Slaveno-serbskija vjedomosti
Slaveno-serbskija vjedomosti su bile druge po redu srpske novine, koje je izdavao Stefan Novaković, od avgusta 1792. do decembra 1794. godine, u sopstvenoj štampariji u Beču.
Po sadržini i izgledu Vjedomosti se nisu mnogo razlikovale od prethodnih novina, iako su pet mjeseci štampane paralelno sa Serbskija novini, koje su izdavali grčki štampari braća Markides Puljo (mart 1791.-decembar 1792). Izlazile su dva puta nedeljno. U zaglavlju su imale sliku austrijskog dvoglavog orla, umesto junaka sa srpskim grbom koji se nalazio na zaglavlju Serbskija novini.
Slaveno-serbskija vjedomosti uredi
Gledano sa profesionalne strane Vjedomosti su preglednije i sadržajnije, zanimljivije zbog bogatstva priloga preuzimanih iz bečkih i drugih stranih novina, kao i vesti o životu viđenijih Srba, posebno oficira i vojnika. Najveći napredak Vjedomosti su postigle u pogledu jezika i pisma. Pisane su razumljivim srpskim jezikom i štampane građanskom azbukom (dok su se Serbskija novini služile crkvenom azbukom).
Slaveno-serbskija vjedomosti donosile su nešto više vesti o životu Srba. To su najčešće informacije o srpskim vojnim jedinicama, koje su u sastavu austrijske vojske ratovale protiv Napoleona, kao i vesti o odlikovanjima graničarskih oficira i vojnika. Vjedomosti su objavljivale i razne druge vesti iz srpskih mesta u Vojvodini, a mogle su se naći i vesti iz Beograda i beogradskog pašaluka, koje su stizale preko Zemuna. Pored prevedenih vesti, Novaković je u svom listu ponekad objavljivao i dopise čitalaca. Međutim, i pored njegovog nastojanja da list učini što više srpskim, Vjedomosti nisu bile zanimljiv list, „jer cenzura nije dopustila da se piše o stvarima koje su se Srba neposredno ticale i onako kako su Srbi mislili”.
I Serbskija novini i Vjedomosti prestali su da izlaze iz istog razloga - zbog nedovoljnog broja pretplatnika. Pri kraju izlaženja, 1794. godine, Vjedomosti su imale, jedva, nešto više od sto pretplatnika, a sa takvim prihodima nisu se mogli pokriti ni štamparski troškovi (listovi su u to vreme prodavani samo putem pretplate). Srbi tada još nisu imali dovoljno čitalaca za jedan informativni list. U stvari, glavna nezgoda je bila, prema pisanju Jovana Skerlića, što je list imao da računa sa jednom malobrojnom publikom, raznog obrazovanja i raznih duhovnih potreba: „u isto vreme sa obrazovanim i školovanim ljudima koji su znali strane jezike i čitali bolje listove, i sa neukim popovima i polupismenim majstorima, ljudima koji su čitali psaltire, katavasije i kalendare.”
Srpcke novine pre i posle Slaveno-serbskija vjedomosti uredi
Izlasku prvog broja Slaveno-serbskija vjedomosti prethodio je izlazak prvog srpskog časopisa i prvih srpskih novina, a posle njih je štampan prvi srpski dnevnik.
Istorija srpske periodične štampe počela je časopisom, koji je štampan 1768. godine u Veneciji, u štampariji Grka Dimitrija Teodosija, pod nazivom Slaveno-serbskij magazin. Pokretač i urednik časopisa bio je jedan od najaktivnijih srpskih pisaca i prosvetitelja, slikar, bakrorezac, istoričar, kaligraf i izdavač, Zaharije Stefanović Orfelin. Izašao je samo jedan broj ovog časopisa, najverovatnije zbog malog broja čitalaca.
Prve srpske novine na srpskom jeziku izlazile su u Beču od 14. marta 1791. do 30. decembra 1792. godine, dva puta nedeljno. Prvobitno su nosile naziv Serbskija povsednevnija novini, a kasnije samo Serbskija novini. Izdavači su bili braća Publije i Georgije Markides Puljo.
Posle prestanka izlaženja Slaveno-serbskija vjedomosti, Srbi nisu imali svoju štampariju, niti svoj list skoro dve decenije. Velika zasluga da Srbi ponovo dobiju štampu pripada Slovencu Jerneju Kopitaru, koji je 1810. postao cenzor slovenskih i novogoričkih knjiga. On je, zatim, pomogao Srbima Dimitriju Davidoviću i Dimitriju Frušiću da pokrenu list na srpskom jeziku. Novine su počele da izlaze 1. avgusta 1813. pod nazivom Novine serbske iz carstvujuščega grada Viene. Izlazile su pune tri godine kao dnevni list, a od 1816. izlazile su dva puta nedeljno. Tada počinje tiraž da se smanjuje, tako da su Novine serbske životarile još neko vreme, a konačno su se ugasile u februaru 1822.
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Mihailo Bjelica, Zoran Jevtović: Istorija novinarstva, Megatrend Univerzitet primenjenih nauka, Beograd, 2006. str. 218-224.
