Ulica Đorđa Pantelića (Zemun)
  Ulica Đorđa Pantelića
| |
|---|---|
  | |
| Opština | Zemun |
| Početak | Zlatiborska ulica |
| Kraj | Ulica Dr Nedeljka Ercegovca |
| Dužina | 300 m |
| Širina | 8 m |
| Stari nazivi | Stanka Paunovića |
 | |
|
Centralni deo ulice Đorđa Pantelića
 
| |
Ulica Đorđa Pantelića se nalazi u Zemunu, u naselju Kalvarija na lesnoj zaravni iznad starog dela Zemuna. Prostire se od Zlatiborske ulice pa sve do malog parka „Kalvarija” na uglu sa Ulicom Dr Nedeljka Ercegovca. Na ulicu se nastavlja parkovska staza koja se niz padinu lesnog brega kamenim stepenicama, zvanim „Kalvarice”, spušta do Spirtine ulice i izbija na Ulicu Tošin bunar.
Nazivi ulice uredi
Ulica je dobila ime po dr Đorđu Panteliću,[1] srpskom prečaninu doktoru medicine, književniku, lekaru kneza Miloša, i stanovniku Požarevca, Mitrovice i Zemuna, velikom borcu za srpska prava u Austrougarskoj, zemunskom dobrotvoru i korespondentnom članu Društva srpske slovesnosti od 11. juna 1842. godine.[2][3]
I pored promene naziva danas su kod starosedelace ove ulice u paralelnoj upotrebi dva:
- Stari — Ulica Stanka Paunovića, koji je ulica dobila 1947. godne po narodnom heroju Stanku Paunoviću, koji je bio jedan od organizatora i rukovodilaca Narodnooslobodilačke borbe u Sremu. Ulica je ovo ime nosila do 2004. godine, a u istom periodu nekoliko okolnih ulica je nosilo imena narodnih heroja i istaknutih revolucionara.
- Novi — ulica Đorđa Pantelića, koji je ulica dobila 2004. godine.
O tome svedoče na nekoliko privatnih zgrada i do danas (2019) sačuvane table sa oba naziva ulice (videti sliku).
Položaj i prostranstvo uredi
Ulica se nalazi na lesnoj zaravni „Kalvarija”, jednoj od tri u Opštini Zemun, iznad ulice Tošin bunar na nadmorskoj visini od 116. m jugozapadno od centra starog Zemuna u istoimenom naselju „Kalvarija”. Počinje od Zlatiborske ulica na severozapadu i u dužini od oko 300 metara pruža se ka jugoistoku sve do parka Kalvarija, sa koji prvo čini 1/10 severoistočne strane ulice, a onda sa sa njom stapa u jedinstvenu celinu, na krajnjoj tački lesnog brega. Odatle se nastavlja širokom parkovskom stazom, kojom se preko betonskog stepeništa „Kalvarica”, na skoro vertikalnoj padini, spušta sve do Spirtine i ulice Tošin bunar, a desno pod pravim uglom se ukršta sa ulicom dr Nedeljka Ercegovca.[4]
Opšte informacije uredi
Ulica je nastala u prvoj polovini 20. veka na lokaciji poznatoj kao Kalvarija, nazvanoj tako po katoličkom krstu ili „križnom putu“ koji je na lesnom bregu iznad starog dela Zemuna stajao od kraja 18. veka do posle Drugog svetskog rata. Svojevremeno taj prostor, je bio krajna periferija Zemuna sa dosta vinograda, vila i letnjikovaca bogatijih Zemunaca.
Između dva svetska rata, a još intenzivnije posle Drugog svetskog rata plato Kalvarije se gusto urbanizuje i ulazi potpuno u sklop Zemuna koji se sve brže širi. Ocedni teran lesnog brega, sa niskim nivoom podzemnih voda, i povoljnost lesa kao podloge učino je ovaj deo grada Zemuna privlačnim za gradnju, pa je vremenom zajedno sa ostalim ulicama nastala i današnja ulica Đorđa Pantelića.
Prostor Kalavrije nalazio se u neposrednoj blizini nemačkog predgrađa Francestal, a naseljavali su ga Srbi, Hrvati, Nemci, Jevreji i dr. Nakon kolonizacije posle Drugog svetskog rata, u nju je doseljeno stanovništvo iz Bosne, što je donekle izmenilo nacionalni sastav kao i dalji razvoj same ulice. Ulica je dobila novi izgled izgradnjom većeg broj lepih privatnih kuća, pa je ulica i celog naselje do danas zadržalo naziv „Zemunsko Dedinje”.
Ulica je se porodičnim kućama pretežno stambenog tipa, najviše sa jednim do dva sprata i portkrovljem, i manjim ili većim dvorištem uglavnom u zadnjem delu placa. Na kraju ulice je omanji park Kalvarija, iz koga se pruža panoramski pogled na donji deo Zemuna i Novi Beograd.
_3567.jpg)
Ulica je sa ostalim delom Kalvarije i Zemuna je dobro povezana preko raskrsnice na kojoj se ukršta se Prvomajskom, a sa donjim Zemunom i Novim Beogradom, povezana je pešačkom stazom i stepenicama. Jedne silaze u Ulicu Teodora Hercla (bivša ulica Prilaz i Jakuba Kuburovića), a druge zvane „Kalvarice, u Ulicu Svetozara Miletića, koja izbija na Ulicu Tošin bunar.
Ulica je gasifikovana 2006. godine i odlično je saobraćajno povezana sa drugim delovima Zemuna i Beograda linijama gradskog prevoza 15, 18, 78, kao i noćnom linijom 15.
- Spomen kuća
Na ulazu u ulicu, sa njene leve strane iz pravca Prvomajske, nalazi se spomen kuća, u kojoj je od 1930 do 1941. godine, aktivno zasedao Revolucionarni sindikat Zemuna predvođen Komunističkom partijom. Iz ove kuće deset godina je organizovana borba radničke klase Zemuna za ostvarivanje radničkih prava i pružan snažan otpor vladajužem režimu Kraljevine Jugoslavije.
U predvečerje Drugog svetskog rata u ovoj kući su Revolucionarni sindikat Zemuna i Komunističkom partija započele pripreme radnika i drugih rodoljuba za opštenarodni ustanak.
Sećanja na događaje koji su se u ovoj kući dešavala više od jednu deceniju, sačuvana su od zaborava postavljanjem prigodne spomen ploče, 1979. godine.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ Branka Najholda Zemunske ulice - istorijat i poreklo naziva, izdavač „Trag” Zemun, 1996. godina.
- ^ Peruničić, Branko, Društvo srpskih slovesnosti 1841–1864, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, 1973
- ^ Jeremić, 102. – Savremenici i poslednici P 425/9 (V. Aleksijević)
- ^ Položaj ulice Đorđa Pantelića na Gugl mapi
Literatura uredi
- Staro jezgro Zemuna, Narodni muzej Zemuna. Zavod za zaštitu spomenika kulture grade Beograda. Zemun, 1967.
- dr. Petar Marković Zemun od najstarijih vremena do danas objavljeno 2004. godine
- Branko Najhold Zemun da(v)našnji, objavljeno 2010. godine
