Hrišćanski socijalizam
Hrišćanski socijalizam je forma socijalizma zasnovana na hrišćanskim vrednostima i učenjima Isusa Hrista. Mnogi članovi hrišćanskim denominacija pronalaze da se njihova religijska uverenja o ljudskom društvu poklapaju sa socijalističkim principima i idejama. Kao rezultat toga, hrišćanski socijalisti su pokret u okviru hrišćanstva i hrišćanskih denominacija, te šireg socijalističkog pokreta.
Uvod uredi
Socijalizam (engl. socialism; franc. socialisme; nem. sozialismus; poreklo prema lat. socialis: društveni; saveznički), u najširem smislu, može se odrediti kao politička filozofija koja zagovara društvo zasnovano na idejama jednakosti, deljenja, zajedništva, solidarnosti i socijalne pravde.
Postoje različite varijante socijalizma: utopijski socijalizam, hrišćanski socijalizam, demokratski socijalizam, revolucionarni socijalizam, reformistički socijalizam, slobodarski socijalizam, agrarni socijalizam, islamski socijalizam, itd. Teorijske i praktične razlike među njima su ponekad toliko velike da im je neretko zajedničko samo ime.
Hrišćanstvo i socijalizam uredi
Odnos hrišćanstva i socijalizma je vrlo blizak.[1][2][3][4][5][6][7] Može se reći da ranohrišćanska kritika zlostavljanja siromašnih, poziv na pravednu raspodelu dobara, uspostavljanje zajedničke imovine, pravednijih i humanijih odnosa u društvu, predstavljaju osnovu na kojoj se vekovima kasnije razvijao socijalizam. Naravno, rano hrišćanstvo je pozivalo na dobrovoljnu raspodelu dobara, a ne na prisilno oduzimanje imovine, kao i na milosrdan odnos između bogatih i siromašnih, a ne rat među klasama.
Društveni ideal u ranom hrišćanstvu bila je prva zajednica hrišćana u Jerusalimu gde je imovina bila zajednička. Taj ideal kasnije navode i mnogi crkveni učitelji, a naročito Sveti Jovan Zlatousti.
Ovaj svetitelj pozivao je stanovnike grada Konstantinopolja da po ugledu na Jerusalimsku crkvu celokupnu imovinu dobrovoljno stave na raspolaganje crkvi, koja bi potom razdelila tu imovinu svakom prema potrebama. Smatrao je da bi tada svi bili zadovoljni i da bi takvi socijalni odnosi, zasnovani na uzajamnosti i solidarnosti, privukli nehrišćane hrišćanskoj veri.
Pojava hrišćanskog socijalizma uredi
Masovna industrijalizacija i ubrzani razvoj kapitalizma u XIX veku uzrokovali su velike socijalne probleme. Na jednoj strani nalazili su se bogati vlasnici fabrika, tj. kapitalisti, a na drugoj siromašni radnici bez ikakve imovine. Siromašenje radnika pratili su nastanak i širenje mnogobrojnih revolucionarnih socijalističkih ideja, stranaka i pokreta, poput marksizma različitih struja, socijaldemokratije, te anarhizma različitih struja. Socijalno pitanje je tokom XIX veka postalo i najvažnije političko pitanje.
Hrišćanski socijalizam u Velikoj Britaniji uredi
Hrišćanski socijalizam u savremenom obliku nastaje u Velikoj Britaniji, u krilu Anglikanske crkve. Među glavnim osnivačima bili su Frederik Morik, Čarls Kingsli, Džon Ludlou. Termin „hrišćanski socijalizam“ je prvi put upotrebio britanski anglikanski sveštenik i teolog Frederik Morik 1848. godine.
Hrišćanski socijalisti su polazili od ideje da se u Jevanđelju (srp. "Radosna vest") nalaze odgovori na socijalna pitanja i da osnovu i suštinu socijalizma čini hrišćanska etika. Kritikovali su neobuzdani kapitalizam koji je doveo do siromašenja velikog broja radnika i predlagali klasnu saradnju umesto beskrupulozne konkurencije. Naglašavali su važnu ulogu crkve u borbi protiv socijalnih nepravdi. Hrišćanski socijalizam je predstavljao hristijanizaciju ideja i prakse utopijskog socijalizma (Sen Simon, Oven) i nije bio povezan sa idejama Karla Marksa.
Hrišćanski socijalisti videli su društvo kao organsku zajednicu zasnovanu na saradnji i solidarnosti nasuprot individualističkom shvatanju društva kao prostog zbira sebičnih pojedinaca. Hrišćanski socijalisti su inicirali stvaranje radničkih udruženja, kooperativa i zadruga. Osim toga, osnivali su i posebne obrazovne ustanove (poput Radničkog muškog koledža) u kojima su radili na edukaciji radnika, čineći obrazovanje dostupnim siromašnim slojevima. U fokusu su im bila socijalno-ekonomska, a ne politička pitanja.
Može se reći da je karakter hrišćanskog socijalizma bio reformistički, a ne revolucionaran ili radikalan.
Katoličko socijalno učenje uredi
Za Rimokatoličku crkvu, raspadanje starog poretka, organskog društva i siromašenje velikog broja radnika značilo je i gubitak pastve koja se okretala nereligijskom pogledu na svet i revolucionarnim političkim rešenjima.
Proučavajući socijalističke i liberalne teorije koje su dovodile u pitanje poziciju Rimokatoličke crkve, biskup grada Majnca, Vilhelm Fon Keteler, pokušao je, tokom druge polovine XIX veka, da pruži hrišćansko-socijalni odgovor na društvene probleme. On je kritikovao liberalni kapitalizam i radikalni socijalizam, a kao rešenje predlagao je dobrovoljnu redistribuciju dobara, socijalnu solidarnost viših sa nižim klasama, zasnovanu na hrišćanskom milosrđu, i stvaranje kooperativnih udruženja. Ove ideje postale su osnova modernog socijalnog učenja Rimokatoličke crkve.
Rimski papa Lav XIII doneo je 1891. godine encikliku Rerum Novarum, koja je bila posvećena odbrani prava radnika u periodu industrijalizacije. U dokumentu se zahtevala pravedna plata za radnike, osnivanje katoličkih radničkih organizacija i klasna solidarnost, kao i saradnja poslodavaca i radnika. Kapitalizam je okarakterisan kao „bolest“, a radikalni socijalizam kao „pogrešan lek“.
Iako je Rimokatolička crkva formalno odbacila određene koncepte hrišćanskog socijalizma, preko detaljno razrađenog socijalnog učenja zagovarala je veoma slične ideje.
Hrišćanski socijalizam i rusko pravoslavlje uredi
Iako je hrišćanski socijalizam nastao u okviru protestantskih konfesija, odmah je prevazišao konfesionalne razlike. Njegov uticaj je primetan ne samo u rimokatoličkom, već i u pravoslavnom svetu.
U Rusiji je veliki broj religijskih filozofa, teologa, sveštenika i književnika prihvatio ideje hrišćanskog socijalizma. U socijalnim i filozofskim pogledima Fjodora Dostojevskog i Lava Tolstoja mogu se primetiti ideje hrišćanskog socijalizma. Filozof Vladimir Solovjov pisao je o „istini socijalizma“, tj. „da treba priznati istinu socijalizma da bi se pobedila laž socijalizma“. Pojedini ruski religijski filozofi (Nikolaj Berđajev, Sergej Bulgakova, Georgije Fedotov) koji su prvobitno prošli kroz marksističku fazu da bi se potom okrenuli pravoslavlju, zastupali su otvoreno hrišćanski socijalizam. Prema Bulgakovu, dogmatske osnove hrišćanskog socijalizma proizilaze iz „opšte ideje Crkve koja kao kvasac deluje u čitavom svetu, i ta ideja nije ništa drugo do ideja bogoovaploćenja.“
Zapažena praktična delatnost hrišćansko-socijalističkih organizacija odnosi se na period revolucije 1905–1907. godine. Harizmatični radnički vođa i pravoslavni sveštenik Georgije Gapon formirao je organizaciju „Skupština ruskih fabričkih radnika Sankt Peterburga“, koja je okupljala više radničkih udruženja, desetine hiljada radnika i učestovavala istorijskim događajima poznatim kao Krvava nedelja. Nažalost, uticaj hrišćanskog socijalizma u Rusiji vremenom je opadao, dok je boljševizam kao zasebna struja autoritarnog pristupa ideji socijalizma sve više jačao.
Odnos hrišćanskog socijalizma i marksizma uredi
Sintagma „hrišćanski socijalizam“ može se učiniti kontradiktornom, jer se pojam socijalizam najčešće povezuje sa različitim strujama marksizma i sekularnog socijalizma.
Potrebno je naglasiti da je odnos marksističkih struja i hrišćanskog socijalizma međusobno različit. Osnovna razlika je u odnosu prema religiji. Marksistički koncepti socijalizma su sekularistički, dok se hrišćanski socijalizam zasniva na hrišćanstvu.
Hrišćanski socijalizam kao savremeni socijalni korektiv uredi
Značaj hrišćanskog socijalizma u Evropi ogleda se u stvaranju odgovorne socijalne države. Treba naglasiti da je to forma socijalizma koja nema ništa zajedničko sa totalitarnim sistemima real-socijalizma 20. veka ili autoritarnim i prisilnim kolektivizmom. Naprotiv, hrišćanski socijalizam je uvek bio u opoziciji prema takvim ideologijama i sistemima. Sa druge strane, hrišćanski socijalizam je oštro kritikovao nepravde učinjene radnicima izazvane nesputanim delovanjem kapitalizma.
U osnovi hrišćanskog socijalizma su socijalni principi hrišćanstva poput solidarnosti, briga za radničke slojeve i poboljšanje njihovog položaja evolucijom, a ne revolucijom.
Hrišćanski socijalizam ne predstavlja kruti i zatvoreni ideološki sistem, niti samostalnu i značajnu političku snagu. Njegove ideje su danas uglavnom inkorporirane u programe umerenih socijalističkih, socijaldemokratskih stranaka (poput britanske Laburističke stranke), ali i demohrišćanskih i hrišćansko-socijalnih stranaka (npr. nemačke Hrišćansko-demokratske unije ili Hrišćansko-socijalne unije).
Hrišćanski socijalizam može imati značajniju ulogu u budućnosti, obzirom na to da nije politički kompromitovan kao druge varijante socijalizma. Može postati korektiv „divljem“ modelu kapitalizma, koji kao model kapitalizma zanemaruje socijalnu komponentu i radnike prepušta na milost i nemilost surovoj tržišnoj konkurenciji.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ John Cort, Christian Socialism (1988) ISBN 0-88344-574-3.
- ^ A., Montero, Roman (2017). All Things in Common The Economic Practices of the Early Christians.
- ^ "The Fabian Story". Fabian Society. Retrieved 23 December 2015.
- ^ "Social Christianity". Virtual Museum of Protestantism. Fondation pasteur Eugène Bersier. Retrieved 4 June 2016.
- ^ Amira, Dan. (2013-01-15) Michael Moore Is a Better Christian Than You - Daily Intelligencer. Nymag.com. Retrieved on 2013-08-24.
- ^ Rudd, Kevin (October 2006). "Faith in Politics"Free access subject to limited trial, subscription normally required. The Monthly. No. 17. Retrieved 4 June 2016. A Christian perspective, informed by a social gospel or Christian socialist tradition, should not be rejected contemptuously by secular politicians as if these views are an unwelcome intrusion into the political sphere.
- ^ "Tim Farron on faith, morality and serving others". Christians in Politics. Retrieved 23 May 2017.
