Herejon
Herejon je bilo veliko starogrčko svetište Samijanske Here na južnom delu ostrva Samosa, 6 km jugozapadno od starog grada, u niskom i močvarnom porečju blizu mora. Kanoarhajski Herejon na Samosu je bio najveći hram boginje Here u grčkom svetu, koje datira u 8. veku p. n. e.[1], ali i mesto prvih jonskih hramova. Ova dva drevna mesta na ostrvu Samosu upisana su na UNESKO-v spisak mesta Svetske baštine u Evropi 1992. godine.
| Herejon Ηραίον Σάμου | |
|---|---|
 | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Herejon i Pitagorion na Samosu |
| Mesto | Samos, Kolona, Samos, East Samos Municipality, Grčka |
| Koordinate | 37° 40′ 19″ S; 26° 53′ 08″ I / 37.6719° S; 26.8856° I |
| Površina | 668 ha (71.900.000 sq ft) |
| Kriterijum | Kulturno dobro: ii, iii |
| Upis | 1992. (16. sednica) |
| Veb-sajt | http://whc.unesco.org/en/list/595 |
Odlike i istorija uredi
Prema lokalnom verovanju, Hera se rodila na ovom mestu ispod "drveta čednosti" (grčki: lygos, latinski: Vitex agnus-castus). Tokom Samijanskog anualnog festivala (Toneia), kultna skulptura božice Here je bivala vezana granama ove biljke. Biljka se nalazila na rimskim kovanicama sa ostrva Samos.
Postoji više faza izgradnje hram Herejona koje se prepoznaju prema ostacima crepova. Prva faza je bila u 8. veku p. n. e. kada je izgrađen Hekatompedos, 30 m dug i uzak grčki hram koji je imao tri zida i središnji niz stubova koji je nosio krovnu gredu.
Kasnije su, oko 570—550. p. n. e., arhitekte Roikos i Teodoros izgradili veći hram nasuprot herinog oltara u ograđenom prostoru (temenos). On je bio peripteralni dipteros (dvostruki red stubova oko celog hrama) od 8 x 21 stub, s četvrtastim predulazom (pronaos) ispred zatvorenog svetišta (cella). I pronaos i cela su bili podeljeni na tri jednaka dela s dva reda stubova. Stubovi su stajali na bazi (torus) koja je bila ukrašena horizontalnim urezima, a kapiteli su imali karakterističan oblik voluta jonskog stuba. Roikosov hram je imao veliki uticaj na razvoj monumentalne jonske arhitekture.[2] Ovaj hram je postojao samo desetak godina dok nije uništen u zemljotresu.
Nakon toga je, 40tak metara od Roikosovog hrama, izgrađen novi i još veći Herin hram, tzv. Polikratov hram, nazvan prema tiraninu sa Samosa. On je tada bio najveći hram grčkog sveta i njegova izgradnja je potrajala sve do rimskog osvajanja. Nikada nije bio do kraja dovršen, a jedna njegova monumentalna skulptura Here nalazi se u Arheološkom muzeju u Samosu. Herin kult se održavao u manjoj obližnjoj zgradi sve do Teodosijevog edikta o zabrani paganskih verovanja 491. godine. Na ovoj lokaciji izgrađena je hrišćanska crkva, a izgrađena je kamenom s rimskog Heraeuma, kako su ga tada zvali. Tokom vizantijskih vremena Herejon je služio kao kamenolom za srednjovekovne građevine i samo je jedan usamljeni stub ostao od nekada slavnog hrama.
Skoro da nema antičkih pomena ovoga hrama, a prvi zapadnjak koji ga je posetio bio je Žozef Piton de Turnfort na svom putovanju za francuskog kralja Luja XIV, i ponovo 1704. godine kada je objavio crteže njegovih ruševina. Velike naslage šljunka, trnovitog grmlja i močvarno tlo, su štitile ovaj lokalitet kroz 18. i 19. veka. Prva arheološka iskopavanja izveli su atinski arheolozi P. Kavadias i T. Sopolis 1890—92. godine. Prvi značajni nalazi objavljeni su nakon istraživanja Teodora Vieganda od 1910—14. godine. Nemačko arheološko drštvo iz Atine je ponovno započelo iskopavanje 1925., koja su potrajala sve do Drugog svetskog rata, a nastavljena tek 1951. godine. Helmut Kyrieleis i Herman J. Kienast su preuzeli iskopavanje 1976. godine, do danas.
-
Herejon na Samosu -
Usamljeni stup Herejona -
Arhajske skulpture na ruševinama hrama -
Hram danas -
Ukrašena greda hrama
Izvori uredi
Literatura uredi
- Kyrieleis, Helmut (1993). „The Heraion at Samos”. Ur.: Marinatos, Nanno; Hägg, Robin. Greek Sanctuaries: New Approaches. str. 125—133.
Spoljašne veze uredi
- Spomenici na stranicama grčkog ministarstva kulture Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. decembar 2010)