Tvrđava Kamerlengo
Tvrđava, dvorac ili čaštel Kamerlengo nekada fortifikacijski objekat a danas turistička destinacija Trogira uz samu jugozapadnu ivicu drevnog grada grada Trogira. Izgrađena je za odbranu morskog kanala i prilaza luci.[1]
| Tvrđava Kamerlengo | |
|---|---|
 Tvrđava Kamerlengo (pogled sa mora) | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Trogir |
| Država |  Hrvatska |
| Vreme nastanka | 14 — 15. vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
Najstariji deo fortifikacije je poligonalna kula s kraja 14. veka. veka, a zidine su dobile današnji oblik po dolasku mletačke vlasti kada je Venecija osvojila Trogir. Za izgradnju je konsultovan državni inženjer Lorenco Picino, a izvođenje radova je povereno protomagistru Marinu Radoju. Tvrđava je grašena od 1420. do 1437. godine i služila je za smeštaj venecijanske vojne posade.
Naziv uredi
Za tvrđavu se ustalio naziv Kamerlengo po venecijanskom državnom službeniku koji je upravljao finansijskim i ekonomskim poslovima gradske komune. Ovaj mletački službenika, blagajnika i kaštelana (camerlengo e castellano), bio je zadužen za državne finansije, i nadležan za isplatu vojske. Živeo je unutar dvorca, a pored njegovih stambenih prostorija bilo je i onih za kastelana i vojnu posadu.[2]
Položaj uredi
Tvrđava Kamerlengo se nalazi uz samu jugozapadnu ivicu istorijskog jezgra Trogira koje se nalazi na ostrvcu u morskom suženju u kome se otok Čiovo najviše približio kopnu. Ostrvce koje je orijentirano u smeru istok - zapad dugačko je oko 515 metara, sa najvećom širinom u smeru sever - jug od oko 285 metara. Obim i oblik ostrvca godina se menjao jer se stalno širilo nasipanjem terena, posebno na južnoj i zapadnoj strani.[3]
Tvrđava je sa kopnom povezana starim kamenim mostom, a sa Čiovom pokretnim mostom, koji se nalazi na najužem delu Trogirskog kanala. Pre gradnje mosta prema kopnu početkom 14. veka tvrđavi se verovatno prilazilo preko sprud koji stvara bujica Dobrića (njeno korito je kanalisano); ali ona i danas nanosi šljunak, koji se mora stalno uklanjati kako ne bi zatrpao „Fošu”. Danas se za most koji vodi na kopno upotrebljava naziv Mali most, a za onaj prema Čiovu Čiovski most.
Istorija uredi
Grad Trogir, čiji počeci sežu u 3. vek pre nove ere, ima veoma burnu istoriju. Grad su prema pretpostavkama istoričara osnovali grčki kolonisti sa Visa (tada Isa), koji su podigli naselje na prostoru otočić na kojem je izgrađeno istorijhsko jezgro Trogira. Izvorno ovo je najvjerojatnije bio nizak komad – jezičak, vrh okolnog polja, odvojen močvarnim plićacima, koji su naknadno oblikovani u odbrambeni jarak.
Trogir je u prvom veku postao rimska opština, a pisac Plinije Stariji (23/24 – 79) ovaj grad pominje kao mesto poznato po kvalitetnom kamenu za gradnju.
Kada tokom 4. veka u Trogir dolazi nova vera, hrišćanstvo ono se širilo iz susedne Salone. Tada se na području Trogira formirala nova kultura grada i njegovog stanovništva, jer je grad ima vrlo povoljan položaj, smešten u neposrednoj blizini najvećeg dalmatinskog središta Splita. Dolaskom Slovena, okreće se nova stranica istorije, a menja se i ime u Trogir koje se sačuvalo do danas.
Nakon pada Rimskog carstva krajem petog veka, Trogir je jedno vreme bio nezavisan, a u sedmom veku postao je deo vizantijske Dalmacije.
Formiranjem i jačanjem hrvatske srednjovekovne države plaćan je danak za svojevrsnu autonomiju Trogira, koji je vremenom prerastao u sedište hrvatskih vladara iz druge polovine devetog veka. Kada su Mlečani pojačali pritisak na grad oni si od 10. veka postali njegovi gospodari pod vođstvom dužda Petra II Orseola. Tada je stvorena i samostalna Trogirska eparhija,koja je ukinuta tek u 19. veku.
Početkom 12. veka Trogir je sa privilegijama potpao pod vlast hrvatsko-ugarskog kralja Kolomana (pre 1074 - 1116). U naredna tri veka vlast u Trogiru će se smenjivati između mletačke uprave, hrvatsko-ugarskih kraljeva i feudalnih porodica poput bribirskih knezova Šubića.
Razdoblje razvijenog srednjeg veka je ono u kojem će se u grad doseliti brojno hrvatsko stanovništvo koje je formiralo Trogirsku komunu sa širokim sistemom autonomije. U to vreme dolazi do privrednog i kulturnog procvata grada.
Nakon što je vekovima bio na meti Mlečana i nekoliko puta nakratko pao pod njihovu vlast, Trogir ga je 1420. morao priznati kao poslednji dalmatinski grad. Ovoga puta biće dugotrajan, odnosno do ukidanja Mletačke republike 1797. godine. Osvajački pohod predvodio je komandant mletačke flote Pjetro Loredan (1372 – 1438). U napadima su teško oštećene gradske zidine sa okolnim kulama, zatim objekti verske i gradske uprave, kao i značajan deo palate. Trogir nije predao vlast mirnim putem i Mlečani su imali vrlo malo pristalica, pa su morali da dovedu veliki broj vojnika najamnika za uspostavljanje vlasti.
Projektovanje i početak radova uredi
Isto tako, počeli su da obnavljaju Trogir prema svojim zamislima koje su se zasnivale na sprečavanju napada sa mora i mogućih unutrašnjih pobuna. Stoga je već dva meseca nakon osvajanja grada počela izgradnja tvrđave u njegovom jugozapadnom delu. Prethodno je dužd Tomazo Moćenigo (oko 1343 – 1423) izabrao komisiju za izgradnju, koju su činili renomirani vojni inženjeri. Nedugo zatim, imenovani trogirski knez Šimun Detrico (umro oko 1448.), potomak zadarske plemićke porodice rimskog porekla, angažuje trogirskog graditelja i zidara Marina Radojeva da izradi kamen za temelje dvorca. Komuna se obavezala da će mu za vreme radova obezbediti posadu i brod koji će dopremati kamen iz obližnjih kamenoloma.[2]
Zbog izgradnje dvorca, koji je uključivao i okolni opkop, deo nekadašnjih trogirskih plemića i građana ostao je bez imovine. Radovi su se najvećim delom finansirali prihodima komune od prodaje soli, zbog čega se gradnja odužila. Sporost izgradnje primorala je mletačke vlasti da direktno ulože novac u završetak zamka i rekonstrukciju gradskih zidina na mestima gde im je pretilo urušavanje. Dvorac je završen 1437. godine, nakon sedamnaest godina izgradnje.
Gubitak značaja uredi
Prestankom osmanske opasnosti gradska utvrđenja su izgubila na značaju, a posebno za vreme Habzburške vladavine dvorci su potpuno napušteni.
Napušteni Kamerlango je menjao svoju namenu i polako je izložen zubu vremena počeo da propada.
Tvrđava je ipak uspela da zadrži svoj prvobitni oblik, kada je Staro jezgro grada Trogira dospelo na Uneskovu listu svetske baštine, a dvorac Kamerlengo postao njegov neizostavni turistički deo.[1]
Izgradnja uredi
Tvrđava Kamerlengo podignuta je uz more, na ivici predgrađa, na jugozapadnom uglu ostrvceta na kome se pruža istorijsko jezgro Trogira.
Gradnja tvrđave započeta je 1420. godine, a dovršena 1437. godine, neposredno nakon mletačkog osvajanja Trogira. Pietro Loredan, generalni kapetan Kulfa (Jadranskog mora) i cele vojske u Dalmaciji, prema odluci državnih vlasti (Signoria) u maju 1240. godine naredio je Zadraninu Šimunu Detricu, prvom knezu nakon mletačkog osvajanja, da se sagradi novo utvrđenje, i to prema nacrtu nadstojnika Marina. U julu 1420. godine dužd Tomaso Mokenigo doneo je naredbu, dukalu, da se sagradi novo utvrđenje (novum fortalicium sive Castrum).
Potom je 1. avgusta 1420. godine na predlog Pijetra Loredana, nakon njegovih konsultacija sa mletačkim vladarima i visokim vojnim ličnostima, posebno s Markom Mijanijem i s majstorom, inženjerom Pincinom, izneseno mišljenje da se kaštel sagradi u predgrađu, uz postojeću veliku kulu uz koju se razapinjao lanac kojim se zatvarala luka.[2]
Iako se spominje nacrt koji je izradio nadstojnik Marin (Radojev), presudni su najverovatnije bili doprinosi inženjera Pincina koji 1414. godine u Zadru predlaže radove na adaptaciji Kaštela, a konsultovan je takođe i pri utvrđivanju Šibenika.[2]
Mišljenja o izboru lokacije za gradnju tvrđave nisu bila usklađena. Bilo je, naime, predloga da se kaštel sagradi na istočnom rubu grada, kod samostana Svetog Ivana Krstitelja.
Dana 8. avgusta 1420. godine spomenuti knez Šimun Detrico sklopio je ugovor s glavnim meštrom, protomagistrom Marinom Radojevim, koji je trebao nabaviti kamenje i započeti rad na temeljima.[2]
Arhitektura uredi
Tvrđava je trapezoidnog tlocrta sa monumentalnom poligonalnom kulom okrenutom ka moru na mestu Lančane kule i manjim ugaonim kulama. Oko tvrđave je postojao bedem sa potpornim zidom, i širokim odbrambenim šancem prema gradu sa severa i istoka.
Glavna kapija zamka sa lunetom i pokretnim mostom nalazi se na severnoj strani zamka. U sredini pročelja na južnoj, zapadnoj i severnoj strani nalazi se berteska sa visećim lukom na konzolama.
U unutrašnjem dvorištu nalazile su se stambene zgrade za kastelana i posadu i kapela Svetog Marka.
Tvrđava je iznutra bila nasuta peskom, u dvorištu je bio bunar i kapela Svetog Marka, pa je mogla nezavisno funkcionisati ako bi došlo do, na primer, pobune stanovništva.
Kaštel Kamerlengo je od grada bio odvojen odbrambenim jarkom, a u unutrašnjost se ulazilo preko drvenog mosta. Nekoliko metara od zidina postojao je i spoljni odbrambeni zid kao zaštita od napada teškim naoružanjem.[2]
Severozapadne kule imale su nasip, koji je nastao nabacivanjem kamenja, a sprečavao je pristajanje ratnih galija.
Glavni ulaz u tvrđavu sačuvan je i danas.
Vidi još uredi
Izvori uredi
Spoljašnje veze uredi
Mediji vezani za članak Tvrđava Kamerlengo na Vikimedijinoj ostavi