađa (navis liburna), teretna lađa (navis oneraria) i izviđačka lađa (navis speculatoria). Prema broju vesala delile su se na dvoveslarke (biremes), troveslarke (triremes) itd.

Pored operativne vojske u vojsci je bilo i zanatlija (fabri).

Činovi

Na čelu vojske nalazio se vrhovni komandant (imperator), koji je komandovao i na kopnu i na moru. Ovaj naziv su kasnije nosili i rimski carevi. Nešto niži rang od imperatora bio je vojvoda (dux), koji je upravljao vojskom ili delom vojske.

Viši oficiri su bili: (legati militum) i (tribuni militum). Ovih drugih, tj. vojnih tribuna bilo je po šest u svakoj legiji. Od svojih viših oficira Cezar naročito ističe legata Tita Labijena, a od tribuna Kaja Volusena.

Niži oficiri su se zvali centurioni (centurio) i njihovo je zvanje odgovaralo današnjim nižim oficirima ili podoficirima.

Zapovednik konjice je nosio naziv (praefectus equitum), a flote (praefectus classis).

Oružje i oprema

Glavno oružje (arma) rimske vojske je bilo: mač (gladius), koplje (pilum), strela (sagitta) i štit (scutum i parma). Inače za koplje kao i za drugo oružje postoji veliki broj sinonima.

Rimljani su pored ovoga poznavali i bojne sprave (catapulte i baliste) za izbacivanje strela i kopalja, a upotrebljavali su praćke (funda i tormentum).

Što se tiče odeće, vojnici su na glavi nosili šlemove (cassis i galea) i to uglavnom u konjici. Na sebi su imali kaput bez rukava (tunica) i kabanicu (sagulum) kao i kratke pantalone (bracae). Na prsima su imali oklope i štitnike (thorax i lorica) od kože i metala. Na nogama su im bile čizme (caliga). Pored toga, svaki vojnik nosi sa sobom i hranu za izvesno vrijeme kao i druge potrebne stvari (sarcina).

Za pokret, napad ili uzmicanje imali su više bojnih truba: (tuba, cornu, lituus, classicum), a za izmenu straže (bucina).

U bojne znakove spadali su: orao (aquila) i zastava (vexillum). Aquila je predstavljao lik orla, nasađen na visoku motku, a vexillum je bio komad crvena ili bela platna, u formi zastave. Njih su nosili orlonoše (aquiliferi) i zastavnici (signiferi).

Taktika

Legija se pred borbu postavljala u tri bojna reda (acies). U prvom su bile četiri, a u druga dva po tri kohorte. Treći bojni red je obično predstavljao rezervu. Sa strana su bila krila (cornua) i tu su se nalazile konjica i pomoćne čete.

Kod kretanja vojske postojale su tri vrste marša: obični (iter iustum), ubrzani (iter magnum) i brzi (iter maximum). Obični marš je iznosio 25–30 km na dan.

Kod napada na gradove vojska se služila pokretljivim drvenim kulama na spratove (turres tabulatae), koje su bile na točkovima, zatim ovnovima (arietes). To su bile debele drvene grede, koje su visile na lancima, a čiji je prednji deo od metala imao figuru ovna. Tom se gredom udaralo o zidove i nastojalo da se bedem provali. Na bedeme se jurišalo i pod štitovima, gdje je više vojnika stupalo u obliku kornjače (testudo), a upotrebljavali su se i srpovi (falces) za razvaljivanje zidova. Srpovi su služili i za kidanje konopa kojim su bili vezani jarboli.

Za odbranu su pored bedema (moenia) služili i jarkovi (fossae), šančevi (aggeres i valla), a bile su i ograde (pinnae-loricae).

Kada je trebalo da se vojska odmori ili izvesno vreme zadrži, podizan je logor („castra“). On je imao četvrtast oblik sa kapijama na sve četiri strane. One su se zvale: porta praetoria, — porta decumana — porta principalis dextra — i p. p. sinistra. U sredini se nalazio komandantov šator (praetorium), dok je ostali prostor bio raspoređen na vojne jedinice između kojih su bili prolazi. Logor su čuvale straže (vigiliae), po čemu se kod Rimljana i noćno vreme delilo na četiri vigilije, a dnevno na časove (horae).

Ako je vojska logorovala preko zime, to je bio zimovnik (hiberna).

Odlikovanja

Za zasluge u vojsci delila su se različita odlikovanja, a zvala su se venci (coronae), jer su imala oblik venaca, koji su bili napravljeni od lišća ili kakva metala.

Ta odlikovanja su bila:

1. Corona castrensis. Dobivao ga je onaj vojnik koji se istakao pri opsadi logora.
2. Corona civica se davala onome ko spase život rimskoga građanina. To odlikovanje je Cezar dobio kod opsade Mitilene.
3. Corona muralis je za onoga ko se uspne na neprijateljske zidove.
4. Corona navalis se davala kod pobede na moru.
5. Corona obsidionalis je za onoga koji druge oslobodi od opsade.
6. Corona vallaris je odlikovanje koje vojnik zaslužuje ako prvi uđe u neprijateljski šanac.

No, svakako je najveće odlikovanje bilo — corona triumphalis. Njega je senat dodeljivao vojskovođi za pobedu u ratu. To je bio venac od lovora, koji je prilikom trijumfa nosio pobjednik vozeći se na Kapitol u kolima koje su vozili beli konji. Uz to je bio odeven u šarenu togu (toga picta) i tuniku sa palmovim grančicama (tunica palmata). Takvu čast je Cezar docnije trajno prisvojio, pa se takvom odjećom koristio i kad nije bio nagrađen trijumfom.

Manji se trijumf zvao ovacija (ovatio). U njemu je pobednik išao peške ili je jahao na konju.

Isluženi vojnici (veterani) su po odlasku iz vojske kao nagradu dobivali komad zemlje koju su obrađivali, i to im je služilo kao neka penzija.

Literatura

• Ahmed Tuzlić u komentarima knjige: Cezar, Galski i građanski ratovi