Suomenlina

Suomenlina do 1918. zvana Viapori (finski) ili Sveaborg (švedski), je naseljena morska tvrđava koja se sastoji od osam ostrva od kojih je šest utvrđeno. Udaljeno je oko 4 kiliometara jugoistočno od centra grada Helsinkija, glavnog grada Finske. Prvobitno nazvan Sveaborg (Zamak Šveđana) ili Viapori kako ga nazivaju Finci koji govore finski, preimenovan je u Suomenlina (Zamak Finske) iz patriotskih razloga, iako je i dalje poznat po svom originalnom imenu u Švedskoj i od strane finaca koji govore švedski.

ostvrvo Suomenlina

Švedska kruna je započela izgradnju tvrđave 1748. godine kao zaštitu od ruskog ekspanzionizma. Opšta odgovornost za izgradnju data je Avgustinu Erensvardu. Prvobitni plan bastionske tvrđave bio je pod snažnim uticajem ideja Vobana, najistaknutijeg vojnog inženjera tog vremena. Poznata po ovim bastionskim utvrđenjima Suomenlina je 1991. godine postala deo UNESKO–ve svetske baštine.

Geografski položaj

Ostrvo Suomenlina u Helsinkiju se nalazi 4 km jugoistočno od centra Helsinkija i sastoji se od 8 ostrva. Pet ostrva je povezano mostovima ili peskovitim kopnenim mostom. Ostrvo koje ima najveću koncentraciju utvrđenja preimeniovano je u Gustavssvard (mač kralja Gustava) tokom izgradnje od strane Švedske. Ukupna površina zemljišta je 80 hektara (0,8 km²).

Istorija

Švedska era

Švedska je izgubila status supersile i svoje najvažnije istočne tvrđave u ratovima sa Rusijom u prvoj polovini 18. veka. Jačanje odbrane Finske smatralo se neophodnim, pa je švedski parlament 1747. doneo odluku o izgradnji centralne tvrđave uključujući pomorsku bazu u Helsinkiju.

Radovi na utvrđenju počeli su sledeće godine na ostrvu Susiluodot kod Helsinkija, na lokaciji današnje Suomenline. Godine 1750. tvrđava je nazvana Sveaborg, fonetski prevedeno u Viapori na finskom. Ambiciozni planovi oko izgradnje utvrđenja morali su da budu smanjeni nekoliko godina nakon početka izgradnje. Aktivna faza radova na utvrđenju završena je nešto više od 40 godina nakon što je počela. Tvrđava zaprvo nikada nije potpuno završena kako je planirano, iako je prvobitni cilj bio da se završi za samo četiri godine. Pomeranski rat (1756–1763) zaustavio je izgradnju, iako se bitke nisu proširile na tvrđavu. Morska tvrđava je imala zasluge kao pomorska baza u Rusko–Švedskom ratu (1788–1790), ali nije učestvovala u stvarnim bitkama. Godine 1808. Viapori su opkolile ruske snage u Rusko–Švedskom ratu. Posle manjih okršaja tvrđava je predata, zauzeli su je Rusi i tada za nju odpočinje nova era.

Ruska era

U maju 1808. godine tvrđava Viapori je predata Rusima, što je označilo novu eru u istoriji tvrđave. Nakon što su Šveđani napustili tvrđavu, Viapori je zajedno sa svojim brodovima i opremom prešao pod vlast ruske carske vlade. Sledeće godine je Finska postala veliko automnom vojvodstvo Rusije, ali je Viapori ostao vojna baza pod Ruskom upravom. Rusi su cenili Viapori i pravili velike planove za nju. U tvrđavi su izgrađene kasarne za smeštaj vojnika i završena pravoslavna garnizonska crkva.

Vojni značaj tvrđave je opao u 19. veku, održavanje i obnova utvrđenja bili su zapušteni zbog nedostatka sredstava, Viapori je propadao. Tek uoči Krimskog rata (1853–1856) stanje tvrđave je počelo da izaziva zabrinutost. Izbio je rat između Rusije i Turske, a ubrzo su se Engleska i Francuska udružile sa Turskom. Kombinovana anglo–Francuska flota je bombardovala Viapori dva dana u avgustu 1855. i Viapori je pretrpeo veliku štetu tokom bombardovanja. Krajem 19. veka i prvih godina 20. veka utvrđenje Viapori je obnovljeno. Međutim, utvrđenje je nastavilo da gubi na važnosti i na kraju je bilo samo jedno utvrđenje od mnogih.

U leto 1906. inspirisani revolucionarnim nemirima u Rusiji, u Viaporiju je izbila pobuna, pobunjenici su pokušali da stave tvrđavu pod svoju kontrolu i delimično su uspeli. Međutim, pobuna je ugušena za četiri dana. Tokom Prvog svtskog rata (1914–1918), Viapori je bio deo onoga što je bilo poznato kao mornarička tvrđava Petra Velikog, dizajnirana da zaštiti rusku prestonicu Sankt Peterburg. Sa ruskom revolucijom i sticanjem nezavisnosti Finske, Viapori je preuzela novosnovana finska vlada 1918. i preimenovala u Suomenlina (Zamak Finske).

Finska era

Tokom ruske ere, tvrđava nije bela deo finskog velikog vojvodstva, već je njome upravljala Rusija. Fisnka je proglasila nezavisnost 6. decembra 1917, ali Viapori je još neko vreme bio pod komandom ruskih trupa. pod upravu finske vlade je prebačena tek u proleće 1918. tokom finskog građanskog rata. Pred kraj rata Beli su podigli logor u Viaporiju za oko 8000 Crvenih zatvorenika. U logoru su Crveni zarobljenici pogubljeni, a neki su umrli od bolesti zbog loših uslova u tvrđavi. Poslednji zatvorenici su pušteni u martu 1919.

U maju 1918. tvrđava je preimenovana u Suomenlina kako bi odrazila nezavisnost Finske i pripojena je državi Finskoj. Ubrzo su u tvrđavi bile smeštene različite jedinice odbrambenih snaga i Suomenlina je postala finski garnizon. Postepeno su počele i manje obnove, a turizam na ostvrima je uzeo maha.

Civilna uprava

Sredinom 60–ih godina 20. veka odbrambene snage su objavile da će potpuno napustiti tvrđavu. Kada se puk obalske artiljerije iselio 1972, Suomenlina je predata civilnoj upravi. Među jedinicama odbrambenih snaga, do danas je u Suomenlini ostala samo Pomorska akademija. Počela je obnova Suomenline, a zgrade su renovirane za stambenu upotrebu. Suomenlina je dodata na UNESKO–vu listu svetske baštine 1991. Tokom finske ere, tvrđava se razvila u jednu od najpopularnijih turističkih atrakcija u Finskoj. Pored toga Suomenlina je jedan od okruga Helsinkija, dom za oko 800 stanovnika i radno mesto za oko 400 ljudi.

Turizam

Kada su 1748. godine započeli građevinski radovi na tvrđavi Viapori kod Helsinkija, malo je putnika bilo zainteresovano za Helsinki. U tadašnjim putopisima Finska je bila predstavljena kao tranzitna tačka do Laponije ili Rusije. Međutim, reputacija tvrđave Viapori ubrzo je doprla do ljudi izvan Švedske. Štampane slike zidova tvrđave širile su se širom Evrope. U 19. veku tvrđava se već pominje u nekoliko turističkih vodiča. Razvoj turizma počeo je nakon ratova u 20. veku, a u 21. veku morska tvrđava Suomenlina je jedna od najpopularnijih atrakcija u Finskoj

Suomenlina je predata civilnoj upravi 1973. Za upravljanje administracijom i razvojem tvrđave, osnovano je upravno telo Suomenline u okviru ministarstva prosvete i kulture. Godine 1974. izrađen je plan razvoja za Suomenlinu, koji ji takođe dao osnovu za njen razvoj kao turističke atrakcije. Razvoj se zasniva na očuvanju kulturnog nasleđa Suomenline i razvoju ostrva kao rezidencijalnog područja i istorijskog spomenika u saradnji sa gradom Helsinkijem. Suomenlina je dodata na UNESKO–vu listu svetske baštine. Godine 1998. obeležena je 250. godišnjica tvrđave, a centar Suomenlina otvoren je da proslavi tu priliku. Danas su usluge centra dostupne posetiocima tokom cele godine.

ruski top iz 1877.

Broj posetilaca Suomenline nastavlja da raste, a sa preko 900000 posetilaca sveke godine, morska tvrđava je jedna od najpopularnijih turističkih destinacija Finske. Suomenlina privlači posetioce kako iz Finske tako i iz inostranstva. Nudi idealno okruženje za istraživanje istorijskog mesta svetske baštine. Mnogi posetioci dolaze tokom leta, ali broj posetilaca tokom zime stalno raste.

Na ostrvu se nalazi šest kilometara zidina, 100 topova, tuneli, parkovi, takođe i muzeji, organizuju se vođene ture, razni događaji i postoje mnogi restorani.

Kraljevska kapija

Kraljevska kapija je simbol Suomenline, sagrađena je 1753–1754 kao ulazna kapija u tvrđavu. Kapija je podignuta na mestu gde je bio usidren brod sa švedskim kraljem Adolfom Fridrihom dok je 1752. nadgledao gradnju tvrđave. Fasada dvospratne kapije je konkavna i uokvirena mermernim kamenom. Godine 1770. kapija je pretvorena u pokretni most, ispred pokretnog mosta izgrađeni su kej i i široke stepenice izgrađene od krečnjaka iskopanpog sa lokaliteta u blizni Stokholma. Ornamentalne motive kapije čine krečnjački venci, oavlne i okrugle brazde i ispisane mermerne ploče. Graditelj tvrđave Avgustin Erensvard, dao je na jednoj od ukrasnih ploča čuvenu opomenu Finskoj. Prevedeni tekst glasi „Posteriti, stojite ovde na svom terenu i nikada se ne oslanjajte na pomoć spolja”.

Kraljevska kapija

Veliko dvorište

Po završetku 1760. godine, veliko dvorište koje je dizajnirao Avgustin Erensvard, služilo je kao glavni trg i administrativni centar tvrđave. Kuće koje okružuju dvorište obuhvataju kuću komandanta tvrđave i glavnu stražu. Na sredini dvorišta može se videti grobnica Avgustina Erensvarda. Spomen grobnica je završena početkom 19. veka neposredno pred kraj švedske vladavine nad Finskom. Veliko dvorište je teško oštećeno u bombardovanju tokom Krimskog rata. Danas je okruženo stambenim zgradama i muzejem Erensvard, koji se nalazi u nekadašnjoj komandantovoj kući.

Crkva Suomenlina

Crkva Suomenlina

Crkva Suomenlina je izgrađena kao ruska pravoslavna garnizonska crkva 1854. Prvobitno je crkva imala pet zvonika sa lukastim kupolama. Izgled crkve, koja dominira pogledom iz Helsinkija promenjena je početkom finske ere, kada je pretvorena u evangeličko–luteransku crkvu. U svetioniku crkve se nalazi svetionik za vazdušni i pomorski saobraćaj. Crkva je popularno mesto za venčanja, koncerte i druge događaje. Kripta crkve može se iznajmiti i za manje događaje.

Kasarna Jeti

Ružičasto malterisana kasarna Jeti, izgrađena je u rusko doba i predstavlja glavnu kapiju tvrđave. Zgrada dominira severnom obalom Suomenline. To je prva zgrada koju posetioci vide kada stignu na glavni kej. Zasvođena kasarna sa limenim krovom podignuta 1868–1870, dizajnirana je da primi 250 vojnika. Jedan deo zgrade korišćen je kao glavna stražarnica sa prostorima za pritvor, sobama za zatvorenike kao i prostorima za čuvare i dežurno osoblje. Pored toga kasarna je obuhvatala kuhinju, muške stambene objekte i toalete. Danas se u Jeti kasarni nalazi kancelarija za turističke informacije, pivara Suomenlina, galerija helsinškog saveza umetnika i Viaporin kafić.

Literatura

• Mattila, Tapani (1983). Meri maamme turvana [More čuva našu zemlju] (in Finnish). Jyväskylä: K. J. Gummerus Osakeyhtiö.