Википедија

Ritska crnica

Ritska crnica pripada klasi glejnih zemljišta sa A-G profilima, za ovu klasu je karakteristično dugotrajno prevlaživanje pod uticajem podzemne vode u donjem delu profila što uslovljava pojavu oglejavanja. Naziv je iz nemačkog porekla, od reči rit, zemljište pored vode.

Horizonti zemljišta

Rasprostranjenost uredi

Ovo zemljište je najviše zastupljeno u Vojvodini sa oko 341 000ha, najviše u Banatu, zatim Bačkoj i Sremu. Južno od Save i Dunava ritskih crnica ima znatno manje oko 20 000ha, ima ih u Posavini, Podunavlju i donjem toku Velike Morave.

Uslovi obrazovanja uredi

Odlučujuću ulogu u formiranju ritske crnice imao je reljef i hidrološki uslovi. Ritska crnica se obrazovala u uslovima niskog reljefa na kome je izraženo prevlaživanje podzemnim i površinskim vodama i gde je zastupljena hidrofilna bujna barsko-močvarna vegetacija (trska, rogoz, močvarne livade). To su rečne terase najbliže reci koje su povremeno plavne površinskom vodom i imaju visok nivo podzemne vode koji kolebaju u toku godine. U toku 20. veka na većini naših ritova izvršene su hidromelioracione mere odvođenja suvišne vode, tako da se nivo podzemne vode znatno smanjio, kao i barska vegetacija, pa se danas ova zemljišta nalaze u sličnim uslovima kao i ivadske crnice. U izmenjenim uslovima vlažnosti, u toku leta je jače isušivanje i intenzivnija humifikacija biljnih ostataka i formiranje blagog humusa. Ritska zemljišta su formiranana supstratu aluvijalnih nanosa, koje su uglavnom karbonatne ilovače ili glinuše. Deo ritskih zemljišta je formiran i na barskom pretaloženom lesu. Zbog dugotrajnog prevlaživanja i odsustva kiseonika, na određenoj dubini profila su prisutni anaerobni(redukcioni) procesi i uslovljavaju poznatu pojavu koja se naziva oglejavanje i obrazovanje koji je karakterističan za ovaj tip zemljišta. Kolebanje nivoa podzemne vode u toku godine uslovljava premeštanje zemljišnih sastojaka po dubini profila u kojima dolazi do taloženja i nakupljanja ispranog CaCO3 i obrazovanja iluvijalnog BCa-horizonta obogaćenog baštenskim i krečnim konkrecijama. U ascedentnom(podizanje nivoa vode) pravcu dolazi do obogaćivanja humusnog horizonta sa Fe(OH)3 i MgO2 koji se talože u vidu rđastih taloga na strukturnim agregatima u vidu zrna orštajna.[1]

Građa profila uredi

Iako se svrstava u klasu zemljišta sa A-C, jer najčešće poseduju iluvijalno karbonatni horizont koji pokazuje slabije ili jače oglejavanje. Danas je površinski deo humusnog horizonta zbog obrade preveden u Ah, p-horizont i obogaćen je CaCO3. Oglejeni supstrat se obeležava kao GC horizont.

  • Klasifikacija ritskih crnica je na:
  • Karbonatne
  • Izlužene(beskarbonatne)
  • Smoničave(vertične)

Dalje se podtipovi dele na varijetete u zavisnosti od dubine profila, fizičkih i hemijskih osobina.

Fizičke osobine uredi

Ritske crnice su najčešće glinuše, sadržaj gline je veći od 40%, usled čega imaju slabu filtracionu sposobnost. To su hladna zemljišta izražene lepljivosti. Imaju nepovoljan vodno-vazdušni režim i prema osobinama često liče na smonice. Povoljnije fizičke osobine imaju ritske crnice lakšeg mehaničkog sastava, koje se obrazuju na lesu ili peskovitim nanosima. [2]

Hemijske osobine uredi

Većina ritskih crnica, za razliku od fizičkih osobina koje su generalno nepovoljne, ima mnogo povoljnije hemijske osobine. Bogate su u humus(5-10%) i ukupnim azotom (preko 0,2%), ako su karbonatne Ph im je 7,3- 8,5. Stepen zasićenosti absorbovanim bazama je visok (80%). Sadržaj pristupačnog kaijuma je visok, uglavnom preko 25mg/100g zemljišta i više. Sadržajem lako rastvorljivim fosforom su srednje do dobre obezbeđenosti. [3]

Proizvodne sposobnosti i iskorišćavanje uredi

Ovo zemljište spada u naša najplodnija zemljišta, ima visoku potencijalnu i efektivnu plodnost. Danas se ritske crnice uglavnom koriste ѕa ratarsku i povrtarsku proizvodnju, a manji deo je pod prorodnim livadama i pašnjcima. Po isušivanju ritova u njima se više ne razvija higrofitna, već mezofitna livadska vegetacija kja ima dobre ranljive vrednosti. Od ratarskih useva gaje se pšenica, kukuruz, suncokret, šećerna repa (na lakšim tipovima), uljana repica, lucerka. U okolini većih gradova razvijena je povrtarska proizvodnja. Ako dolazi do povremenog plavljenja, manje su pogodne za ozime kulture, više za jare. Ritska crnica se bonitira od prve do četvrte bonitske klase. [2]

Mere za povećanje produktivnosti ritske crnice uredi

  • Regulacija vodotoka i sprečavanje plavljenja, i sprečavanje podizanja nivoa podzemnih voda, a time i procesa zaslanjivanja
  • Dubka obrada pri povoljnom stanju vlažnosti zemljišta, primena racionalnog sistema đubrenja (prema hemijskim analizama zemljišta) i navodnjavanja po potrebi i u skladu sa stanjem vlažnosti zemljišta i zahtevima gajenih biljaka
  • Kod teških varieteta (glinoviti i jako vezani) ritskih zemljišta popravljanje nepovoljnih fizičkih osobina, unošenje veće količine organske materije i eventualno izbacivanje peska iz dubljih slojeva ako ga ima (veoma skupa mera)
  • Kod zasoljenih i alkalizovanih ritskih crnica sprečiti dalji proces zasoljavanja i alkalizacije i primeniti mere za rasoljavanje (gipsovanje), što je sve tesno vezano sa regulisanjem nivoa podzemne vode u ovom zemljištu.[4]

Korišćenje ritskih crnica uredi

Ritske crnice su duboka zemljišta veoma dobrih hemijskih i nešto lošijih fizičkih osobina. Spadaju u naša najplodnija zemljišta. Neophodna meliorativna mera u hidrotehničke melioracije (odvodnjavanje i zaštita od poplava), kojima se može dobiti vrlo produktivno zemljište na kome se uspešno gaje ratarske kulture sa jakim korenovim sistemom, kao kukuruz, suncokret, lucerka, itd. Veći deo površina pod ratarskim crnicama kod nas je hidromeliorisan u 19. i 20. veku. KAko kod nas dominiraju jako glinovite ritske crnice, unošenjem peska bi mogle popraviti loše fizičke osobine. Takođe, tamo gde su zahvaćene procesom zasoljavanja treba primeniti hemijsku meliorativnu meru- gipsovanje.

Pedogenetski procesi uredi

Podzemna voda u rubnim delovima rečne plavne terase je najviša i zajedno s poplavnom vodom izaziva prekomerno vlažnjenje celog profila u toku većeg dela godine. Usled toga dolazi do bujnog porasta hidrofilne vegetacije, vrba i topola. Velika proizvodnja organske mase i taloženje najfinijeg mulja čine ovu zonu rečne plavne terase izrazito bioakumulativnom i doprinose intenzivnom obrazovanju humusnog horizonta. Suficitno vlažnjenje čitavog profila traje veći deo godine, ali u kasnom letnjem periodu niski vodostaj dovodi do isušivanja humusnog horizonta, pa anaerobnu transformaciju organskih materija smanjuje intenzivna faza aerobnih transformacija koja vodi stvaranju zrelog humusa. Ako su podzemne vode obogaćene solima, u ritskim crnicama može doći do zaslanjivanja i alkalizacije, te mogu vremenom evoluirati u halomorfna zemljišta.Nakoh hidromelioracija sprečeno je plavljenje i podizanje nivoa podzemne vode u vlaznom delu godine, odnosno potpuno su eliminisani glavni pedogenetski faktori koji su bili uzrok oglejavanja.[5]

Spoljašnje veze uredi

Literatura uredi

1. Ratarstvo i povrtarstvo, dr Zoran Broćić, Beograd - Zemun. ISBN 978-86-7834-198-4. str. 79–81.

2. Đorđević, Aleksandar R.; Radmanović, Svjetlana B. (5.4.2017). Pedologija (Beograd,2016. izd.) str. 330-334

Reference uredi

  1. ^ Ratarstvo i povrtarstvo, dr Zoran Broćić, Beograd - Zemun. ISBN 978-86-7834-198-4. str. 79.
  2. ^ a b Ratarstvo i povrtarstvo, dr Zoran Broćić, Beograd - Zemun. ISBN 978-86-7834-198-4. str. 80.
  3. ^ Đorđević, Aleksandar R.; Radmanović, Svjetlana B. (5.4.2017). Pedologija (Beograd,2016. izd.) str. 332
  4. ^ Ratarstvo i povrtarstvo, dr Zoran Broćić, Beograd - Zemun. ISBN 978-86-7834-198-4. str. 81.
  5. ^ Đorđević, Aleksandar R.; Radmanović, Svjetlana B. (5.4.2017). Pedologija (Beograd,2016. izd.) str. 330-334 331
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ритска_црница&oldid=27115287”