Tri krajputaša Ivanovićima u Donjim Branetićima
Tri krajputaša Ivanovićima u Donjim Branetićima (opština Gornji Milanovac) nalaze se na ulazu u varošicu sela Donji Branetići. Podignuti su vojnicima iz familije Ivanović: Živojinu i rođenoj braći Dragomiru i Čedomiru, koji su izgubili živote u Prvom svetskom ratu 1914. godine.[1][2]
| Tri krajputaša Ivanovićima u Donjim Branetićima | |
|---|---|
.jpg) Spomenici Ivanovićima: Živojinu, Dragomiru i Čedomiru | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Boljkovci |
| Opština | Opština Gornji Milanovac |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 20. vek |
Opis uredi
Po obliku, materijalu i stilskim karakteristikama krajputaši imaju sve tipične odlike kamenoreza takovskog kraja s početka 20. veka.[3] Prva dva, izrađena od branetićkog kamena iz majdana Vranovica[1] nekada su imala pokrivke u vidu karakteristične „kape”. Treći spomenik razlikuje se po formi i materijalu − zaobljenog je vrha, izrađen od peščara iz „Rajkovog rida” u Takovu.[1] Relativno dobro su očuvani, oštećenih poleđina i prekriveni lišajem. Na sva tri spomenika epitafi su uklesani u pravougaona udubljenja nadvišena krstovima. Okrenuti su na severozapad, ka putu, kako bi prolaznike opomenuli na tragičnu sudbinu ovih ratnika koji „odoše iz kuće 1912. g. i više u kuću ne dođoše nikad, a groba im se ne zna...”.[1]
Spomenik Živojinu Ivanoviću uredi
Podignut je u spomen vojniku Živojinu Ivanoviću koji je izgubio život u bici na Kosmaju 1914. godine. Dimenzije stuba iznose 145h31h22 cm, sa ispupčenjem u vrhu za pokrivku u vidu karakteristične „kape”.[1] Na prednjoj strani, ispod trolisnog krsta uklesan je tekst epitafa. Poleđina spomenika je prazna. Na levoj bočnoj strani prikazana je puška sa bajonetom, a na suprotnom boku uklesan nastavak natpisa.
.jpg)
Tekst epitafa glasi:
- OVAJ SPOMEN POKAZUJE VOJNIKA ŽIVOJINA IVANOVIĆA III ČETE H PUKA
- POGIBE NA KOSMAJU ... 1914. G.
Nastavlja se na desnoj bočnoj strani:
- OVAJ SPOMEN PODIŽE ŽENA MILINKA I SIN ŽIVORAD 1916. G.[1]
Spomenik Dragomiru Ivanoviću uredi
Krajputaš je podignut u spomen vojniku Dragomiru Ivanoviću koji je izgubio život u bici na Mačkovom kamenu 1914. godine. Stub je dimenzija 118h32h21 cm, sa ispupčenjem u vrhu za pokrivku. Na prednjoj strani uklesani su krst i natpis. Na levom boku je prikazana puška sa bajonetom, dok je desni prazan. Na poleđini spomenika su nastavak teksta, ornament i potpis kamenoresca: „IZRADIO ŽIVAN JOVANOVIĆ”.[1]
.jpg)
Natpis na prednjoj strani spomenika glasi:
- OVAJ SPOMEN POKAZUJE VOJNIKA DRAGOMIRA IVANOVIĆA III ČETE I BATALjONA 5. PREKOBROJNOG PUKA
- ŽIVI 32. G. A POGIBE U RATU NA MAČKOVU KAMENU 12. SEP 1914. G.
Nastavlja se na poleđini spomenika:
- OVAJ SPOMEN DIŽE MU JANA I KĆER KOSANA 1915.[1]
Spomenik Čedomiru Ivanoviću uredi
Krajnji stub je najniži, dimenzija 115h30h16 cm, zaobljenog vrha i iskošen u desnu stranu. Podignut je u spomen Čedomiru Ivanoviću koji je izgubio život u bici na Mačkovom kamenu 1914. godine. Na prednjoj strani su urezani su krst i natpis. Desni bok je prazan, dok je na levom celom visinom uklesan dekorativni krstoliki ornament. Poleđina spomenika je oštećena u velikoj meri.[1]
.jpg)
Natpis na prednjoj strani spomenika glasi:
- OVAJ SPOMEN VOJNIKA II ČETE BAT 5 PREKOBROJNOG PUKA
- DRAGOMIRA IVANOVIĆ IZ G. BRANETIĆA ŽIVI 27 G
- POGIBE NA RATU U MAČKOVU KAMENU 11. SEPT 1914. G.[1]
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž z i Savović, Saša (2009). Srce u kamenu: krajputaši i usamljeni nadgrobnici rudničko-takovskog kraja. Beograd: Službeni glasnik. ISBN 978-86-519-0181-5.
- ^ Đuković, Isidor (2005). Rudničani i Takovci u oslobodilačkim ratovima Srbije 1912—1918. godine (2. dopunjeno i izmenjeno izd.). Gornji Milanovac: Muzej rudničko-takovskog kraja. ISBN 978-86-82877-16-5.
- ^ Nikolić, Radojko (1998). Kamenopisci narodnog obraza : kamenorezaštvo i kamenoresci zapadne Srbije. Čačak: Litopapir.
Literatura uredi
- Radičević, Branko V. (1961). Plava linija života : srpski seoski spomenici i krajputaši. Beograd: Savremena škola.
- Dudić, Nikola (1995). Stara groblja i nadgrobni belezi u Srbiji. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture; Prosveta. ISBN 978-86-80879-07-9.
- Nikolić, Radojko (1998). Kamenopisci narodnog obraza : kamenorezaštvo i kamenoresci zapadne Srbije. Čačak: Litopapir.
- Đuković, Isidor (2005). Rudničani i Takovci u oslobodilačkim ratovima Srbije 1912—1918. godine (2. dopunjeno i izmenjeno izd.). Gornji Milanovac: Muzej rudničko-takovskog kraja. ISBN 978-86-82877-16-5.
- Savović, Saša (2009). Srce u kamenu: krajputaši i usamljeni nadgrobnici rudničko-takovskog kraja. Beograd: Službeni glasnik. ISBN 978-86-519-0181-5.
- Nikolić, Radojko (2018). Kamena knjiga predaka : o natpisima sa nadgrobnih spomenika zapadne Srbije (PDF) (2. dopunjeno izd.). Čačak: Narodni muzej. ISBN 978-86-84067-63-2.