Rut Stenli Farnam
Rut Stenli Farnam (Ruth Farnam, 1873 — 1956) je bila američka dabrotvorka medicinska sestra, vojnik i pisac. Ona je jedina Amerikanka poznata po tome što je tokom Prvog svetskog rata služila u ulozi dobrovoljne bolničarke, negujući i lečeći ranjenike u Srpskoj vojsci tokom Balkanskih ratova. Sećanja na Srbiju pretočila je u knjigu o Srbima, sa posebnim osvrtom na srpsku ženu kao žrtvu rata.[1]
| Rut Stenli Farnam | |
|---|---|
 Rut Stenli Farnam | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Ruth Stanley Farnam |
| Datum rođenja | 11. septembar 1873. |
| Mesto rođenja | Pačog (Njujork), SAD |
| Datum smrti | 7. decembar 1956. (83 god.) |
| Vojna karijera | |
| Služba | 1915 – 1918. |
| Vojska | Vojska Srbije |
| Rod | konjica |
| Čin | Narednik |
| Jedinica | Prvi konjički puk |
| Učešće u ratovima | Bitka na Crnoj reci |
| Kasniji rad | knjiga „Nation at Vau - What an Amegіcan Woman Saw and Did in Suffering Serbia“ |
| Odlikovanja | Albanska spomenica Krst milosrđa Orden Svetog Save |
Život i karijera uredi
Rođena je u 1873. godine u gradu Pačog u državi Njujork kao kći Vilijama Henrija Stenlija (William Henry Stanley) i Ide Džej Overton Stenli (Ida Jay Overton Stanley).
Prvi put se udala 13. juna 1899. godine za Čarlsa Henrija Farnama, Juniora (Charles Henry Farnam, Junior) da bi se nakon njegove smrti 1909. godine, udala po drugi put 25. februara 1928. za barona Rejmonda de Loze (Baron Raymond de Loze) i do kraja života nosila titulu baronese. [2].
Preminula je 1956. godine.
Delo uredi
U Srbiji za vreme Balkanskih ratova uredi
Kao velika dobrotvorka, Rut Farnam je radila u Srbiji od 1912. i 1913. godine u ulozi dobrovoljne bolničarke, negujući i lečeći ranjene srpske vojnike.[1]
U Srbiji u Velikom ratu uredi
Početkom 1915. godine doputavala je u Srbiju i u Vrnjcima i okolini delila pomoć siromašnim porodicama do okupacije. Potom se pridružila Srpskom crvenom krstu i radila na suzbijanju epidemije tifusa, u medicinskim misijama i radila na prikupljanju humanitarne pomoći. Posle bitke na Crnoj reci 11. oktobra 1916. postala je počasni vojnik i narednik Prvog konjičkog puka. [3]
Kada je neprijatelj u oktobru 1915. godine zauzeo srpsku državu, otputovala je za Ameriku. i počela je da tamošnju javnost obaveštava kako pisanom rečju tako i govorom o teškom životu u Srbiji.[4]
Rad na prikupljanju pomoći za Srbiju uredi
Početkom 1917. godine Rut Farnam je putovala u Kolorado Springs sa Jelenom Lozanić Fortingam,[5] i od aprila 1917 držala govore u pozorištima, na ulicama i javnim zgradama, u kojima je pozivala mladiće da se prihvate vojničke dužnosti i jave u vojsku i mornaricu.[1]
Osim toga, držala je i govor sa profesorom Pupinom u korist dobrovoljnog regrutovanja Srba, kao i sa Jelenom Lozanić u Njujorku.1041 Kada je u Njujorku formiran „Bazar” za prikupljanje novčanih sredstava za saveznike, Rut je animirala prolaznike svojim izgledom, bila je u uniformi srpskog narednika sa tri ordena na grudima i korbačem u ruci, praćena pričom o Srbima, Srbiji i srpskom junaštvu.[6]
Posleratne aktivnosti uredi
Po povratku u Sjedinjene Američke Države radila je na prikupljanju pomoći i držala predavanja o Srbiji i stradanju srpskog naroda tokom Prvog svetskog rata, a 1918. godine objavila je knjigu u kojoj je opisala šta je videla i doživela u „napaćenoj Srbiji“, pod naslovom „Nation at Vau - What an Amegіcan Woman Saw and Did in Suffering Serbia“.[7] Knjiga je štampana u 30.000 primeraka i u Americi se veoma brzo rasprodala.
Jelena Lozanić-Fortingham, o aktivnostima Farnamove piše:
| „ | Rut je jedinstvena za ovu vrstu posla. U pohodnoj uniformi srpskog narednika, sa tri ordena na grudima i malim korbačem u ruci, ana izgleda egzotično i originalno. Veoma je interesantna za publiku, te se oko nje svet stalno kupi, dok mu ona neumorno govori o Srbiji, Srbima i srpskom junaštvu, kao i o našim današnjim potrebama.[8] | ” |
Priznanja uredi
Za zasluge u ratovima naprostoru Srbije dodeljena su joj sledeća priznanja:
- Albanska spomenica,
- Krsta milosrđa,
- Ordena Svetog Save, četvrtog i petog stepena[9]
- Pohvala Načelnika štaba Vrhovne komande, vojvode Živojina Mišića, u kojoj kao obrazloženje stoji:
[...] jednom reči, za poslednjih 7 godina radila je za Srpstvo kao što može i najiskreniji i najbolji prijatelj. Za ovakav iskren, predan i uspešan rad pohvaljujem ovim narednika srpske vojske g-đu Farnam (Ruth Farnam).[5]
Reference uredi
- ^ a b v Rut Farnam U: Dr Milena Žikić, Žene u srpskim oslobodilačkim ratovima (1912–1918) Edicija: Roza Luksemburg – doktorski i master radovi u oblasti rodne ravnopravnosti Izdavač: Pokrajinski zavod za ravnopravnost polova Bulevar Mihajla Pupuna 6, Novi Sad, 2019.
- ^ sajt Prabook
- ^ Ruth Stanley Farnam, Flora Sandes (2014): Sergeants Ruth and Flora: An American and English Woman Serving in the Serbian Army During the First World War-Nation at Bay & An English Woman-Sergeant in the Serbian Army by Ruth S. Farnam & Flora Sandes. LEONAUR, ISBN 1782824235, 9781782824237
- ^ VA, P-5, K. 172, F. 1, D. 1.
- ^ a b Lozanić-Frotingham, Jelena, Dobrotvorna misija za Srbiju u Prvom svetskom ratu. Pisma iz Amerike i Kanade 1915–1920. godine. Beograd: Udruženje nosilaca Albanske spomenice, 1970, str. 125
- ^ Lozanić-Frotingham, Jelena, Dobrotvorna misija za Srbiju u Prvom svetskom ratu. Pisma iz Amerike i Kanade 1915–1920. godine. Beograd: Udruženje nosilaca Albanske spomenice, 1970, str. 200-201
- ^ R. S. Farnam, A nation at bay: what an American woman saw and did in suffering Serbia: with thirty illustrations, Indianapolis, 1918.
- ^ Lozanić-Frotingham, Jelena, Dobrotvorna misija za Srbiju u Prvom svetskom ratu. Pisma iz Amerike i Kanade 1915–1920. godine. Beograd: Udruženje nosilaca Albanske spomenice, 1970, 307–311
- ^ VA, P-5, K. 172,F. 1, D. 1
Spoljašne veze uredi
A Nation at Bay: What an American Woman Saw and Did in Suffering Serbia