Tomas Ligoti
Tomas Ligoti (engl. Thomas Ligotti; rođen 9. jula 1953. u Detroitu, Mičigen, SAD) je američki pisac pretežno kratke proze horor žanra, dok S. T. Džoši njegovu prozu naziva filozofskim hororom.[1] U svojim proznim i ne-proznim delima, Ligoti je prepoznatljiv prema svom pesimističnom i nihilističnom svetonazoru.[2]
| Tomas Ligoti | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 9. jul 1953. |
| Mesto rođenja | Detroit, Mičigen, SAD |
| Obrazovanje | Državni Univerzitet Vejn |
| Književni rad | |
| Uticaji od | Hauard Filips Lavkraft, Montagju Rouds Džejms, Artur Maken, Širli Džekson, Aldžernon Blekvud |
| Najvažnija dela | Pesme mrtvog sanjara, Pisar tame: životi i dela, Nedovršeni posao, Fabrika košmara, Zavera protiv čovečanstva |
| Nagrade | Britanska nagrada za fantastiku za najbolju zbirku proze: Fabrika košmara (1996), Nagrada Brem Stoker za najbolji roman: Nedovršeni posao (2002), Nagrada međunarodog udruženja za horor, za roman: Nedovršeni posao (2002). |
| Zvanični veb-sajt | |
| www | |
Remzi Kembel Ligotija smatra apsolutnim majstorom natprirodne strave i jezovite proze.[3].
Biografija uredi
Tomas Ligoti rođen je 9. jula 1953. godine u Detroitu (Mičigen, SAD). Studirao je engleski jezik i književnost na Državnom Univerzitetu Vejn, ali je, pritom, pohađao i brojne kurseve iz oblasti muzike i filozofije. Kako su mu studije poslužile da utaži intelektualnu glad, studirao je šest godina. Diplomirao je 1978. godine.[3]
Kad je u pitanju književnost, sve što je želeo da sazna o književnosti, naučio je u univerzitetskoj biblioteci. Naročito su ga privlačili pisci i pokreti koji su odražavali njegov pogled na svet: dekadenti i simbolisti, dadaisti i nadrealisti, morbidni i pesimistični pisci svih naroda i kultura. Pre fakultetskih studija nije bio naročito posvećen čitanju, ali je već kao tinejdžer imao oformljenu ličnost i negativan odnos prema svetu i životu. [3]
U dečaštvu, koje je proveo u katoličkoj školi, voleo je horor filmove, ali je postojanje književnosti strave otkrio relativno kasno, kad je 1971. godine naišao na džepno izdanje romana Ukleta kuća na brdu Širli Džekson, koji je poznavao samo kao predložak za čuveni horor film. Nedugo zatim, naišao je na zbirku priča Artura Makena, pisca koji mu se naročito dopao. Prekretnica je nastupila kad je nabavio antologiju priča Hauarda Filipsa Lavkrafta, u kojem je pronašao srodnu dušu, sličnog temperamenta i svetonazora.[3]
Delo uredi
Prvu zbirku priča, kod malog izdavača, u tiražu od 300 primeraka, Ligoti je objavio 1985. godine, pod naslovom Pesme Mrtvog Sanjara. Premda skromna u smislu plasmana, ova knjiga može se pohvaliti predgovorom Remzija Kembela, jednog od najhvaljenijih savremenih pisaca horora. Revidirano i prošireno izdanje prve Ligotijeve zbirke izašlo je 1990. u Engleskoj, a u Americi je kod velikog izdavača dobilo izdanje u tvrdom, a potom i u masovnom, mekom povezu 1991. godine.[3]
Godine 1991. izlazi i Ligotijeva druga zbirka priča, Pisar tame: životi i dela, kod istog izdavača. Ova zbirka, kao i priča Poslednja arlekinova gozba, bile su nominovane za Svetsku nagradu za fantastiku, ali je nisu dobile.[3]
Ligotijeva treća zbirka, Noćni dnevnik, pojavljuje se 1994, dok iste godine izlazi i nešto opskurnija zbirka sačinjena od minijatura u kojima se razrađuju i reinterpretiraju čuveni gotski i horor junaci i motivi, pod naslovom Mučno vaskrsenje Viktora Frankenštajna i druge gotske priče. Neke od ovih minijatura bile su deo prvog izdanja Pesama mrtvog sanjara, a izbačene su iz kasnijih. Sa ovom knjigom počinje trend Ligotija kao kultnog pisca, sa posebnim tretmanom, posebnom distribucijom - i posebnom cenom.[3]
Najznačajnija i najvrednija knjiga Ligotijevih priča ikada objavljena je, zapravo, omnibus Fabrika košmara iz 1996. godine. Sadržaj čine skoro sve priče iz njegove tri zbirke, kojima je dodato šest naslova dotad neobjavljenih u knjiškom obliku. Ukupno četrdeset pet priča u obimnoj knjizi, kod velikog izdavača i sa predgovorom tada popularne spisateljice Popi Z. Brajt, praktično se može smatrati neprevaziđenim izborom njegovih najboljih dela. Nažalost, Ligoti nakon nje nije napisao mnogo toga novog.[3]
Bibliografija na srpskom jeziku uredi
U časopisu Monolit br. 9, koji je uredio Oto Oltvanji, a koji je izdao Flamarion iz Beograda, 1995. godine, izašla je Ligotijeva priča Poslednja arlekinova gozba, u prevodu Jasne Martinović.
Izdavačka kuća Booka iz Beograda je 2014. godine objavila jedini roman Tomasa Ligotija, Nedovršeni posao, u prevodu Gorana Skrobonje. U istoj knjizi, objavljene su i priče Imam poseban plan za ovaj svet i Mreža košmara.[4]
Orfelin izdavaštvo[5] iz Novog Sada je 2017. godine objavilo Ligotijevu drugu zbirku priča, Pisar tame: Životi i dela, u prevodu Save Kuzmanovića. Zbirku je ilustrovao Ivica Stevanović, a Ligotijev esej Utehe u užasu preveo dr Dejan Ognjanović, koji je, ujedno, napisao i stručni pogovor pod naslovom: Tomas Ligoti: Iz dubine najcrnjeg ambisa. Treću zbirku pripovedaka, pod naslovom Dnevnik noći, Orfelin izdavaštvo publikovalo je 2019, dok je četvrtu, Teatro Grottesco, publikovalo 2021. godine.
Nagrade uredi
- 1982. godine, od Organizacije niskotiražnih pisaca i umetnika, za priču Hemičar.[2]
- 1996. godine, za zbirku Fabrika užasa, Nagrada Brem Stoker.[6]
- 1996. godine, za priču Crvena kula, Nagrada Brem Stoker.[7]
- 1996. godine, za zbirku Fabrika košmara, Britanska nagrada za fantastiku.[8]
- 2002. godine, za roman Nedovršeni posao, Nagrada Brem Stoker.[6]
- 2002. godine, za roman Nedovršeni posao, Nagrada Međunarodnog udruženja za horor.[9]
Reference uredi
- ^ „Intervju sa Tomasom Ligotijem”. The Teeming Brain. Pristupljeno 3. 11. 2017.
- ^ a b „Thomas Ligotti”. Internet Archive. Arhivirano iz originala 29. 09. 2007. g. Pristupljeno 3. 11. 2017.
- ^ a b v g d đ e ž Tomas, Ligoti (2017). Pisar Tame: životi i dela. Novi Sad: Orfelin izdavaštvo. ISBN 978-86-6039-034-1.
- ^ „Nedovršeni posao”. Booka. Arhivirano iz originala 16. 11. 2017. g. Pristupljeno 3. 11. 2017.
- ^ „Orfelin izdavaštvo”. Orfelin izdavaštvo. Pristupljeno 3. 11. 2017.
- ^ a b „Udruženje pisaca horora”. Horror Writers Association. Arhivirano iz originala 02. 02. 2017. g. Pristupljeno 3. 11. 2017.
- ^ „Udruženje pisaca horora”. Horror Writers Association. Arhivirano iz originala 02. 02. 2017. g. Pristupljeno 3. 11. 2017.
- ^ „Dobitnici književnih nagrada”. Internet Archive. Arhivirano iz originala 24. 04. 2002. g. Pristupljeno 3. 11. 2017.
- ^ „IHG Award Recipients”. Horror Award. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 3. 11. 2017.
Literatura uredi
- Tomas, Ligoti (2017). Pisar Tame: životi i dela. Novi Sad: Orfelin izdavaštvo. ISBN 978-86-6039-034-1.
- Ognjanović, Dejan. 2014. Poetika horora: Istorijska poetika horor žanra u anglo-američkoj književnosti. Novi Sad: Orfelin izdavaštvo; Petrovaradin: Simbol.
- Ognjanović, Dejan. 2017. Tomas Ligoti: Iz dubine najcrnjeg ambisa. U Pisar tame: životi i dela. Novi Sad: Orfelin izdavaštvo. str. 277-302.