Hram Svete Petke na Dobroj vodi u Vukovaru
Hram Svete Petke Vukovaru je srpska pravoslavna crkva. Sagrađena je u razdoblju od 1807. do 1811. godine na mestu na kojem se nalazi izvor lekovite vode.
Istorija Dobre vode uredi
Hram Svete Petke nalazi se na periferiji grada Vukovara, sa njegove jugozapadne strane u izletištu Dobra voda. Smešten je na desnoj strani obale Vuke, prekoputa poznatog vukovarskog izletišta "Adica". Mesto je jedno od omiljenih izletišta kako Vukovaraca tako i ljudi iz okolnih mesta. Na mestu na kojem je od davnina postojao izvor dobre vode , po kojem je i samo mesto dobilo ime, Dobra voda, pastiri su dugo vremena čuvali stada. Prema predanju, među pastirima koji su dolazili ovde sa svojim stadima bio je i jedan slep od rođenja koji se odlikovao velikom pobožnošću i molitvenošću. Vodeći svoje stado na reku Vuku čiji se tok protezao i do samog pašnjaka, sam je odlazio na ovaj izvor pijući i osvežavajući se ovom dobrom vodom. Jednom prilikom kada je došao u blizinu izvora javila mu se Prepodobna majka Paraskeva i pozvala ga da dođe i da se umije na njenom izvoru rekavši mu da će posle toga ozdraviti. Pastir je pristupio ovom izvoru i kada je umio svoje oči , progledao je. Prvo što je video bila je svetiteljka. Počeli su na isto mesto dolaziti i drugi vernici i tako je u razgovoru došlo na red pitanje čija da bude ova Dobra voda. Da li pravoslavnih ili katolika koji su takođe ovde dolazili. Ovu raspravu, prema istorijskom kazivanju, razrešio je tadašnji vukovarski vlastelin grof Emerik Elc koji je rekao da će Dobru vodu dati onome ko prvi ukopa krst iznad izvora. Zaslugom Vukovarca Stevana Jovanovića još tu istu noć pravoslavni Srbi postaviše iznad izvora pravoslavni krst i tako na divljenje svih Dobra voda pripadne pravoslavnima. Osim ovoga grof Emerik Elc poklonio je vukovarskim Srbima i četiri jutra uz Dobru vodu ležeće livade s pravom da na tom mestu mogu podići i gostionicu gde će se odmoriti i ukrepiti ljudi koji budu dolazili na Dobru vodu. Za sve ovo Srbi su godišnje plaćali Emeriku Elcu po dva dukata sve do 1894. godine. Tada se završilo isplaćivanje ove teritorije koja je pripala srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini u Vukovaru.
Izgradnja hrama Svete Petke uredi
Dobijanjem ovoga izvora kojega su tokom vremena i otplatili, vukovarski su Srbi iz velike pobožnosti odlučili da na ovom mestu sagrade crkvu. Iz tog razloga su u ime Srpske pravoslavne crkvene Opštine 1808. Trivun Gavrilović i Jovan Plavšić zamolili vlastelina grofa Emerika Elca da dozvoli Srbima da ovde zidaju hram. Grof je ovo odobrio što i potvrđuje akt kojega je izdao vlastelinski plenipotencijal 10. avgusta 1808. godine. Pre nego što će početi sa gradnjom crkve Srbi su prvo načinili svod iznad izvora i tu postavili ikonu prepodobne matere Paraskeve pored koje su počeli da vrše Sveta Bogosluženja. Ovo mesto osvetiše 8. avgusta 1808. na dan Prepodobne mučenice Parskeve, Trnove Petke. No nisu se zadržali samo na ovome. Sakupljali su prilog da se na ovom mestu sagradi velelepna crkva od tvrdog materijala u kojoj će se prinositi beskrvna žrtva Gospodu Bogu od svih i za sve. Neki su vernici dali građevinski materijal, drugi su prilog dali učešćem u radu dok su oni najimućniji prilog dali u novcu . Tako je počela i završila gradnja svetoga hrama. Temelj svetoga hrama osvećen je 3. jula 1811. godine. Osvećenje je obavio Prota daljski Teodor Enderić sa dva vukovarska sveštenika. Iste godine radovi na svetom hramu privedeni su kraju. Krst koji se nalazi iznad oltara osvećen je 14. septembra 1811. a krst na tornju 11. decembra 1811. godine. Crkva je posvećena Prepodobnoj materi Paraskevi koju proslavljamo 27. oktobra. U gradnji svetoga hrama učestvovala je i Crkvena Opština koja je 1811. izdvojila iz svog proračuna ukupno 900 forinti.
Kao spomen na sve izvedene radove pored samoga izvora sa desne strane postavljena je mermerna ploča na kojoj piše:
" Izvor sej Dobraja voda nazivajetsja kod Prepodobnija materi Paraskevi sogradisja souser dijem obšestva staro vukovarskago hrama svjatago oca Nikolaja pravoslavnago grekoneunitskago vostočnago vjeroispovedanija osvjatisjadne 8 avgusta 1808 ljeta"
Posebnu zaslugu za gradnju ovoga svetoga hrama imali su tutori Jovan Plavšić (1806-1809) i Aleksa Adamović(1810-1811), kao i pomenuti čestiti Srbin, vukovarac abadžija Stevan Jovanović (1778-1851), otac poznatog advokata Pavla Jovanovića (1808-1892), koji se prvi dosetio i sa svojim vincilirom i još nekoliko Srba vukovaraca postavio krst iznad izvora. Osim toga učestvovao je i u gradnji svetoga hrama sa svojim prilogom od 200 forinti. Bio je oženjen Ankom, ćerkom vukovarskog sveštenika protojereja Ignjatija Mihajlovića. Priloge za gradnju hrama dali su i mnogi drugi. Kada se otpočelo sa svetim bogosluženjima u svetom hramu, ovamo su dolazili ljudi ne samo iz Vukovara no i iz okolnih mesta. Ukazala se potreba da se pored hrama načini kuća u kojoj će se ljudi koji dolaze sa strane moći skloniti i prenoćiti. Zbog toga je u ime Crkvene opštine, ugledni vukovarski trgovac Sofro Kifus umolio vlastelina grofa Emerika Elca da dozvoli Crkvenoj opštini da izgradi kuću koja će biti za potrebe vernika koji budu dolazili iz okolnih mesta. Svojim aktom od 18. juna 1814. odobrio je grof Elc gradnju takvog objekta ujedno odobrivši u tu svrhu upotrebu zemljišta 80 hvati dugačko i 80 hvati široko. Za to je zemljište plaćala Crkvena opština 12 forinti godišnje zakupninu sve do 1866. kada je prešla u njeno vlasništvo. Crkvena opština, koja je ovde sagradila gostionicu i potrebne prateće prostorije izdavala je u zakup. Nemamo zapisano ko je bio domaćin kada je ova građevina sagrađena. Kao najstariji poznati domaćini pominju se Marija Šećerković, kasnije Đoko i Katica Cikovac, Miloš i Melanija Atarac, Mita i Sofija Lukić, Ilija Kovačević Dinja, Andrej Voronov koji je bio ruski emigrant i Nenad Dobrić. Između dva svetska rata u najlepšoj i najsvečanijoj sobi te kuće priređivala je Crkvena opština trpeze ljubavi o velikim praznicima kao i o hramovnim slavama o Trnovoj i Jesenjoj Svetoj Petki kada se tu sakupljalo mnogo pobožnog naroda. Za trpezom su sedeli parosi vukovarski sa predsednikom Crkvene opštine zatim predstavnikom naselja Lužac a to je uglavnom bio Naum Crvenković koji se među prvima naselio na Lužcu 1924, kada je ovo naselje i utemeljeno od Srba koji su se vraćali iz Mađarske i Rumunije a nazivani su optantima. Prema sećanju očevidaca tu se igralo i pevalo, za trpezom su se pojale crkvene pesme. Domaćini su se trudili da što srdačnije dočekaju goste. Ispred kuće su bili liciderski šatori na kojemu su se prodavala licitarska srca, lutkice sa ogledalcima. Sve je odisalo veseljem i radošću. Iza ugostiteljske kuće nalazila se bašta, šupa, pod kućom podrum, ispred kuće saletla gde su se mladi veselili provodeći noć u igri i pesmi.
Bogosluženja nisu vršena redovno. Bogoslužilo se svake četvrte (mlade) nedelje počev od pete nedelje uskršnjeg posta pa sve do 27. oktobra kada je proslavljana hramovna slava. Uvek je u svetome hramu bilo pričasnika i ispovednika što je dokaz visoke duhovne i moralne svesti našeg naroda. Crkva svete Petke je postala duhovna ali i telesna bolnica u kojoj su mnogi nalazili isceljenja.
Hram Svete Petke do danas uredi
Crkva svete Petke obnavljana je 1905, 1980. i 1999. g. Do danas crkva je u potpunosti obnovljena, oslikana i urađen je novi ikonostas u duborezu. Kada je protojerej Jovan Radivojević preuzeo upravu nad crkvom, crkva je bila u veoma lošem stanju, danas prednjači lepotom i kvalitetom crkvenih predmeta. Sve u njoj je napravljeno isključivo dobrovoljnim prilozima vernika i prilozima skupljenim na dobrotvornom koncertu "Put ka Dobroj vodi" koji je održan na inicijativu Jovana Ajdukovića i dvema pozorišnim predstavama u organizaciji generalnog konzulata, tada SCG, danas Republike Srbije, u Vukovaru. Ukloljeno je i brdo a crkva je otkopana da bi se spasila od propadanja i vlage, te su napravljene dva pomoćna objekta za prodaju crkvenih suvenira, sveća i cveća. Preko reke Vuke ka hramu Svete Petke koji ga veže sa izletištem Adica izgrađen je novi most od drveta, na betonskim temeljima, da bi se zaštitio od porasta vode u reci, sa druge strane put do crkve u potpunosti je asfaltiran.
200-godišnjica Hrama Svete Petke uredi
2011. godine Hram Svete Petke proslavio je svoj jubilej, 200 godina postojanja . Služena je svečana liturgija uz prisustvo episkopa Sremskog Vasilija i Episkopa osječkopoljskog i baranjskog Lukijana, te sadejstvovanjem brojnog sveštenstva i vernika. Srpska pravoslavna parohija u Vukovaru izdala je "Spomenicu hrama Prepodobne matere Paraskeve na Dobroj vodi u Vukovaru" u tiražu od 2000 primeraka na 93 stranice, čiji je autor protojerej Jovan Radivojević.
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Dragana Korpoš: "Suživot je život u duhu Evanđelja Kristova", Glas Slavonije, LXXXVI, 27039 (prilog "Magazin", broj 249, 9) - Osijek, 7. I. 2006.
- Predrag Azap: "Dvesta godina Svete Petke", Novosti, XI, 595, 28 - Zagreb, 13. V. 2011.
- "200 godina hrama Svete Petke na Dobroj vodi u Vukovaru ", Pravoslavlje
- Dobra voda Srpska pravoslavna parohija
