Crkva Svetog Đurđa u Kričkama
Crkva Svetog Georgija (Đurđa) u Kričkama je srpska pravoslavna crkva u naselju Kričke kod Drniša u Dalmaciji, Republika Hrvatska. Jedna je od najstarijih pravoslavnih crkava Drniške krajine. Manjih je dimenzija, izgrađena od kamena, što odaje utisak njene starosti. Crkva sa grobljem je smještena na jednom uzvišenju u Petrovom polju, podalje od seoskih kuća. Vjerovatno je podignuta na mjestu neke stare hrišćanske crkve.
| Crkva Svetog Georgija (Đurđa) | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Osnivanje | prije 1727. godine |
| Reosnovan | 1931, 1987. |
| Mesto | Kričke, Dalmacija, Hrvatska |
Opis crkve uredi
Crkva Sv. Đurđa je okružena ograđenim grobljem i smještena je na uzvišenju „Đurđevoj glavici“, kod Donjih Kričaka. U arhitektonskom pogledu to je jednobrodna crkva sa zvonikom na preslicu koji se nalazi na pročelju. Na zvoniku se nalaze dva zvona. Fasada crkve je od golog bijelog kamena, dok je krov prekriven crvenim crjepovima. Sadašnji izgled crkva je dobila 1987. godine kada je u cjelini obnovljena. Obnavljana je i 1931. godine nakon požara.[1]
Iznad vrata se nalazi kao cvijet ornamentirani okrugli prozorčić, tzv. „prozorska ruža“. U zid crkve je prilikom obnove ugrađeno 6 ornamentalnih pločica.[2] To su ulomci pluteja i drugog crkvenog namještaja iz starohrišćanskog perioda, koji se nalazio na mjestu današnje crkve.
Crkva je okružena šumarkom, tako da nije vidljiva iz daljine, iako se nalazi na uzvišenju u polju. Do nje vodi asfaltirani put (Crkveni put), koji se odvaja od glavne ceste kroz Kričke (Drniš – Split).
Opis groblja uredi
Pravoslavno groblje okružuje crkvu i ograđeno je novijim kamenim zidom. Ranije se ograda sastojala samo od naslaganog kamenja i nije u potpunosti okruživala groblje. Od glavne kapije staza vodi do crkve. Postoji i sporedni ulaz sa parkinga. Unutar groblja se nalazi mnogo zimzelenog drveća, uglavnom čempresa i borova, koje se iz daljine vidi kao gust šumarak. Na ulazu u groblje s desne strane se nalazi mrtvačnica.
Groblje ima veliki broj porodičnih grobnica i starih grobova obilježenih kamenim krstovima. Stari kameni krstovi na grobnim humkama se nalaze uglavnom bliže crkvi. Na njima su uklesana imena ćirilicom i godine, ali se zbog starosti teško mogu pročitati. Grobnice su jednostavne, četvrtaste, prekrivene ukrasnim kamenom ili još nedovršene. Na nekim grobnicama se mogu naći i latinični natpisi, uglavnom urađeni nakon posljednjeg rata, zbog nedostatka pravoslavnih kamenorezaca. Među grobnim humkama i grobnicama se ističe kameni sarkofag seoskog vidovnjaka Mihajla Kričkića, poznatog kao Ludi Mile iz pripovjetke Ivana Meštrovića, koji je takođe izradio njegov portret i skulpturu.
Istorija crkve i groblja uredi
Iako se prema podacima Srpske pravoslavne crkve, navodi da je izgrađena 1744. godine[2], u nekim katoličkim izvorima se pominje i ranije. Tako je biskupov delegat Dobrojević 1738. godine pohodio pravoslavne crkve Drniške krajine, a među njima i crkvu svetog Đurđa u Kričkama, gdje ga je primio paroh Dimitrije Krička. Tom prilikom je posjetio i crkvu svetog Jovana u Baljcima, sa parohom Teodorom Kričkom.[3]
Moguće je da se istorija crkve proteže daleko u prošlost. Na području Drniškog kraja (srednjovjekovne Ludrumske episkopije [a]) pronađeno je više dijelova kamenih oltarnih pregrada, ostataka ranohrišćanskih i ranosrednjovjekovnih crkava. Takve oltarne pregrade uzidane su i u savremenu crkvu sv. Đurđa, pa se pretpostavlja da se na tom mjestu takođe nalazio jedan starohrišćanski objekat [1].
Crkva je ostala netaknuta tokom ratova u 20. vijeku, a obnavljana je 1931. (nakon požara) i 1987. godine. Stari parohijski dom (bratska kuća) pored crkve, zapaljen je u Drugom svjetskom ratu, a 1973. godine je izgrađen novi, uz glavnu cestu u zaseoku Popci. Srušen je u ratu 1995. godine. Višegodišnji radovi na ogradi groblja, koje okružuje crkvu, završeni su 2010. godine.
Parohija uredi
Parohija Kričke je od davnina, osim Kričaka, obuhvatala i zaselak Lunići u Ružiću, te Milakoviće i Vukašine na Moseću. Pravoslavni vjernici ovih sela su sahranjivani na groblju crkve svetog Đurđa.
U Kričkama su najstariji parosi bili iz stare svešteničke porodice Krička. Prvi poznati je bio Dimitrije. Pominje se 1727, 1738. i u jednom dokumentu iz 1759. godine (petrovopoljski paroh).[4][5]
Posljednji iz ove loze je bio Petar, koji je izbačen iz parohije 1831, što je dovelo do njegovog prelaska u unijate i začetka unijatstva u Dalmaciji. Jedan dio pravoslavnih vjernika ove parohije je prešao u unijatstvo, ali su se njihovi potomci kasnije većinom vratili pravoslavlju. Petar Krička je služio u crkvi 12 godina, a nasljedio je svog oca Jakova.[6]
Na mjesto paroha je 1831. doveden Grigorije Radulović, koji je u teškim vremenima unijaćenja, bio hapšen od strane vlasti i dobijao naredbe da briše pounijaćene vjernike iz pravoslavnih matičnih knjiga.[7] Prema šematizmu iz 1840. godine, sveštenik u kričanskoj crkvi je bio Stefan Vidosavljević, a parohija je obuhvatala 400 vjernika. Godine 1912, Nikola Krečak je bio paroh za 826 vjernika. Po šematizmu iz 1924, parohija je imala 725 vjernika, bez postavljenog sveštenika.[2] Pred Drugi svjetski rat i tokom njega, paroh je bio Jovan Sunajko. Za vrijeme paroha Boška Matića je 1973. izgrađen parohijski dom, a ranije i kapela svete Nedjelje u Gornjim Kričkama. Posljednji kričanski paroh sa stalnim boravištem u parohiji bio je Miladin Jović, od 1992. do 1995. Danas u Kričkama služi pop Zdravko Tepić iz parohije Biočić, zbog malog broja preostalih vjernika iz Kričaka, nakon posljednjeg rata.
Napomene uredi
- ^ Smatra se da je na drniško-kninskom području bilo starohrišćansko biskupsko sjedište Ludrum, poznato posredstvom akata splitskog crkvenog sabora iz 532. godine. Ludrum se nalazio u krugu Kninskog, Kosova i Petrova polja, ali nije poznato tačno mjesto episkopskog sjedišta.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b Rašković 2006, str. 100.
- ^ a b v Srbi i pravoslavlje u Dalmaciji i Dubrovniku, Savez udruženja pravoslavnog sveštenstva SR Hrvatske - Zagreb, 1971. godina
- ^ Dr. fra. Karlo Kosor, DRNIŠ POD VENECIJOM
- ^ Nikodim Milaš, Spisi o istoriji pravoslavne crkve u dalmatinsko-istarskom vladičanstvu od 15. do 19. vijeka, Zadar 1899.
- ^ Jačov 1984.
- ^ Dušan Rašković i Slavko Zorica, Drniška krajina, Drniš - Beograd 1995.
- ^ Nikodim Milaš, Pravoslavna Dalmacija, Zadar 1901.
Literatura uredi
- Rašković, Dušan; Čolović, Branko (2006). „Prilozi topografiji antičkih i srednjovekovnih arheoloških spomenika i nalazišta Drniške krajine”. Srpsko-dalmatinski magazin (na jeziku: (jezik: srpski)). Zagreb: Prosvjeta. ISSN 1846-3436.
- Jačov, Marko (1984). Venecija i Srbi u Dalmaciji u XVIII veku. Prosveta.
Spoljašnje veze uredi
- Eparhija dalmatinska (jezik: srpski)
- Parohija Drniš SPCO i Uprava parohije u Drnišu. (jezik: srpski)
- „Pravoslavne crkve u sjevernoj Dalmaciji” (na jeziku: (jezik: srpski)). Arhivirano iz originala 3. 4. 2010. g. Pristupljeno 16. 7. 2010. „Hronološki pregled crkava i manastira po njihovom podizanju.”