Sasan
Sasan (srednjopersijski 𐭮𐭠𐭮𐭠𐭭 Sasan> persijski ساسان, takođe poznat kao Sasan), koji se u Persiji smatra pretkom Sasanidske (ili Sasanid) dinastije (vladali 224-651), bio je "veliki ratnik i lovac" i visoki zaratustrijanski sveštenik u Parsu. Živeo je u vreme negde blizu pada Arsakidsog (Partskog) carstva početkom 3. veka n.e.
Sasanov identitet
urediSrednjovekovni izvori
urediPostoji mnogo manjih i različitih priča koje se tiču Sasana i njegovog odnosa prema Ardaširu I, osnivaču Sasanidskog carstva. Istoričar severnog Irana Tabari pominje da se Sasan oženio princezom porodice Bazarangida, vazalnom dinastijom Parsa, i da je Sasan deda Ardašira I, dok je Papak nazvan ocem Ardašira I.[1]
Prema Pahlavi knjizi Karnamak-i Artakšir-i Papakan, Sasanova žena je bila ćerka plemića zvanog Papak. Brak je uredio Papak nakon što je čuo da Sasan u sebi ima "akhemensku (ahemenidsku) krv". Njihov sin je bio Ardašir I. Sasan nestaje ubrzo nakon što se Ardašir pojavljuje u priči, a Papak je "smatran Ardaširovim ocem". [1]
Prema pričama Frje, ove priče o različitim odnosima Ardašira, Papaka i Sasana imaju zaratustrijansko objašnjenje.[1] Sasan je zaista bio Ardaširov otac i "nestaje" iz priče nakon rođenja Ardašira. Slično trenutnim zaratustrijanskim praksama, Papak je preuzeo odgovornost za svoju ćerku i njenog sina Ardašira nakon što Sasan "nestane" i kasnije je nazvan Ardaširovim ocem.[1]
U natpisu Kabe Zartošt Šapura I Velikog, četiri imenovane osobe "Sasan, Papak, Ardašir, Šapur" imaju različite naslove: Sasan je havatav[2] ili ksvadaj[3] ("gospodar", obično dat suvereni malih lokalnih kneževina[2] ), Papak kao šah, Ardašir kao šahanšah ("Kralj kraljeva Sasanidskog carstva") i Šapur kao "kralj kraljeva Irana i Anirana".[1]
Savremeni izvori
urediMeđutim, prema Turadž Darjai, sasanidskim izvorima se ne može verovati, jer su iz kraljevskih sasanidskih arhiva, koji su sačinjeni na dvoru, po rečima Darjaia, "da bi se uklopili u pogled na svet kasne Sasanidske države".[4] Darjai i nekoliko drugih naučnika navode da je Sasan dobio ime po božanstvu koje je bilo poznato u mnogim delovima Azije, ali ne i u Farsu, domovini Sasanida, što znači da je Sasan bio stranac u Iranu koji se doselio sa zapada ili sa istoka i koji se nastanio u Farsu, čiji stanovnici nisu znali za ovo božanstvo u koje je verovao.[4] Kasnije je Sasan uspeo da postane sveštenik važnog Anahidinog hrama u Istahru,[5] prestonici Farsa. Prema Bundahišnu, koji je, prema Darjaiu, sačinjen nezavisno, a ne na sasanidskom dvoru, Sasanova kćerka se kasnije udala za Papaka i rodila mu Ardašira.[4] Nadalje, Bundahišn navodi da je Sasan bio sin izvesnog Veh-afrida.[4]
Politika sasanidske porodice
urediPolitička ambicija Sasana izazvana je nevoljama i slabostima poslednjih godina Partskog carstva. Prema Tabariju, Papak je uspeo da učvrsti svoju moć uz pomoć sopstvenih sinova Šapura i Ardašira.[5] Ovo se smatra početkom dinastije Sasanida.
Članovi Sasanove porodice postali su vladari drugog Persijskog carstva i vladali su velikim delom zapadne Azije (prvim Persijskim carstvom je vladala dinastija Kira Velikog). Trojica osnivača ovog novog carstva - tj. Papak i njegova dva sina - prikazani su i spomenuti na zidu harema Kserksa u Persepolisu, mestu ostatka Ahemenida, što je reprezentacija predložena kao dokaz traženja Ahemenidskog nasleđe verovatno kasnije dodata.[5][6]
Sasan je poznat po svojim naporima i pokušju da vratiti zaratustrizam u carstvo. Čak je ohrabrio Papaka da preuzme Partsku satrapiju Parsa.[7]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b v g d Frye 1983, str. 116-117.
- ^ a b Kohl et al 2008, str. 114.
- ^ Daryaee 2010, str. 240.
- ^ a b v g Daryaee 2010.
- ^ a b v Shahbazi 2005.
- ^ Calmeyer, Peter (1976), „Zur Genese altiranischer Motive IV”, Archäologische Mitteilungen aus Iran: 65—67, ISSN 0066-6033
- ^ „The Sassanian Dynasty (CE 224-641): The Zarathushti Renaissance” (PDF). avesta.org.
Literatura
uredi- Daryaee, Touraj (2010), „Ardashir and the Sasanians' Rise to Power” (PDF), Anabasis: Studia Classica et Orientalia, 1, Arhivirano iz originala (PDF) 04. 03. 2016. g., Pristupljeno 05. 03. 2020
- Frye, Richard N. (1983). „The political history of Iran under the Sasanians”. Ur.: Yarshater, Ehsan. The Cambridge History of Iran. 3. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-20092-9.
- Kohl, Philip L.; Kozelsky, Mara; Ben-Yehuda, Nachman (2008), Selective Remembrances: Archaeology in the Construction, Commemoration, and Consecration of National Pasts, University of Chicago Press, ISBN 9780226450643
- Shahbazi, Alireza Shapour (2005), „Sassanian Dynasty”, Encyclopedia Iranica, Columbia University Press