Ruska nekropola u Beogradu se sastoji od zajedničke grobnice, memorijalnog Spomenika ruske slave i Iverske kapela), i nekoliko zajedničkih i pojedinačnih nadgrobnih spomenika na parcelama 80, 80a, 90 i 90a na Novom groblju ispod kojih leže posmrtni ostaci bivših pripadnika ruske imperatorske vojske i flote, koji su umrli u emigraciji u Beogradu i ruskih vojniika, učesnika Prvog svetskog rata, koji su živote izgubili na ovom području.[1]
Spomen obeležje se nalazi na teritoriji Novog groblja (najstarijeg groblja u srpskoj prestonici Beogradu nastalom 1886. godine u Kneževini Srbiji), u današnjoj Ruzveltovoj ulici, na ruskim parcelama (80, 80a, 90, 90a) u kojima se nalazi 755 grobnih mesta u kojima su posmrtni ostaci preko tri hiljade ljudi, emigranti iz prvog i drugog „talasa“: vojna i duhovna lica, državnici, predstavnici ruske nauke i kulture koji su dali veliki doprinos razvoju različitih sfera srpskog društvenog života.
Na ovim parcelama su posebno sahranjeni i posmrtni ostaci nekoliko stotina ruskih vojnika koji su poginuli tokom Prvog svetskog rata na balkanskim frontovima, od odbrane Beograda do Solunskog fronta. U njihovu čast podignut je memorijalni spomenik „Ruske slave“ (arh. Verhovski), ispred kok se svake godine održavaju ceremonije u znak sećanja na žrtve rata 1914—1918. god.
„
Podizanje Iverske kapele povezano je sa stvaranjem ruskog groblja u Beogradu i zalaganjem kneginje M. A. Svjatopolk-Mirske da se izgradi kapela za održavanje opela za pokojnike. Tokom pregovora sa gradskim vlastima stigla je vest o rušenju Iverske kapele u Moskvi (1929. god.), i tada se rodila ideja o rekonstruisanju Iverske svetinje na srpskoj zemlji. Izgradnja kapele prema projektu V. V. Staševskog završena je 1931. god. U grobnici ispod kapele sahranjeni su mitropolit Antonije Hrapovicki, prvojerarh Ruske Zagranične Crkve, i njegov negdašnji sakelejnik arhimandrit Teodosije, potonji iguman Carske lavre Visoki Dečani, a oko kapele – istaknuta duhovna lica ruske emigracije.[2]
Odlukom Skupština Beograda od 12. aprila 2012. godine, Ruska nekropola definisan je kao jedinstveni kompleks četire parcele Novog groblja (80, 80a, 90, 90a), Memorijalnog spomenika ruskim vojnicima, koji su poginuli u Prvom svetskom ratu, Iverske kapele, kao i grobova predsednika trećeg i četvrtog saziva Državne Dume Rusije M.V.Rodzjanko i generala M.V.Alekseeva (načelnika Generalštaba, vrhovnog komandanta Ruske vojske do maja 1917. godine), koji su locirani van navedenih parcela, ali su suštinski neodvojivi deo tog kompleksa.
Odlukom Vlade Ruske Federacije od 28. avgusta 2012. godine Ruska nekropola u Beogradu svrstan u Listu grobnih mesta u inostranstvu koji su od istorijskog i memorialnog značaja za Rusku Federaciju i stoga podležu održavanju i očuvanju.
Centralno mesto zauzima najmonumentalni i najpoznatiji zajednički nadgrobni spomenik u Srbiji, spomenik „Ruske slave“, delo: arhitekte R. N. Verhovskog, po projektu V. V. Staševskog i ideji pukovnika M. F. Skorodumova. Bilo je to prvo obeležje na svetu (po rečima M. F. Skorodumova,[4]) posvećeno dvomilionskim žrtvama ruske carske vojske u Velikom ratu. Zato ovaj spomenik ima izuzetan značaj i za Moskvu koja s velikom pažnjom brine o ovom spomen-kompleksu.
Spomenik „Ruske slave“ i Iverska kapela svečano su otkriveni 24. maja 1935. godine, kada su u kriptu spuštene kosti 387 ratnika sa Solunskog fronta,[5] a konačno završeni i osvećeni 12. januara 1936. godine. Spomenik je posvećen caru Nikolaju Drugom Romanovu i ruskim vojnicima poginulim u Prvom svetskom ratu.[4]
U osnovi spomenika čuvaju se posmrtni ostaci ruskih vojnika, koji su poginuli u odbrani Beograda, na bitoljskom bojištu, Solunskom frontu, Kajmakčalanu i drugim bojištima, na teritoriji bivše Jugoslavije. Među sahranjenima su i posmrtni ostaci četvorice ruskih ratnih zarobljenika koje su streljali austrijanci u Goraždu, zatim dvojice mornara sa broda „Tiraspolj“ poginulih kod Kladova, i oko sto ruskih vojnika preminulih u bolnicama.
Spomen obeležjem dominira krilata figura „vojvode nebeskih sila” arhangela Mihaila. U podnožju spomenika nad dverima kosturnice je statua ranjenog ruskog vojnika i natpis na ruskom jeziku „Spavajte orlovi ratnici”. Desno od ovog natpisa je na srpskom jeziku napisan natpis „Hrabroj braći Rusima”. Jedan od natpisa na spomeniku glasi ovako:
„
„Večna slava imperatoru Nikolaju II i 2.000.000 ruskih vojnika Velikog rata“
”
.
Među sahranjenima u ovoj ruskoj nekropoli izdvajaju se poslednji ruski predsednik Dume Mihail Vladimirovič Rodžjanko i poslednji glavnkomandujući ruske carske armije, general Aleksej Vasiljevič Mihail. Rodžjanko je u govorima od prvog dana rata ime Srbije pominjao odmah iza imena Rusije. Izražavao je tragičnu sudbinu Srbije, govorio je o Krfu, pljačkanju i uništavanju Srbije, apelujući na Rusiju da vodi rat do kraja i da pomogne oslobađanju srpskog naroda. General Aleksej Vasiljevič Mikhail, umro je u Rusiji i po ličnoj želji prebačen je u Srbiju i sahranjen u Beogradu.[6]
Izgradnja Iverske kapele po ideji kneginje M. A. Svjatopolk-Mirskeprema, i po projektu V. V. Staševskog završena je 1931. godine. Ova kapela, koja je kopija Iverske kapele iz Moskve, nastala je kao znak sećanja ruskih emigranta u Beogradu na uništavanja pravoslavnih svetinja u Sovjetskom Savezu uključujući i Iversku kapelu u Moskvi. U grobnici ispod kapele, sahranjeni su mitropolit Antonije Hrapovicki, a oko kapele – istaknuta duhovna lica ruske emigracije.
Zajednička grobnica i grobna mesta bivših pripadnika ruske imperatorske vojske i flote
Na teritoriji ruskog dela Novog groblja u sastavu Ruske nekropole nalazi se zajednička grobnica bivših pripadnika ruske imperatorske vojske i flote, koji su umrli u emigraciji u Beogradu. Ti ljudi su nesumnjivo učestvovali u Prvom svetskom ratu, a u međuvremenu su bili okupljeni u organizaciji „Russkoe opolčenie“ (Ruski dobrovoljci), pod rukovodstvom Skorodumova.
Među sahranjenim ljudima je veliki broj istaknutih imena ruske nauke i kulture, među kojima ima i imena onih koji su ušli u ruske i srpske enciklopedije:
Spomen obeležje prof. V. V. Farmakovskog u ovoj nekropoliArhitekte, akademici i profesori — Nikolaj Krasnov, Viktor Lukomski, Petar Anagnosti, prof. Grigorije Samojlov, slavisti prof. Stepan Kulbakin, prof. Fjodor Taranovski, vizantolog Georgije Ostrogorski, bogoslov prof. Sergej Trojicki, prof. mehanike Georgije Pio-Ulski i njegov učenik, prof. V. V. Farmakovski, termodinamike profesor Aleksandar Brandt, matematičari akademik Nikolaj Saltikov, prof. Anton Bilimovič,
Nekropola je obnavljana 1995. i 2008/2009. godine, kao i 2011. a radovi na poslednjoj rekonstrukciji, sprovedeni su 2014. godine.kada su Iverska kapela, memorijalni spomenik „Ruske slave” i svih 755 grobnih mesta u kojima počiva oko 3.000 ljudi, kopletno rekonstruisani, i umetmički restaurirani, po dozvoli Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.
Umetničke radove sprovodila je ikonopisna radionica „Prepodobni Andrej Rubljov", Podvorja Moskovske Patrijaršije u Beogradu, po blagoslovu starešine Podvorja, protojereja Vitalija Tarasjeva. Po završetku radova, nakon što je nekropoli vraćen stari izgled, 1. avgusta 2014. godine održan je svečani čin osveštanja od strane Patrijarha Srpskog Gospodina Irineja, i Patrijarha Moskovskog i sve Rusije Gospodina Kirila, u prisustvu, građana i visokih državnih zvaničnika Republike Srbije i Ruske ambasade u Beogradu.
^Aleksej Timofejev, Darko Kremić, Ruska vojna pomoć Srbiji za vreme Prvog svetskog rata. Beograd : Institut za noviju istoriju Srbije, 2014 (Beograd : Retroprint). - 334 str
^Aleksej Timofejev, Darko Kremić, 18. Spomenici poginulim i umrlim ruskim vojnicima u Prvom svetskom ratu na teritoriji Republike Srbije, U: Ruska vojna pomoć Srbiji za vreme Prvog svetskog rata. Beograd : Institut za noviju istoriju Srbije, 2014 (Beograd : Retro print). str. 286—292
^D. V. Skrыnčenko, Obrыvki iz moego dnevnika, Predislovie i podgotovka teks- ta V. B. Kolmakova; Primečaniя A. B. Arsenьeva, V. B. Kolmakova, V. A. Skrыn- čenko, Moskva, 2012, str. 193.
Srbija
Mediji vezani za članak Ruska nekropola u Beogradu na Vikimedijinoj ostavi