Википедија

Hronologija ustaških zločina 1943.

Nezavisna Država Hrvatska (1941-1945) proglašena je 10. aprila 1941. nakon ulaska njemačkih okupacionih trupa u Zagreb. Tokom prve godine postojanja NDH počinjeni su neki od najmasovnijih zločina ustaša nad srpskim, jevrejskim i romskim civilima i komunistima, među kojima je najviše bilo pripadnika hrvatskog naroda.

Ideologija ustaškog pokreta bila je temeljena na rasističkoj i ekstremno nacionalističkoj politici, po uzoru na fašističke pokrete u Evropi, osobito one najuticajnije - u Italiji i Njemačkoj, na osnovu čega ovaj pokret ubrajamo među fašističke pokrete. Osnovna tendencija ustaške politike ticala se stvaranja etnički homogenog prostora u kome neće biti mjesta za pripadnike srpskog, jevrejskog i romskog naroda, kao i za političke neistomišljenike, osobito kada je riječ o komunistima. Ovakva politika rezultirala je masovnim uništavanjem srpskog, jevrejskog i romskog stanovništva, kao i svih političkih protivnika bez obzira na etničko porijeklo. Ovakva praksa bila je karakteristična za sve djelove NDH.

Izbijanjem partizanskog ustanka tokom 1941. u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, smanjen je intenzitet ustaških zločina u pojedinim regionima na području NDH. Boljom organizacijom partizanskog pokreta i masovnijim prilivom boraca omogućen je aktivniji otpor fašističkim formacijama i stvaranje slobodne teritorije. Ustaše sada moraju angažovati velike snage kako bi prodrle u srpska naselja, dok im je tokom ljeta 1941. polazilo za rukom da sa manjim snagama pohvataju velik broj stanovnika koje bi potom likvidirali. Međutim, u pojedinim regionima u kojima su uslovi organizovanja antifašističke borbe bili otežani (Srem, Slavonija, gradska naselja, itd.) ili u regionima koji su bili izloženi ofanzivama ustaških i njemačkih snaga (Kozara, Kordun, Fruška gora, itd.) zabilježeni su masovni zločini i masovne deportacije lokalnog stanovništva u logore, što je podrazumjevalo izuzetno visoke ljudske gubitke. Takođe, tokom 1942. zapaža se masovnije uništavanje romskog stanovništva nego prethodne godine. Ovo se odnosi na kolektivne deportacije romskih zajednica u logor Jasenovac. Isto tako, tokom 1942. učestale su kolektivne deportacije stanovništva srpskih sela Bosanske krajine, Slavonije i dijela Banije, kao i masovne deportacije iz drugih regiona, u logor Jasenovac, a nastavljene su i deportacije jevrejskog stanovništva u logore, kao i prethodne godine.

Pojedini regioni nastanjeni srpskim stanovništvom, pre svega u Bosni, bili su 1942. pošteđeni ustaških pokolja i masovnijih deportacija u logore zahvaljujući sporazumima o saradnji sa organima NDH lokalnih četničkih odreda. Ipak, ovi sporazumi, ako i neposredna saradnja četnika sa NDH, omogućili suoružanim formacijama NDH da se više usredsrede na područja pod kontrolom partizana, što je rezultiralo masovnih stradanjima civilnog stanovništva i boraca NOVJ.

Januar uredi

  • 23. januar 1943: Uhapšena 33 lica hrvatske nacionalnosti u Varaždinu i okolnim selima "radi komunizma". Publikovana su imena uhapšenih lica. Ova lica su se 20. februara 1943. još uvijek nalazila u ustaškom zatvoru u Varaždinu. [1]

Februar uredi

Mart uredi

  • 5. mart 1943: Hapšenje oko 30 stanovnika hrvatskog sela Đelekovci pokraj Koprivnice, aktivista i simpatizera NOP-a. Među uhapšenima bio je i slikar Mirko Virius. Uhapšenici su sprovedeni u logor Danica u Koprivnici, da bi nakon uskoro bili sprovedeni u ustaški zatvor u Križevcima gdje su saslušavani. Nedugo nakon toga 12 uhapšenika iz Đelekovaca sprovedeno je u njemački Prihvatni logor Zemun na beogradskom Starom sajmištu, gdje su neki od njih stradali, uključujući i Viriusa.[2] Tokom Drugog svjetskog rata kotar Koprivnica imao je 958 žrtava fašističkog terora i 343 poginula partizanska borca.[3]
  • 18. mart 1943: Ustaše objesile 3 lica hrvatske nacionalnosti u selu Lovinac u Lici. Među obješenima bile su dvije žene i jedno dijete. Publikovani su poimenični podaci o stradalima.[4]

April uredi

  • 7. april 1943: Pokolj stanovništva u Gornjim Dubravama kod Ogulina i odvođenje oko 250 ljudi u ustaški logor Sisak.

Rano ujutro na Blagovijesti 1943. godine u selo su banule ustaše i naredile stanovništvu da se spremi za seljenje u „bolju zemlju“. Narod, uplašen i bez zaštite, pokorio se naredbi. Do podne oko 250 ljudi, žena i djece, što samostalno, što uz pratnju i prijetnju ustaša, sabralo se na svojim zapregama punim robe, hrane i alata na željezničku stanicu. Sva volovska i konjska zaprega ostala je na stanici, a ljudi su utovareni u ge vagone (stočni vagoni) i otpremljeni u koncentracioni logor Sisak. Taj dan ustaše su zvjerski ubile devetoro stanovnika. Većinu zaklaše, a među žrtvama bi i jedna beba (Đurađ Nikole Tutorović), kojoj na oči roditelja razbiše glavu o kamen. Starcu Iliji Race Mikašinoviću odsjekoše nos i uši na željezničkoj stanici u Dubravama. U vagonu do Zagreba mu pod nokte čavle zabijaše, a u Zagrebu na Borongaju, gdje se zaustaviše kompozicije zatvorenika, Iliji izvadiše i oči. Izdrža Ilija tri dana i Bog primi pravednu dušu njegovu 10. aprila 1943. godine u Zagrebu.[5]

  • 8. april 1943: Hapšenje 2 komunista hrvatske nacionalnosti u Varaždinu.[6]

Maj uredi

  • 3. maj 1943: Hapšenje 53 lica jevrejske nacionalnosti u Varaždinu i njihovo otpremanje u Zagreb. Publikovani su poimenični podaci o uhapšenicima. U izvoru se ne navodi dalja sudbina ovih lica.[7]
  • 5. maj 1943: Hvatanje 7 partizana u šumi Žutica pokraj Siska i 3 pomagača iz sela Posavski Bregi. Sva lica bila su hrvatske nacionalnosti.[8]
  • 16. maj 1943: Hapšenje 10 osoba hrvatske nacionalnosti, simpatizera i aktivista NOP-a u selu Mihanovićev Dol pokraj Klanjca u Hrvatskom zagorju. Uhapšenici su pretežno bili žitelji Klanjca i Mihanovićevog Dola. Od 10 uhapšenih lica 7 je zadržano u ustaškom zatvoru. Publikovana su njihova imena.[9]

Jun uredi

Jul uredi

  • 1. jul 1943: Streljanje 13 komunista i aktivista NOP-a u Sisku (7 hrvatske i 6 srpske nacionalnosti).[10]
  • 12. jul 1943: U selu Kvarte pokraj Perušića, ustaše ubile 4 člana hrvatske porodice Kokotović, od čega dvoje djece i dvije žene. Publikovana su imena stradalih.[11]

Avgust uredi

Septembar uredi

  • 21. rujan 1943: Dvije satnije ustaške željezičkne bojne su se, zahvaljujući izdaji jednog intendanta, iznenada probile i napale tajnu partizansku bolnicu u šumi iznad Osijeka na Kalniku i pobile 14 ranjenika, dok su se ostalih oko 80 uz pomoć straže i osoblja uspjelo spasiti[12].

Oktobar uredi

  • 2. oktobar 1943: Ustaše ubile 4 žene hrvatske nacionalnosti iz Karlobaga koje su bile aktivistkinje i simpatizerke NOP-a. Dve žrtve su žive zapaljene,a jedna je zaklana. Ustaše su 1943-1944. ubili ukupno 19 stanovnika Karlobaga, od čega 8 žena. Publikovana su imena stradalih.[13]
  • 4. oktobar 1943: Ubistvo 2 žene hrvatske nacionalnosti iz sela Podvožić pokraj Barilovića, od strane ustaša. Zločin se dogodio u selu Belaj.[14]

Novembar uredi

  • 17. novembar 1943: Grupacija sastavljena od 34, 9. i 31. ustaške bojne, jednog bataljona njemačke 114. lovačke divizije, 2 čete tenkova i 2 baterije topova izvršila je obuhvatni napad iz Gospića u pravcu Divosela na 2. brigadu 13. divizije i Divoselačku teritorijalnu četu. Prilikom ovog ispada ustaše su ubile oko 20 stanovnika Divosela, popalile oko polovinu bajti (kuće su u Divoselu već ranije bile popaljene) i opljačkale znatan broj stoke.[15]
  • 30. novembar 1943: Ustaše ubile 2 lica hrvatske nacionalnosti, simpatizera NOP-a, stanovnika Karlobaga. Zločin je izvršen u Baškim Oštarijama. Publikovana su imena stradalih.[13]

Decembar uredi

Nadalje vidljivo je da je po ustašama odnešeno gotovog novca 246 000 kuna. Spomenuti žitelji u izvješću su bili do sada mirni i čestiti Hrvati, te se u tom pogledu nije moglo njima ništa prigovoriti, nu kako budu dalje obzirom na osiromašenje, to se sada ne može znati ... (ustaše su) počeli ubijati svinje, purane i kokoši te su zapalili vatru i odmah pekli... pa su se opili do besvjesti [17][18]

  • 20. decembar 1943: Vješanje 16 komunista i aktivista NOP-a u Zagrebu u znak odmazde za partizansku diverziju izvršenu u selu Sopnica 18. decembra 1943. Ovo je prvi primjer javnog vješanja u Zagrebu. U poslijeratnoj kulturi sjećanja ovaj događaj ostao je upamćen pod nazivom Prosinačke žrtve 1943. Publikovana su imena stradalih. Među obješenima 14 je bilo hrvatskog, dvojica slovenačkog porijekla.[19][20]


Reference uredi

  1. ^ SZ Hrvatska 1985, str. 150–151, 307–308.
  2. ^ Špoljar 1989, str. 85.
  3. ^ Dizdar 2006, str. 104.
  4. ^ ŽFT Gračac 1986, str. 1000.
  5. ^ Boško Perić: Ustaški logor Sisak, Novi Sad, stp. 40-47
  6. ^ SZ Hrvatska 1985, str. 610.
  7. ^ SZ Hrvatska 1985, str. 740–741.
  8. ^ SZ Hrvatska 1985, str. 775.
  9. ^ SZ Hrvatska 1985, str. 815–816, 876.
  10. ^ SZ Hrvatska 1985, str. 903–905.
  11. ^ ŽFT Gospić-Perušić 1989, str. 1181–1182.
  12. ^ Milićević 2010, str. 181.
  13. ^ a b ŽFT Gospić-Perušić 1989, str. 1089.
  14. ^ ŽFT Duga Resa 1986, str. 1094.
  15. ^ Kleut 1970, str. 29.
  16. ^ Škiljan 2012, str. 130–132.
  17. ^ HDA, ZKRZ - ZH, kutija 406,, str. 31676–31679.
  18. ^ Škiljan 2012, str. 132.
  19. ^ Ogrizović 1984, str. 175–177.
  20. ^ SZ Hrvatska 1987, str. 678–672.

Literatura uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Хронологија_усташких_злочина_1943.&oldid=27045115”