Husiti

Husitstvo je bio reformistički pokret, koji je zagovarao katolički sveštenik Jan Hus tražeći dalekosežne reforme u Rimokatoličkoj crkvi koje su bile spojene sa Husističkom revolucijom u godinama 1415. – 1436. Moderna istorija o njegovom značaju vodi diskusije.

Spaljivanje Jana Husa- ilustracija

Njegov osnivač Jan Hus bio je pod uticajem Džona Vilklifa engleskog teologa a delom i pokreta valdensera. Za vreme revolucije husista javili su se tri glavne struje: radikalna „taboriti“, centralna „orebiti“ koji su posle Žiškove smrti nazvani „sirotkovia“ i mirni iz grada Praga.

Istorija

U strahu od Mađara, Česi su se počinili Nemcima, koji su među zapadnim Slovenima vršili misije katoličanstva i vršili kolonizaciju. Srednjovekovna Češka je bila kraljevina (od 1158. godine) u sastavu Svetog rimskog carstva. Češki kralj Karlo IV Luksemburški postao je nemački car 1346. godine. Za vreme njegove vladavine (do 1378. godine) Češka je bila centar Svetog rimskog carstva. Želeći da Prag učini prestonicom carstva bogato ga je ukrasio i snažno utvrdio.

U Pragu je 1348. godine osnovan prvi univerzitet u carstvu. Na njega su, posredstvom Čeha koji su studirali u Oksfordu, stigle ideje Džona Viklifa. On je smatrao da je jedini autoritet hrišćanstva Biblija, u kojoj nema utemeljenja za njeno bogatstvo i pompeznost katoličkih sveštenika, kao ni prodaja oproštajnica grehova, kao i da propoved treba da se obavlja na narodnom jeziku. Češki profesori su te ideje uglavnom prihvatili, a nemački odbacili. Teološki konflikt je tako dobio odlike nacionalnog sukoba. Nemački profesori su napustili Praški univerzitet, čiji je rektor postao Jan Hus. Pokret za reformaciju crkve se sa univerziteta proširio, među plemstvom, nižim sveštenstvom i seljacima. Jan Hus je optužen za jeres, osuđen i spaljen 6. jula 1415. godine u Konstanci. Husove pristalice su posle njegovog pogubljenja digle verski ustanak u Češkoj i počeli sa poterivanjem katoličkog sveštenstva. Istovremeno, husiti su bili međusobno podeljeni u više grupacija sa različitim verskim tumačenjima. Godine 1420. poglavar katoličke crkve Papa Martin V proglasio je krstaški rat protiv husita. Papa i car su u periodu od 1420. do 1431. godine organizovali 5 ratnih pohoda, ali bez konačnog uspeha. Na kraju je mirom u Jihlavi 1436. godine dozvoljena autonomija češke husitske crkve.

Pokret husita naišao je na odobravanje u Srbiji. Hus je bio veoma blizak pravoslavnom hrišćanstvu, kao i bosanskim bogumilima. Kada je Jan Hus je je živ spaljen na lomači od strane inkvizitora katoličke crkve, u Beogradu 1877. godine održana je Sveta liturgija u „Crkvi Vaznesenja Gospodnjeg” pred velikim brojem vernika. Nakon bogosluženja, narod je pozdravio besedu đakona Firmilijana, koji je tom prilikom rekao: „Kada su zapadni narodi u srednjem veku živeli štetnim životom, kako za dušu tako i za telo, i za moralni napredak i za duševni razvoj, onda češkom narodu je pretila opasnost, što je crnim slovima upisano u istoriju češkog kraljevstva. Ali baš u to vreme pojavio se među našom braćom veliki učitelj istine i morala, veliki pobornik i zaštitnik osnovne i izvorne hrišćanske vere u liku Jovana Husa, koji je i dostojan pristalica Pravoslavlja i stoga značajan u našem crkvena istorija. On je, ipak, strašni neprijatelj korupcije, koji je uzdrmao moć rimske sujete do temelja“. Posle liturgije i besede kršteno je dvadeset i sedam Čeha „koji su nameravali da pređu u pravoslavnu veru”. Čin krštenja izvršio je arhiepiskop Nestor.

Naslednici Husove ideje želeli su i da se administrativno pridruže pravoslavlju. Husitski izaslanik Konstantin Anđelica otišao je u Carigrad da razgovara sa zvaničnicima Carigradske patrijaršije o prijemu Husitske crkve u okrilje Pravoslavne crkve, iako u to vreme još nije došlo do rascepa na istočno i zapadno hrišćanstvo. Međutim, pad Carigrada onemogućio je husitsku crkvu pravoslavlju.

Husitski ratovi

Glavni članak: Husitski ratovi

Vest o smrti kralja Vaclava 1419. godine pokreće veliko nezadovoljstvo među plemstvom Bohemije (Češke) i Moravske. Revolucija se širi zemljom: veliki broj crkava i manastira je uništeno, a crkvena imovina je zaplenjena od strane husitskog plemstva. Žigmund Luksemburški je mogao povratiti svoje kraljevstvo samo silom oružja. Papa Martin V je pozvao katolike da krenu u pohod protiv Husita, što je prouzrokovalo sledećih dvanaest godina ratovanja.

Husiti u početku ratuju defanzivno, ali nakon 1427. su preuzeli ofanzivu. Pored svojih verskih ciljeva, su se borili za nacionalne interese Čeha. Umerene i radikalne stranke su se ujedinile i oni ne samo da su odbili napade krstaša, nego su uspeli da pređu granice u susedne zemlje.

Spoljašnje veze

• Hussite Museum, Tabor
• Hussites - God's warriors,
• Notes on the Hussite movement and links to primary sources, from Kenyon college
• The Hussite Era, from Radio Prague's History Online feature
• Catholic Encyclopedia: Hussites
• Hussite War-wagons, presenting detailed information about the Hussites' most characteristic tactic, by Matthew Haywood
• Letter to the Hussites dictated by Joan of Arc on March 23, 1430, translated by Allen Williamson.
• Short article on the Hussites, from the University of Calgary's 'The End of Europe's Middle Ages'
• Article on the Tactics of the Hussites Arhivirano na veb-sajtu Wayback Machine (18. oktobar 2019)